De Italiaanse keuken is bijna niet voor te stellen zonder de tomaat. Toch is de geschiedenis van deze vrucht in Italië redelijk jong. De tomaat heeft een lange weg afgelegd om uiteindelijk in veel Italiaanse gerechten terecht te komen.

Oorsprong

Deze rode vrucht is tot de zestiende eeuw helemaal niet in Europa te vinden. Het zijn de Spanjaarden die in de zestiende eeuw voor het eerst met de tomaat worden geconfronteerd in Mexico. Het is een mysterie hoe deze vrucht in Midden-Amerika terecht is gekomen. Want de tomaat vindt zijn oorsprong in Zuid-Amerika, in het kustgebergte van Peru, Ecuador en Chili. Honderden jaren voor de komst van Spaanse veroveraars werd de tomaat al door de Azteken verbouwd en gegeten. De Azteken is een Indianenvolk die in het gebied leefden dat nu bekend staat als Mexico. De tomaat is door de Azteken bestempeld als ‘xitomatl’. De Spanjaarden hebben uiteindelijk de tomaatzaad vanuit Mexico meegenomen naar Europa.

Pomodoro

Hoewel in veel landen het woord tomatl in verschillende vormen is overgenomen, zijn de Italianen niet meegegaan met deze trend. De eerste beschrijving van de tomaat in de Italiaanse geschiedenis dateert uit 1548. De xitomatl wordt omschreven als ‘pomi d’oro’, in de alledaagse Italiaanse spreektaal van die tijd gouden fruit genoemd. De officiële Italiaanse vertaling is gouden appels. Dit is uiteindelijk in de Italiaanse taal omgetoverd tot pomodoro. De tomaat heeft nu nog steeds deze benaming.

Giftig plantje

Dit gouden fruit wordt in Italië in eerste instantie niet gegeten, maar als sierplant gebruikt. Een van de redenen is de giftigheid van de plant. Alleen de vrucht van de tomaat is eetbaar, wat vandaag de dag nog steeds het geval is. De algemene afkeer voor groente en fruit in Europa in die tijd werkt daarnaast niet in het voordeel van de tomaat. In de culinaire literatuur is de medische angst voor groente een terugkerend thema. Groente en fruit worden beschreven als iets schadelijks en ongezonds. Het wordt in 1560 zelfs als niet voedzaam omschreven: “Voor het onderhouden van de gezondheid, moet men geen fruit of planten gebruiken als voedsel, omdat deze de lichaamsvochten temperen en niet voedzaam zijn.” (David Gentilcore: 27) Pas halverwege de zeventiende eeuw begint dit beeld te veranderen door nieuwe medische en wetenschappelijke ideeën over hoe de spijsvertering werkt.  De tomaat wordt niet meer gezien als een gezondheidsrisico en wordt steeds meer gegeten.

Eerste tomatenrecepten

Eind zeventiende eeuw verschijnt het eerste tomatensausrecept in Italië. In een kookboek van Antonio Latini worden drie recepten met tomaten gepubliceerd. In 1790 wordt het eerste recept voor pasta met tomatensaus op papier gezet door de chef Francesco Leonardi. Vanuit hier heeft de tomaat zijn weg gevonden naar vele Italiaanse gerechten die we niet meer zouden herkennen zonder deze rode vrucht.

Bron: David Gentilcore - Pomodoro! The History of the Tomato in Italy