James Mangolds Bob Dylan-film is qua artistiek jasje misschien niet de meest edgy experimentele biopic die je ooit zal zien. En voor een deep dive in het brein en leven van Dylan hoef je er ook niet naartoe. Maar juist dát maakt A Complete Unknown een sterke en mooie must-see.

Biopics over muzikanten: pfff… de haat-liefdeverhouding met het genre is groot. Dat ze worden gemaakt is begrijpelijk. Het talent en leven van muzikale genieën spreekt nou eenmaal iedereen (met saaie baan of gebrek aan talent) tot de verbeelding. En de verhalen hebben soms maar weinig fictieve of geromantiseerde ingrediënten nodig om van een bioscoopscherm te spatten. Biopics spelen bovendien perfect in op de nostalgie-behoefte óf zijn juist het beginpunt van een nieuwe muzikale ontdekkingstocht. En echt: er zitten een paar mooie pareltjes tussen. Maar de andere kant van die biopic-medaille is dat veel van de films op elkaar lijken, een uitgekauwde vertelvorm hebben én een hoog Wikipedia-gehalte: het cradle-to-grave-cliché zeg maar, met een opsomming van de greatest hits en tussendoor een hoop overbodig en voorspelbaar dramatisch fan-drugs-platenstudio-roem-geneuzel. Óf een acteur die de plank compleet misslaat met z’n geforceerde imitatie. Óf makers die zo doorschieten met hun romantiseer- en fictiepen dat fans en familieleden van de (vaak inmiddels overleden) artiest de film terecht boycotten.

‘Jullie folkmuziek-poster boy? Hell no’

De nieuwe Bob Dylan-film met Hollywood it-boy Timothée Chalamet had wat dat betreft flink kunnen zuigen, maar regisseur James Mangold (die eerder de geslaagde Johnny Cash-film Walk the Line maakte) neemt op een paar kleine momenten na gelukkig de goede afslagen. Zo baseert hij A Complete Unknown op het boek Going Electric! van Elijah Wald en zoomt daarmee in op een korte periode uit Dylans leven. 1961-1965 om precies te zijn, toen de nog onbekende 19-jarige Robert Allen Zimmerman -zoals Dylan echt heet- met gitaar en mondharmonica in New York arriveert en in die jaren uitgroeit tot held in de folkmuziek-scene.

Én 'verrader'. Dit was namelijk ook de periode van grote historische gebeurtenissen (Cuba Crisis, dood John F. Kennedy, burgerrechtenbeweging) waarin Dylan met zijn teksten de proteststem van zijn generatie werd. Idealisten en opportunisten uit de folkmuziekbeweging en muziekindustrie zagen in Dylan dé ideale poster boy. Alleen wilde de getalenteerde singer-songwriter zich helemaal niet in hokjes laten plaatsen. Gedefinieerd worden. Hij wilde gewoon inspiratie opdoen, in beweging blijven en experimenteren met muziek. Ook op het legendarische Newport Folk Festival waar Dylan in 1965 ineens ‘bye bye akoestisch’ zei en rockte met elektrische instrumenten. Die stunt leverde hem een hoop nieuwe fans op, maar ook teleurgestelde folkmuziek-bobo’s. In het bijzonder Dylans mentor en puristische folkzanger Pete Seeger (een mooie rol van Edward Norton by the way). Bye Bye poster boy.

Het gaat niet om wie Dylan is, maar wat hij doet met ons

Je zal nu ook mensen ‘boe’ horen roepen dat je met A Complete Unknown niet volledig in het hoofd en leven van Dylan duikt en de persoon achter het muzikale fenomeen amper leert kennen. Maar dat is ook helemaal niet de bedoeling van regisseur James Mangold. En gelukkig maar. Waarom zou je een ongrijpbare muzikant proberen te definiëren en doorgronden die de hele film roept en uitdraagt dat hij dat juist níét wil? Mangold schijnt in plaats daarvan een intrigerend licht op het effect dat een getalenteerd genie als Dylan heeft op de fans, love interests, vakgenoten en haaien om hem heen. En hoe klote en eenzaam het is als mensen van alles van je willen. Van alles op je projecteren ook. We zien in de film hoe iedereen Dylan aanbidt. Maar zijn talent wordt bewonderd, geëxploiteerd en toxisch benijd tegelijkertijd. Zoals hij zelf in een emotionele scène treffend zegt: “Everyone asks where the songs come from, Sylvie. But then you watch their faces, and they’re not asking where the songs come frome. They’re asking why the songs didn’t come to them.”

Timothée Chalamet en Monica Barbaro: movie magic

Mangold geeft in zijn soepel vertelde en mooi verbeelde film veel ruimte aan de muziek (yes!) en laat de melodieën en krachtige teksten van Dylans liedjes voor zich spreken. Wat deze muzikale journey in de jaren zestig met de jonge Dylan doet lezen we vooral af aan de ogen van Timothée Chalamet die een zeer indrukwekkende prestatie neerzet en zo’n veertig liedjes opvoert. Of hij volledig overtuigt als Dylan is moeilijk te zeggen voor een recensent die te weinig bekend is met het oeuvre van de artiest. Maar in het spelen van een geniale (en charismatische en irritante, zelfverzekerde en onzekere) muzikale drifter die worstelt met claimgedrag: daarin overtuigt de acteur absoluut. Dat hij en Mangold tegen de wens van de producers in kozen om zijn zang live op de camera te vangen in plaats van ‘perfecte’ studio-opnames, is bovendien een dikke plus. Net als de casting van actrice Monica Barbaro als Joan Baez, de beroemde zangeres en ex van Dylan. Wanneer zij en Chalamet samen op het podium staan en It Ain’t Me beginnen: simpelweg kippenvel.

Must-see, must-hear

Vergelijk je A Complete Unknown met recente biopics als Piece by Piece (Pharrell Williams als lego-poppetje) en Better Man (Robbie Williams als aap), of bijvoorbeeld de eerdere Dylan-film I'm Not There met onder andere Cate Blanchett als de zanger, dan is ‘ie is in vorm vrij klassiek en safe. Maar de keuze om daarbinnen op gepaste afstand te blijven van Dylan maakt A Complete Unknown gedurfd en verfrissend. En ondanks wat kleine gebreken (toch dat cliché jammerende vriendinnetje, hoe goed gespeeld ook Elle Fanning) vooral een goed geslaagde. Een film die bij deze recensent bovendien het gevoel losmaakte hem nóg een keer te willen zien. En toch maar eens te duiken in de vele liedjes en teksten van Bob Dylan.

• A Complete Unknown (2024)
• Cijfer: 9
• Drama, biografisch, muziek
• Duur: 2h, 21min
• Regie: James Mangold
• Cast: Timothée Chalamet, Elle Fanning, Edward Norton, Monica Barbaro

• Deel