Terug naar Brandpunt+
Waarom iedereen hier wegkijkt
- Denkvoer
- 30 jun 2016
- 3 minuten leestijd
Twee racisten schelden iemand uit in een Britse tram. De rest kijkt weg. Hoe kan dat?
Manchester, Engeland. In een goedgevulde tram vissen Britten de slaap uit hun ogen. Verdwaasde blikken verraden dat het ochtend is; keurige kleding dat de werkdag weldra begint. Eén van hen heeft geen witte huidskleur. Twee medepassagiers, jongens van een jaar of 18, hebben het op hem voorzien. ‘Get off the fuckin’ tram,’ sist de een. ‘You dirty little immigrant. Get back to Africa,’ roept de ander. Een filmpje ervan ging gelijk viral.
Het is dan ook geen incident. Sinds het Verenigd Koninkrijk vorige week voor een Brexit stemde, is het aantal gemelde hatecrimes met liefst 57% toegenomen. Xenofobie tiert welig, immigranten en geboren Britten die niet roomwit zijn krijgen er van langs.
Wat daarbij opvalt: niemand in de volle Manchesterse tram onderneemt actie. In de jaren 60 vonden wetenschappers daar een verklaring voor: het bystander effect. Dat voorspelt dat hoe groter de groep is, des te kleiner de kans dat iemand ingrijpt. Als er veel omstanders zijn helpen we niet omdat er we er vanuit gaan dat iemand anders het doet.
Enorm calculerend
Alleen valt er nog iets op in deze tram. Veel passagiers krijgen het zodra de scheldpartij begint spontaan druk met een vuiltje op hun schoenen of een vlek op de ramen. Ze lijken bewust oogcontact te vermijden – niet alleen met de schreeuwers, maar ook met elkaar. Alsof ze willen doen voorkomen dat ze niet doorhebben wat er gebeurt.
Daarvoor vonden Harvard-wetenschappers vorige maand een oorzaak. Ze ontdekten dat we ook in dit soort situaties enorm calculerend te werk gaan. Zo ondernemen we pas actie als de rest weet dat wij weten dat het nodig is. Kortom: pas als we gezichtsverlies kunnen lijden omdat het overduidelijk is dat hulp geboden is, maken we aanstalten wat te doen.
Een tikkie laf
Het verklaart waarom deze Britse passagiers naar hun schoenen kijken. Alles om maar niet in de vuurlinie te komen. De inzittenden pareren daarbij 'eigen volk eerst' moeiteloos met 'eigen hachje voorop'. Een sombere conclusie: mensen doen van alles om maar niet in te hoeven grijpen, tot wegkijken aan toe. Dat hoort misschien bij de aard van het beestje, maar op z’n minst een tikkie laf.
Tegelijkertijd: wegkijken is nog altijd beter dan wegrennen.
Toch, Boris Johnson?
