Een verhaal over een super extreme behandeling voor een perfect lichaam kan je op verschillende manieren verbeelden. De shocking, bizarre én awesome manier waarop regisseur Carolie Fargeat dat met Demi Moore en Margaret Qualley in The Substance doet, vergeet je NOOIT meer.

Dat mensen flauwvallen of kotsend de bioscoopzaal verlaten is soms waar en soms een effectieve marketingtruc om iedereen aan het praten te krijgen over een film. Ook over The Substance van de Franse filmmaakster Carolie Fargeat (Revenge) gaan al verhalen rond van bezoekers die tijdens de voorpremières onwel raakten of zelfs huilend de zaal verlieten. Maar tenzij je iedere dag een film van David Cronenberg kijkt (de koning van de bodyhorror) kan je je na het zien van de ‘de shockfilm van Cannes’ vast iets voorstellen bij misselijke bezoekers. Sterker nog: toen ik voor deze review een vroege screening van de film bijwoonde, liepen ook twee mensen de zaal uit. Ik ga niet stoer doen, er waren momenten dat ik ook liever even wegkeek. Maar The Substance had me met z’n originaliteit, creativiteit, zeggingskracht en verbluffende rollen van Demi Moore en Margaret Qualley zó in z’n greep, dat ik de rit wilde uitzitten tot het einde. Hoe smerig, heftig en absurd deze ook was.

‘Out with the old, in with the new’

De film draait om Hollywoodster Elizabeth Sparkle (Moore) die haar sterrendom in snel tempo ziet uitdoven nu ze de middelbare leeftijd heeft bereikt. Het netwerk waarvoor ze al jaren in een strak sexy pakje fitness-tv doet, wil Elizabeth en haar inmiddels uitgezakte kont inruilen voor een jonger en strakker model. ‘Gelukkig’ krijgt ze dan de mogelijkheid om een betere, jongere en mooiere versie van zichzelf te worden. En daarvoor hoeft ze ‘alleen maar’ het mysterieuze nieuwe middel The Substance te gebruiken.

Daar staan wel voorwaarden tegenover. De new and improved versie (gespeeld door Margaret Qualley) zal als een soort kloon letterlijk uit Elizabeths lichaam voortkomen. Er zijn vanaf dat moment twee Elizabeths die één leven moeten delen: de ene week mag ‘oude’ Elizabeth haar ding doen terwijl de ‘nieuwe’ (die vanaf dat moment de naam Sue krijgt) ligt te slapen. De andere week zijn de rollen omgedraaid. En zo lang Elizabeth en Sue zich aan deze afspraak houden, is er niets aan de hand. Maar zo’n strakke perfecte versie van jezelf zijn, dat werkt verslavend: Elizabeth en Sue houden zich al snel niet meer aan het schema. De manier waarop dat uit de hand loopt, houd je je niet voor mogelijk.

Zelfhaat XL

The Substance is een satirisch commentaar op de schoonheidsidealen die vrouwen door de maatschappij, media én zichzelf krijgen opgelegd. Het zegt daarnaast ook iets over seksisme en hoe het is om als vrouw in een smerige mannenwereld te werken. En het schijnt een licht op de extreme ingrepen (over bodyhorror gesproken) die vrouwen op een steeds jongere leeftijd ondergaan om maar perfect te blijven. Op zich geen unieke thema’s. Maar de manier waarop Forgeat die verbeeldt en tot in de extreemste extremen uitwerkt, is dat wel.

De processen en gedachten die zich normaal afspelen in het hoofd van een personage dat zichzelf niet mooi vindt, zie je in The Substance terug in twee aparte lichamen. De ‘oude ik’ gaat niet op in de welbekende metamorfose, facelifts of liposucties: oude-ik blijft gewoon aanwezig. En we krijgen daardoor letterlijk te zien wat alle aandacht voor nieuwe-ik doet met de persoon die daar nog altijd onder schuilt. Die wordt zich door het toenemende contrast in uiterlijk en aandacht alleen nog maar extra bewust van al haar ‘flaws’ en ziet haar eigen schoonheid niet meer. Die kwijnt weg en ontwikkelt een nóg grotere zelfhaat. En die hunkert daardoor naar meer meer meer perfectie; meer dan de maximale zeven Substance-dagen. Met als gevolg een snellere, meedogenloze aftakeling van Elizabeth Sparkles lichaam en een groot gevoel van eenzaamheid en depressiviteit. Maar ook Sue is de lul...

Tarantino is er niets bij

The Substance zit zoals gezegd vol smerige beelden: van de manier waarop sleazy netwerk-baas Harvey (Dennis Quaid) z’n garnalen vreet tot de manier waarop Elizabeths rug opensplijt voor haar jonge kloon en loslatende lichaamsdelen. En er is bloed, veel bloed. Een gemiddelde Tarantino-film is er niets bij; voor één scene werd er zo’n 113 liter bloed met een brandweerslang rond gespoten. Maar Forgeat gebruikt ook allerlei over-the-top stijlmiddelen, dik aangezet geluid en satirische humor om je continu bewust te maken van het feit dat je naar een film kijkt. Gelukkig.

Je zal tijdens het kijken van The Substance regelmatig gruwelen, maar ook meer lachen dan je nu misschien denkt. De film valt richting de finale een beetje in herhaling, maar die finale is dan weer zo uuhh… spraakmakend dat je de repetitieve momenten snel vergeet. De manier waarop Fargeat eigenlijk zegt ‘wat doen we onszelf en elkaar in godsnaam aan?’ en ‘hou een beetje meer van jezelf’, is extreem en verknipt. Maar ook onvergetelijk, rete-origineel en krachtig met sterke performances van z’n leading ladies en enige leading man. Kijk dit en je denkt hopelijk een tweede keer na voordat je gevaarlijke ‘dieetmedicijnen’ wil innemen of wil afreizen naar louche buitenlandse praktijken voor een Brazilian Butt Lift.

• The Substance (2024)
• Cijfer: 10
  
• Horror, thriller
• Duur: 2h, 22min
• Regie: Coralie Fargeat
• Cast: Margaret Qualley, Dennis Quaid, Demi Moore

• Deel