Waarom Taylor Swift zo intens geliefd is. ‘Ze zet zichzelf neer als het doelwit van een grote boze wolf’

Eindelijk: de Eras-tour is in Nederland. Op 4, 5 en 6 juli zal Taylor Swift optreden voor zo’n 150.000 mensen die allemaal hemel en aarde bewogen om een kaartje te bemachtigen. We vragen ‘Swiftoloog’ Annelot Prins wat de invloedrijkste popster van het moment zo geliefd maakt.

Beeld: Juanjo Martin/ANP

In december 2023 wordt Taylor Swift door TIME Magazine uitgeroepen tot Person of the Year. Ze is dan al bijna negen maanden op pad met haar Eras-tour: een drie uur durende reis langs de verschillende hoofdstukken in haar muzikale carrière en tevens een concertreeks die naar verluidt al meer dan een miljard dollar heeft opgebracht. Inmiddels is die tour in Europa aangekomen –  en als Swift de megatournee in december afrondt, heeft ze maar liefst 152 concerten gegeven in minder dan twee jaar tijd. Alsof dat nog niet genoeg is, brak ze weer een Grammy-record en bracht ze ook nog even twee nieuwe albums uit. Op Spotify is The Tortured Poets Department het meest-gestreamde album op één dag.

Om te zeggen dat het Swift voor de wind gaat, is dus nogal een understatement. De wereld lijkt geen genoeg van haar te kunnen krijgen. Hoe is dat zo gekomen? Wat doet Taylor Swift met haar succes? En waarom behoren haar fans tot de meest fanatieke ter wereld? Dat zijn precies de vragen waar Annelot Prins, die werkt aan een PhD over celebrity-feminisme in popmuziek aan de Freie Universität Berlin, zich mee bezighoudt. Ook droeg ze bij aan de Nederlandse essaybundel T.S., waarin dertien schrijvers hun licht laten schijnen over de invloed en betekenis van Taylor Swift. 

Sterk staaltje schrijven

Een van de meest bewonderde eigenschappen van Swift is haar storytelling. Swifties, zoals de fans worden genoemd, kunnen eindeloos studeren op haar songteksten, zegt Prins. Zelf doet ze dat ook: samen met cultuurwetenschapper Sophie Rutenfrans maakt ze de podcast Taylors Era, waarin ze ook songteksten en fantheorieën onder de loep nemen. Fans van Swift kijken naar alles wat hun idool doet en zegt, altijd op zoek naar nieuwe hints of mogelijke verwijzingen. Dat ze twee vingers opstak terwijl ze haar nieuwe album aankondigde, zou bijvoorbeeld een verwijzing kunnen zijn naar het feit dat het niet om één maar om twee nieuwe albums ging. Wel blijft het vaak bij gissen, weet Prins. “Doordat die verstopte paaseieren zo populair zijn, zal Taylor zich er niet gauw over uitlaten wat waar is en wat niet. Sterker nog: ze moedigt fans eerder aan om te blijven raden. Zolang het mensen bezighoudt, blijft de marketingmachine lopen.”

Daarnaast staan de teksten stijf van symboliek en metaforen. “Wat haar oeuvre ook bijzonder maakt, is dat het keer op keer lukt om de meest persoonlijke teksten te laten beklijven bij een gigantisch publiek”, vervolgt Prins. Denk bijvoorbeeld aan de ‘ten minute version’ van All too well, wat ook wel wordt gezien als hét nummer van de Eras-tour. Tien minuten lang beschrijft Taylor een romance met een ex tot in de kleinste details: van gezamenlijke autoritjes en liefdevolle blikken tot niet nagekomen beloftes en een ‘fuck the patriarchy’-sleutelhanger die op de grond viel. Ieder stadion zingt en huilt uit volle borst mee. Maar hoeveel mensen zijn daadwerkelijk hun oude sjaal verloren aan een geliefde? Of hebben met hun ex gedanst in het ijzige licht van de koelkast? En toch zitten er in die hyperspecifieke details van haar heartbreak songs dusdanig veel herkenbaarheid dat fans het gevoel krijgen dat Taylor over hun gebroken harten zingt.

Een ander voorbeeld van Swifts vermogen om te verbinden is het recente nummer I can do it with a broken heart, waarin ze fier zingt dat een gebroken hart en de nodige tranen haar zomaar klein krijgen of ervan weerhouden hard te werken. Dankbare ingrediënten voor een succesvol popnummer, maar onder de Swifties op TikTok is het nummer bijna een anthem geworden van ‘corporate girls’ en mensen in de zorg om een beetje erkenning te krijgen voor hun harde werk.

