Zal de Nederlandse kermis ooit verdwijnen?

De toekomst van de kermisexploitanten in ons kikkerlandje wordt steeds onzekerder. Maar liefst 3 op de 4 kermisexploitanten geeft aan dat de kermis veel minder financiële zekerheid biedt dan toen zij zelf jong waren.

Dat blijkt uit ons onderzoek uitgevoerd onder vele leden van de BOVAK, Nationale Bond van Kermisbedrijfshouders.

Achter de adrenaline-opwekkende attracties, luide muziek waar je oortrommels tekeer van gaan en felle feestverlichting van de kermis gaat een harde strijd schuil. Wie wil overleven achter de schermen van de kermis zal anno 2021 hard moeten werken en slim ondernemen. De kosten zijn volgens 97 procent van de ondervraagden alleen maar toegenomen. Terwijl de bezoekersaantallen volgens een kwart van de respondenten hetzelfde zijn gebleven, zegt bijna de helft het tegenovergestelde: ze zijn afgenomen. Atze J. Lubach-Koers, voorzitter van de BOVAK, ziet ook dat over een lange termijn de bezoekersaantallen zijn afgenomen. “Dat wil niet zeggen dat het schrikbarende hoeveelheden zijn. Het komt doordat de vrijetijdsbesteding van de consument is veranderd. De kermis is er al heel lang. Dat werkt dan ook wel eens tegen je. Dan zie je dat de festivals - een concurrent van ons - erg in de lift zitten”, vertelt Lubach-Koers. 

Daarom vindt meer dan de helft van de kermisattractiehouders het zeer belangrijk dat hun kinderen een zo hoog mogelijke opleiding volgen en afronden - waarvan 23% zegt dat een diploma op zak essentieel is. “Daar zie je een generatie verschil”, erkent Lubach-Koers. De stichting Rijdende School, een school die letterlijk van kermis naar kermis rijdt, bestaat nu ruim 65 jaar. Vanaf dat moment was onderwijs voor kermiskinderen goed geregeld. “Eerst moet dat een start maken en zich door ontwikkelen. Inmiddels zijn we hiermee de voorloper in Europa. Veel van die kinderen stromen uiteindelijk door naar het hoger onderwijs of zelfs de universiteit.” Wel ziet Lubach-Koers dat veel afgestudeerden toch de kermis weer opgaan: “Gek, hé. Mensen die rechten of economie hebben gestudeerd, gaan gewoon weer reizen met hun kermisattractie. De kermis zit erin en haal je er niet zomaar uit.”  

Doorpakken ondanks coronacrisis

Door de coronacrisis is de kermisbranche flink geraakt. Bijna tweederde van de kermisexploitanten zag de omzet met 60 procent of meer afnemen – volgens Lubach-Koers in de praktijk nagenoeg 100 procent. Het onderzoek laat zien dat ondanks de moeilijke tijden kersmisexploitanten vastberaden zijn om door te gaan. Alhoewel zij aangeven dat ze ingrijpende maatregelen moesten nemen - bijvoorbeeld het gedwongen afscheid nemen van personeel (23 procent) tot het verleggen van de ondernemingsactiviteiten (50 procent) – geeft 90 procent aan niet te hebben overwogen te stoppen met de onderneming. “Tijdens de coronacrisis zijn veel als pakketbezorgers of vrachtwagenchauffeur aan de slag gegaan. Kermisexploitanten hebben immers een groot rijbewijs en veel rijervaring. Ook hebben velen het ouderwetse ijsverkoop weer teruggebracht in het Nederlandse straatbeeld. Door een busje met felle kleuren om te toveren tot ijskraam”, voegt Lubach-Koers toe. 

Verdwijnt de kermis?

“De kermis is magisch met de vele lichtjes, geuren van kermislekkernijen en vaak ook vuurwerk. Het is een trefpunt voor iedereen. Dus één ding: de kermis verdwijnt nooit”, zegt Lubach-Koers resoluut. Daar is maar liefst 70 procent het mee eens. Maar die oplopende kosten en lage bezoekersaantallen dan: zou er iets moeten veranderen om de kermis nooit te laten verdwijnen? Daar heeft Lubach-Koers een antwoord op: “Het volksfeest kermis zit natuurlijk in het ene gebied sterker in het DNA dan in het andere gebied. Zelfs per provincie zie je dat verschil. Noord-Holland heeft een rijke historie van dorpskermissen, dus daar loopt het goed en is er geen behoefte om te veranderen. Wel is de realiteit dat Nederland verstedelijkt. Wij stappen ook eerder de auto in voor een kermis 20 kilometer verderop met een groot aanbod, dan een kleine dorpskermis in de buurt waar alleen de grijpertjes staan en de rups. Dus het gaat wat meer de kant op van de grote steden.” Daarnaast ziet Lubach-Koers ook kermisalternatieven ontstaan. “Bijvoorbeeld een wintermarkt met attracties of een extra jaarlijkse kinderkermis in de stad. Dat zijn andere manieren van ondernemen en geld verdienen.”

Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van de nieuwe webserie van Brandpunt+, Kermisbloed, over de nieuwe generatie kermisexploitanten en hun toekomst. We volgen het leven van Denise Speelman (24), Agnes Harms (18), Karel Eckelboom (18) en Toon Hoefnagels (21) die alle afstammen uit een eeuwenoude kermisfamilie. Wie kiest nog voor het voortzetten van de familietraditie? En wie gaat voor meer zekerheid en dus voor het ‘burgerbestaan’? Neemt de nieuwe generatie het stokje over, of kiest die – soms noodgedwongen - voor een andere toekomst? 

De vierdelige documentaireserie 'Kermisbloed' is hier te zien is op het YouTube-kanaal van NPO 3. Of check hieronder de eerste aflevering! 

• Deel