Het niet-voor-de-hand-liggende vervolg op Joker heeft een hoog ‘you either hate it or love it’ gehalte. En is niet de Bonny and Clyde-achtige knaller die je met Joaquin Phoenix en Lady Gaga misschien verwachtte of hoopte. Deze schrijver is team-love it, er is alleen wel een maar...

Wie moordt, moet de bak in. Ook Arthur Fleck aka Joker na het vermoorden van vijf mensen in de eerste verpletterende Joker-film. Het langverwachte vervolg start dan ook in Arkham Asylum, het gesticht voor mentaal zieke criminelen waar Arthur zit in afwachting van z’n rechtszaak en een zware tijd heeft met nasty bewakers als Jackie Sullivan (een rol van Brendan Gleeson). Zijn advocaat werkt er ondertussen hard aan om Arthur ontoerekeningsvatbaar verklaard te krijgen: de gespleten persoonlijkheid kan hem redden van de doodstraf die openbaar aanklager Harvey Dent eist. Probleem alleen: hij geniet als de beruchte Joker juist een hoop bekendheid en populariteit. Buiten de muren van Arkham (er is zelfs een film over hem gemaakt), maar ook erbinnen. Zo raakt Arthur tijdens de muziektherapiegroep aan de praat met Harley Quinn (Lady Gaga) die hem als intrigerende Joker-groupie binnen no time om haar crazy fangirl vingertje windt.

Gestoord of gespeeld?

Arthur wordt zo verliefd dat hij z’n verschrikkelijke jeugd en miserabele leven haast vergeet. En voor het eerst durft hij te fantaseren over een leven met een grote liefde aan z’n uitgemergelde zijde. Fantasieën verpakt in romantische en nostalgische zing-en-dans-scènes. Het leven lijkt eventjes heel hoopvol en kleurrijk; samen zullen Harley en Joker ‘bergen bouwen’. Maar de Arthur in hem blijft worstelen: wil hij een leven als de meedogenloze Joker écht compleet omarmen? De figuur die door sensatiezieke media en publiek gevierd wordt om z’n vreselijke misdaden en die (stiekem niet zo stiekem) hopen op meer? Net als Harley en de vele toeschouwers binnen en buiten de muren van de rechtbank hoop je als kijker misschien op hetzelfde. Op een Bonny and Clyde-achtige film waarin Joker en Harley crazy in love Gotham City spectaculair onveilig maken. Maar dan kom je bedrogen uit, regisseur Todd Philips heeft een ander plan.

We zijn allemaal entertainment-junkies

Dat Folie à Deux een hoop liedjes uit The Great American Songbook bevat, is niet het meest verrassend. Philips deelde namelijk al eerder ‘dat er altijd al een hoop muziek in Arthur Fleck schuilde’ en maakte ook tijdens de trailer-première op CinemaCon bekend dat muziek een essentieel onderdeel zou zijn van de nieuwe film. Wél verrassend is de (genre)mix van muziekfilm meets thriller meets Shawshank meets rechtbankfilm meets psychologisch drama. En ook verrassend is de keuze om vooral te laten zien wat een beetje liefde (in positieve én negatieve zin) kan doen met een mentaal zieke die als kind zwaar mishandeld en verwaarloosd is. In plaats van dat Philips hem laat ‘shinen’ als moordlustige en aandachtszieke Joker die samen met z’n vriendinnetje de wereld in de fik steekt. We hoopten misschien op dat laatste, maar wat zegt dat eigenlijk over ons? Zijn we daarmee niet dezelfde sensatiezieke-crime-groupies als sommige personages uit deze film? Zijn we daarmee niet ook een groot onderdeel van het verknipte mediacircus?

Hypocriet en overbodig

Het is een interessante en terecht kritische gedachte die Philips (en co-schrijvers Scott Silver en Bob Kane) opwerpen. En de keuze om volledig te breken met de verwachtingspatronen rondom een van de meest succesvolle en veelbesproken films van de afgelopen jaren getuigt van lef. Betekent overigens niet dat die imo perfect is uitgewerkt en ieder risico wat oplevert: niet ieder personage is volledig benut, de liedjes doen niet in elke scène wat ze moeten doen (gaan op sommige momenten zelfs tegenstaan) en niet iedere verhaallijn is naar tevredenheid afgerond. Zou bijvoorbeeld de interessante discussie rondom het mediacircus en de rechtszaak meer aandacht hebben, dan had ook de film als geheel meer focus. En ook wat gedachten: heeft niet dezelfde kritische Philips inmiddels flink verdiend aan de figuur Joker en waren twee films écht nodig? Of kwam hij na de eerste tot inkeer? Was alles wellicht onderdeel van een vooropgezet geniaal plan om ons een treffende confronterende spiegel voor te houden? Kon Gaga dan niet ook gewoon een onbekende vrouw met een celebrity crush spelen, moest het per se de bekende stripfiguur Harley Quinn zijn?... Een TWIST in de finale werpt op deze vlakken extra vraagtekens op, maar meer zeggen hierover is echt spoilen to the max. Laten we daarover na de film verder praten ;-)

Phoenix en Gaga

Hoe dan ook, er blijft genoeg om van ‘te smullen’, helemaal voor een sequel. Joaquin Phoenix maakt opnieuw een ijzersterke indruk met zijn innerlijk worstelende en diep diep tragische Arthur ‘Joker’ Fleck. Die zelfs als zwaar verliefde stumper nog steeds de stuipen op het lijf jaagt met z’n dreigende onvoorspelbaarheid. Hij laat je bovendien constant afvragen of zijn Arthur Fleck iedereen flink voor de gek houdt met een Joker-performance, of dat hij echt een tragische mentale mess is. En hoewel Lady Gaga minder schermtijd heeft dan je misschien verwachtte of hoopte, maakt het aandeel van haar personage in dit verhaal over Arthur 'Joker' Fleck uiteindelijk juist heel erg sense. Ook zij zet by the way een memorabele performance neer: ze laat je zelfs zingend en dansend vergeten dat ze naast actrice ook de wereldberoemde zangeres van Po-po-po-pokerface is. Knap. Met meer screen time dan nu hadden we misschien wel veel meer Lady Gaga dan de egocentrische Joker-groupie Harley Quinn gezien. Kan ook niet de bedoeling zijn toch?

De eerste Joker-film is wat mij betreft de sterkere van de twee en qua script meer in balans. Maar het gedurfde Folie à Deux is een fascinerende, verrassende en opvolger die tot nadenken stemt. En die je ondanks het hoog-depressieve en semi-overbodige gehalte op groot scherm wil zien. Zelfs om hem daarna helemaal af te kraken.

• Joker: Folie à Deux (2024)
• Cijfer: 8
• Crime, drama, musical, psychologische thriller
• Duur: 2h, 18min
• Regie: Todd Philips
• Cast: Joaquin Phoenix, Lady Gaga, Catherine Keener, Brendan Gleeson, Zazie Beetz

• Deel