Steve McQueen duikt voor de tweede keer in de Tweede Wereldoorlog en legt in zijn film Blitz de nadruk op de inwoners van Londen terwijl zij zich tegen bommen, fascisme en racisme weren. Maar weet hij je als kijker mee te slepen, of blijft het te afstandelijk?

De aanhoudende bomaanvallen op Britse steden wordt in Engeland ‘the Blitz’ genoemd, van het Duitse Blitzkrieg. McQueens film Blitz gaat over die periode en de effecten ervan op de bewoners. Rita (Ronan) zet, net als vele moeders, haar zoontje George (Heffernan) op een trein met honderden andere kinderen om ze buiten Londen naar veiligheid te brengen. Maar George ziet het als groot verraad en besluit te ontsnappen, waardoor hij in zijn eentje voor de harde realiteit van de oorlog komt te staan. Het enige wat Rita ondertussen kan doen om de bommen te ontsnappen als het luchtalarm afgaat, is zich in het lokale metrostation verschuilen.

Spectaculair?

De film opent spectaculair en confronterend: middenin een bomaanval. Met veel lawaai, rondspartelende brandweerslangen, voor hun leven vechtende brandweermannen en afgebrande huizen, terwijl er zichtbaar meer bommen onderweg zijn. Redden wat je redden kan, tegen beter weten in. Maar nadat het doodstil wordt, over een hoopvol veldje witte narcisjes, weet de film je niet meer zo bij de keel te grijpen.

Het is - met alle respect - alsof in het researchproces een hele lijst met gebeurtenissen tijdens de bomaanslagen is verzameld om vervolgens te proberen alles in de film voorbij te laten komen. Terwijl alle gebeurtenissen op zichzelf niet oninteressant of onbelangrijk zijn. Het springt echter van ontsnapte kids in treinstellen, naar de vrouwen in de bomfabrieken over een industriële soundtrack, naar de plunderaars die gretig gebruikmaken van in elkaar gedonderde juwelenzaken en - niet in de minste plaats - de kinderen die nog steeds racisme ervaren terwijl er over de grens tegen fascisme wordt gevochten.

Hoopvol wachten op de liefde

Steve McQueen maakte vorig jaar ook al een documentaire over de Tweede Wereldoorlog: Occupied City. Met historische beelden van Amsterdam en een gedetailleerde uiteenzetting van wat er in die periode op verschillende locaties in de stad plaatsvond. In Blitz legt hij de focus wéér expliciet niet op de soldaten aan de frontlinie, maar op de mensen die de consequenties dragen van de machthebbenden. Verwijzend naar dat racisme dat kinderen bleven ervaren, zei hij tegen de LA Times: “De film gaat dus over het vechten tegen onszelf”. En hoop houden dat liefde overwint.

Maar die liefde is in Blitz zelf ver te zoeken. In ieder geval de liefde die je als kijker ook kunt voelen, waardoor je bij een onvermijdelijke hereniging (dood of levend) je ogen niet droog kunt houden. Maar George en Rita passeren alle gebeurtenissen slechts. Met name George wordt als ronddwalend kind in een grote stad onder vuur onthecht van ervaring naar ervaring geslingerd. Je wil graag langer blijven en meer voelen, maar dat maakt Blitz je niet makkelijk.

De hoop op liefde die McQueen benoemt is meer aanwezig. In de enkele figuren die Rita en George tegenkomen die hen wél helpen, aandacht en warmte geven, hen niet racistisch bejegenen en ook voor anderen opkomen. Hoeveel hoop Steve McQueen zelf in de mensheid heeft is moeilijk te achterhalen, als (spoiler alert!) slechts een handvol van die mensen die onze faith in humanity moeten herstellen de aanslagen heelhuids overleven.

Fascisme in de praktijk

Zijn belangrijkste boodschap in de film lijkt vooral te zijn dat we niet moeten denken dat een oorlog, het meest extreme geval van politieke onrust, ons automatisch verbindt. Er is niet voor niks een gevecht tegen de fascisten gaande; dat betekent dat die ook nog ‘onder ons’ zijn en niet spontaan van gedachten zijn veranderd. Dat gevecht wordt niet door soldaten, maar de inwoners gevoerd, terwijl ze vechten voor hun eigen overleving. Jammer genoeg ligt die boodschap er op sommige momenten té dik bovenop.

Maar Blitz is een feest voor het oog. De kostuums zijn kleurrijk en van de tijd, de sets zijn gedecoreerd met zoveel details dat een enkel shot nooit genoeg is alles in je op te nemen en het camerawerk is bij vlagen innovatief en fascinerend, waarmee je perspectief vaak gedwongen verandert. Saoirse Ronan doet het beste met wat haar gegeven wordt, maar het is Benjamin Clémentine, in de kleine, maar belangrijke rol van Ife, die de show steelt. Alle emotie die je in de film mist, blijkt in zijn gezicht verstopt.

Clementine moet het echter doen met het scenario dat hem is voorgeschoteld. Zelfs hij kan dan niet meer van een speech waar het er allemaal wel erg dik bovenop maken. Maar doe als de Britten in Blitz: Keep Calm & Carry On. Dat is Blitz’s meest tijdloze boodschap, nu de geschiedenis dichterbij lijkt dan ooit.

• Blitz (2024)
• Cijfer: 6
• Oorlogsfilm
• Duur: 2u
• Regie: Steve McQueen
• Cast: Saoirse Ronan, Harris Dickinson, Elliott Heffernan, Benjamin Clémentine

• Deel