De touwtjes in handen

Prins legt uit dat veel van Swifts muziek gaat over het doelwit zijn van een grote boze wolf. Of dat nou de media zijn die haar wegzetten als mannenverslinder, Kim Kardashian en Kanye West die haar meermaals voor leugenaar hebben uitgemaakt of producer Scooter Braun die de muziekrechten van haar eerste zes albums pal onder haar neus vandaan kocht. Er is zeker iets voor dit narratief te zeggen, aangezien Swift vaak succesvol opgekrabbelde in een gevecht, maar volgens Prins zit er meer achter. “Door zichzelf als ‘underdog’ te positioneren, gunnen fans haar de overwinning des te meer – en zullen ze zich nog feller opstellen als haar publieke beschermengelen. Als je het TIME-interview leest uit december 2023, valt op dat Swift ook op deze manier over zichzelf praat. Ze beschrijft hoe mensen al haar hele carrière proberen het tapijt onder haar vandaan te trekken, maar dat zij ondanks alles niet opgeeft. Sterker nog: dat zij er uiteindelijk als winnaar uitkomt. Door zichzelf op deze manier te positioneren heeft ze eigenlijk een hele sterke marketingstrategie ontwikkeld.”

Dat ze dat underdog-narratief in de hand speelt, blijkt ook uit haar muziek. Als je kijkt naar wat de popster afgelopen jaren over zich heen heeft gekregen op het gebied van stukgelopen relaties en exen, valt op dat Swift niet bang is om haar rivalen op het muzikale hakblok te leggen. “Swift kiest er bewust voor om hierover te zingen”, aldus Prins. Zoals in Blank Space, waarin de zangeres het gras voor de voeten van haar criticasters zorgvuldig wegmaait: ‘Got a long list of ex-lovers, they’ll tell you I’m insane’. Dit soort songteksten brengen fans niet in twijfel over hun idool, maar maakt ze bewust van de dubbele standaard die Swift als vrouw ervaart. 

Celebrity-activisme

Hoewel Prins zelf – tegen haar eigen verwachtingen in – geëmotioneerd raakte tijdens een concert van Swift, zou ze zichzelf niet snel als Swiftie bestempelen. “Voor mijn promotieonderzoek is het ook belangrijk om met een kritische blik naar de supersterren te kijken.” De Swiftoloog kan het succes zeker begrijpen en waarderen, net als menig lied of album, maar durft ook vraagtekens te zetten bij hoe Swift zich positioneert. Supersterren zoals Taylor Swift en Beyoncé staan ook symbool voor een kapitalistisch systeem. En hoewel ze hun podium soms gebruiken om aandacht te vragen voor politiek of wereldproblemen, doen ze dat vaak alleen op zorgvuldig uitgedachte momenten.

“Veel mensen waren bijvoorbeeld blij dat Taylor zich in 2018 eindelijk uitsprak tegen Trump”, vertelt Prins. “In de documentaire Miss Americana reflecteerde ze op die keuze, en legde ze uit waarom ze ‘aan de juiste kant van de geschiedenis’ wilde staan.” Maar sindsdien is het oorverdovend stil. Andere grote sterren zoals Beyoncé en Billie Eilish zijn op sommige momenten meer uitgesproken over politiegeweld of de klimaatcrisis. “Wat opvalt aan Beyoncé is dat ze zich met haar muziek positioneert in een grotere geschiedenis. Die van het feminisme bijvoorbeeld of als het over racisme en de ondergeschikte positie van zwarte Amerikanen gaat. Met Renaissance gaf ze een ode aan de protestbeweging binnen de queer-gemeenschap en met haar laatste album vraagt de zangeres aandacht voor de zwarte wortels van countrymuziek.”

Activisme kan sterren nog geliefder maken dan ze al zijn, maar het kan er ook voor zorgen dat ze een deel van hun achterban verliezen. In een tijd van politieke polarisatie kiest lang niet iedereen ervoor om direct of indirect kleur te bekennen. “Daarnaast krijgt bijvoorbeeld Taylor ook veel kritiek over de hoeveelheid kilometers die ze aflegt in haar privéjet. Kan dat nog wel in een tijd waar klimaatverandering zo hoog op de maatschappelijke agenda staat? Ze heeft zich bijvoorbeeld ook niet uitgesproken over Gaza, die boodschap zie je eerder bij ‘kleinere artiesten’ zoals Macklemore en Kehlani.” Toch zijn er ook minder expliciete manieren waarop je als ster van je kan laten horen, ziet Prins. “Ariana Grande heeft er geen uitspraken over gedaan, maar wel inzamelingsactie gedeeld voor Palestinian Relief.” Vooralsnog lijkt het de diehard Swifties niet uit te maken. Wellicht is het zelfs nog een verdere verklaring voor Taylor Swifts wereldwijde populariteit: doordat ze zelden echt stelling neemt, blijft ze voor iedereen toegankelijk. 

Prins zegt dat het niet eerlijk zou zijn Swift in haar eentje verantwoordelijk te stellen voor zulke complexe vraagstukken. “Natuurlijk kan je kritisch zijn op bepaalde keuzes die supersterren maken, maar als zij er nu voor zou kiezen om die privéjet voorgoed vaarwel te zeggen en wereldwijd geen arena’s meer te vullen, dan zou iemand anders het wel doen. Taylor Swift is een mens en een merk, maar niet het systeem.”

• Deel