Een aangrijpende verfilming van het gelijknamige boek van Colson Whitehead. Het verhaal van een tot slaafgemaakt meisje dat een plantage in Georgia weet te ontvluchten.

We hebben de afgelopen tijd met Lovecraft Country, Shut Up And Dribble, The Kalief Browder Story, Woke, When They See Us en The Good Lord Bird veel series gezien die raken aan het punt dat de Black Lives Matter-beweging wil maken: zwarte levens doen ertoe. Het is natuurlijk te absurd voor woorden dat dit anno 2021 nog steeds onder de aandacht gebracht moet worden, maar oké… Het is goed dat de kijker – mede door dit soort series – met de neus op de feiten gedrukt blijft worden. Tegelijkertijd heeft het ‘veramusementen’ van zwarte pijn ook iets wrangs. Iets wat ik eerder ook al in mijn review over Them – een serie over The Great Migration – schreef.

Zijn we dan echt zo verdoofd geraakt?

We weten allemaal dat slavernij bestaan heeft – en in sommige delen van de wereld is dat zelfs nog steeds het geval – en de hoeveelheid boeken en films die erover vertellen zijn legio. Hebben we dan echt nóg een serie nodig, waarin mensen worden gemarteld, verkracht, vermoord en verhandeld als ware het vee? Moeten we deze misdaden tegen de mensheid maar blijven verfilmen, omdat mensen te lui zijn om een geschiedenisboek op te pakken en zich in te lezen? Was de dood van George Floyd pas waar – drong het pas echt tot een ieder door – nadat we het bewuste filmpje (herhaaldelijk) keken? Zijn we dan echt zo verdoofd geraakt dat andermans pijn alleen empathie opwekt als het heel expliciet in beeld wordt gebracht?

Series over dit thema zijn soms net iets beter te behappen als ze een historisch feit of verhaal belichten wat misschien niet bij iedereen even bekend is. Het geeft het meerwaarde. Niet de platgetreden paden bewandelen, maar (ook) iets nieuws vertellen. Althans, nieuw voor het merendeel van de kijkers. The Underground Railroad is – in ieder geval voor mij – zo’n verhaal. Regisseur Barry Jenkins – bekend van films als Moonlight en If Bealestreet Could Talk – verfilmde het gelijknamige, Pulitzerprijswinnende boek van Colson Whitehead en deed dat – zoals je van hem kon verwachten – met verve.

2.0 versie

De underground railroad was een stelsel van ondergrondse tunnels, geheime olifantenpaadjes en onderduikadressen die gevluchte slaafgemaakten gebruikten om vanuit het zuiden van Amerika naar de (wat) vrijere noordelijke staten te vluchten. Eerder maakte WGN daar met Underground ook al een serie over, maar dat voelde bij vlagen een beetje als een (begin) negentiende-eeuwse versie Prison Break. The Underground Railroad is wat dat betreft – gelukkig – een stuk ingetogener. Het gaat over Cora, een jong, slaafgemaakt meisje dat opgroeit op een plantage in Georgia. Nadat haar moeder van de radar is verdwenen, neemt ze het moedige besluit om de alledaagse tirannie van haar onderdrukkers te ontvluchten. Een levensgevaarlijke onderneming, want ze wordt op de hielen gezeten door slavenvanger Ridgeway jr. en we weten allemaal wat haar te wachten staat als hij haar te pakken krijgt.

De pijn zit hem ook in de subtielere dingen.

Buikpijntelevisie

Wie op zoek is naar een ‘lekker serietje’ voor de vrijdagavond komt met The Underground Railroad bedrogen uit. Het is buikpijntelevisie, zoals Amistad en 12 Years A Slave buikpijnfilms waren. Zeker de eerste afleveringen zou je de televisie zo nu en dan het liefst uit willen zetten. Het is om plaatsvervangende schaamte van te krijgen. Het mechanisme van het ontmenselijken van een hele bevolkingsgroep mag inmiddels als bekend beschouwd worden – in de wat recentere geschiedenis zagen we dit bijvoorbeeld ook met de Joden gebeuren – maar het blijft ondanks dat nauwelijks te bevatten dat de mens tot zulke barbaarse gruwelijkheden in staat is. The Underground Railroad gaat het fysieke geweld – de moorden, de verkrachtingen, de zweepslagen en het uiteenrukken van families – niet uit de weg, maar de pijn zit hem ook in subtielere dingen. Zo draagt Cora een zakje okrazaadjes met zich mee, omdat die groente de enige overgebleven link is met haar cultuur en familiegeschiedenis. Beeld je dat eens in. Of wat te denken van de logboeken die door de bewakers van de underground railroad werden bijgehouden? Het was de enige manier om nog enigszins een beeld te hebben van wie er uiteindelijk waar belandde. Gezinnen, families en vrienden zouden anders voor altijd van elkaar gescheiden blijven, omdat je je verloren broer niet even terug kon vinden op Facebook. En zelfs als je dan – na een erbarmelijke tocht – heelhuids aankwam in Pennsylvania of New York, werd je door een groot deel van de bevolking nog steeds niet als volwaardig mens gezien.

Barry

Als gezegd is The Underground Railroad er één uit de koker van regisseur Barry Jenkins en zoals we inmiddels van hem gewend zijn is ook dit weer een aaneenschakeling van shots die ook prima in een museum zouden kunnen hangen. Het feit dat ook de sets en de styling onberispelijk zijn, maakt zijn werk er natuurlijk wel wat makkelijker op. Wie Moonlight en – met name – If Bealestreet Could Talk hebben gezien, weten dat Jenkins ook wel eens kan verzanden in cinematografisch mijmeren. Vorm, stijl en sfeer lijkt dan even wat belangrijker dan het tempo of de inhoud. Ook The Underground Railroad heeft daar bij tijd en wijle wat last van. Het is slechts een kanttekening bij een verder zeer indrukwekkende en belangrijke serie. Belangrijk omdat het laat zien wat er is gebeurd, maar het geeft ook stof tot nadenken over hoe gevolgen hiervan nog steeds in onze samenleving naklinken. Als je hier meer over wil weten, dan kan ik de docu 13th of de wijze woorden van de Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod ook ten zeerste aanraden. Maar begin voor nu eerst maar even met deze nieuwste Amazon Original, het is de de knoop in je maag meer dan waard.

• Amazon (2021)
• Soort 12 Years A Slave: de serie
• 60 minuten per aflevering
  

• Deel