“Mensen kennen het ‘Indo-verhaal’, maar dat is niet mijn verhaal”, theatermaker Dewi over de onzichtbaarheid van Javanen

Theatermaker Dewi Kasmo (35) vertelt in haar nieuwe voorstelling ‘LUSU Duizend Dagen’ de ongehoorde verhalen van Javaanse-Surinamers in Nederland. Haar eigen familiegeschiedenis inspireerde haar om dit te doen. “Dat mensen er niets van weten, doet pijn.”

Toen de slavernij in Suriname werd afgeschaft, werden contractarbeiders uit het eiland Java, Indonesië (voormalig Nederlands-Indië) geronseld om op de plantages in Suriname te gaan werken. Na hun contractperiode werden zij aan hun lot overgelaten en hadden ze de keuze om terug te keren naar Indonesië of om in Suriname te blijven. 

Maar hoe bouw je een toekomst op zonder een baan, zonder scholing en in een land waarvan de toekomst nog onzeker is? Na de onafhankelijkheid van Suriname in de jaren zeventig groeide deze onzekerheid en kozen veel Surinamers, waaronder ook de Javanen, ervoor om te emigreren naar Nederland. Zo ook de ouders van Dewi. Ze vertelt aan Spot On hoe het is om op te groeien in Nederland en waarom deze geschiedenis vaak nog onzichtbaar is. 

BALANS VINDEN TUSSEN TWEE CULTUREN

Dewi groeide op in Rotterdam en zat op een vrij ‘witte’ school waar ze het gevoel had dat ze niet altijd werd geaccepteerd voor wie ze was. Ze merkte in haar opvoeding dat de Nederlandse cultuur haar eigen Javaanse-Surinaamse cultuur overheerste. “We spraken thuis bijvoorbeeld alleen Nederlands, omdat mijn ouders waarschijnlijk dachten dat als ik de taal goed beheers, ik geaccepteerd zou worden in dit land.” Dewi heeft het gevoel dat ze daardoor onbewust haar Javaanse-Surinaamse cultuur en taal heeft moeten wegdrukken, met als gevolg dat ze nu niet Javaans of Surinaams kan spreken. Dat vind ze soms jammer. 

Als puber heeft Dewi een tijdje srimpi gedanst, een Javaanse dansstijl. Op deze manier wilde ze toch nog iets doen met de Javaanse cultuur. Toen haar interesse hier niet meer lag en ze stopte, vonden haar ouders het toch jammer. “Ondanks dat de Nederlandse cultuur wat dominanter was in mijn opvoeding, merkte ik hierdoor dat ze het ook belangrijk vonden dat ik mijn Javaans-Surinaamse cultuur niet zou verliezen.” 

 “Ik moet naar Suriname reizen om me een Nederlander te voelen”

De balans vinden tussen deze twee culturen blijft een uitdaging, vindt Dewi. “Hier in Nederland voel ik me niet een Nederlander. Ik moet naar Suriname reizen om me een Nederlander te voelen.” Ook binnen de Javaanse-Surinaamse community in Nederland heeft ze zich niet altijd even thuis gevoeld. “Ik heb gevoel dat ik nergens echt helemaal bij hoor en dat voelt best eenzaam.”

NIET HET INDO-VERHAAL

Naast dat ze struggelde met het vinden van haar identiteit, vindt ze het pijnlijk dat de meesten in Nederland haar geschiedenis niet kennen. Zo wordt de geschiedenis van Nederlands-Indië ook vaak onterecht gezien als de Javaans-Surinaamse geschiedenis. “De meesten kennen dan wel vaak het ‘Indo-verhaal’, maar dat is niet mijn verhaal.” Dewi vindt het belangrijk dat we ook hier in Nederland de Javaanse-Surinaamse geschiedenis kennen, omdat dit ook de geschiedenis is van Nederland. “Ik merk dat het mij frustreert om constant uit te moeten leggen waar wij vandaan komen, terwijl dit ook de Nederlanders geschiedenis is. Waarom moet ik dat aan hen uitleggen?” 

“Ik moet constant uitleggen 
waar ik vandaan kom”

Dewi vindt dat er te weinig over deze gedeelde geschiedenis wordt gesproken. Het begint bij de kennis die gedeeld wordt op scholen. “Op school wordt er nu alleen nog maar verteld hoe rijk Nederland is geworden van hun koloniën. Je hoort niets over hoe onze voorouders letterlijk zijn gekidnapt van hun thuisland om te werken op de Surinaamse plantages.” Dat mensen dit niet weten, doet haar pijn.

ONZICHTBAAR ZIJN OM TE OVERLEVEN

Tegelijkertijd vindt ze ook dat de Javaans-Surinaamse community weinig van zichzelf laat horen als het gaat om zichtbaarheid creëren, maar ze begrijpt ook waarom dat zo is. “Het feit dat wij nog zo onzichtbaar zijn, is een trauma-respons." Ze legt uit: “Onze voorouders deden maar gewoon wat de baas zei. Gewoon je bek houden, nederig en onderdanig zijn, want dat was hun manier van overleven.” De angst om zich uit te spreken komt voort uit de jarenlange uitbuiting van de Javanen in Suriname tijdens de koloniale tijd van Nederland.

Dewi spreekt van 'transgenerationeel trauma’, waarbij de trauma’s van de voorouders zich vaak uitdrukt in de tweede en derde generatie. De angst om iets te zeggen ervaart ze soms nu nog. “Tijdens een show die ik bijwoonde werd ik ooit een keer onderbroken door een witte man en raakte in shock. Ik was niet per se bang voor hem, maar er ging wel een soort van angst door mij heen.”

DE RUIMTE INNEMEN

Ondanks de angst van de community om zich meer uit te spreken, merkt Dewi langzaam een verandering. De nieuwe generatie verdiept zich meer in haar eigen geschiedenis, wat ervoor zorgt dat de Javaans-Surinaamse cultuur en tradities hier in Nederland niet zomaar worden vergeten. 

Toch voelt Dewi de verantwoordelijkheid om er in haar werk ook aandacht voor te vragen. Met haar productiehuis LUSU belicht Dewi persoonlijke verhalen die niet snel gehoord worden, vaak vanuit haar eigen bi-culturele ervaring. Met haar voorstelling ‘Duizend Dagen’ hoopt ze meer aandacht te vragen voor deze geschiedenis waarin een Javaans-Surinaams gezin wordt geconfronteerd met de onverwerkte trauma’s, de drang naar zichtbaarheid en het koloniaal verleden.

Voor de volgende generatie hoopt Dewi dat de geschiedenis niet vergeten zal worden en dat er zowel uit de Javaans-Surinaamse community als de Nederlandse community theeffort is om vaker met elkaar hierover in gesprek te gaan. “Weet dat je er altijd mag zijn en dat je nooit je waarde hoeft te bewijzen.”

LUSU Duizend Dagen is zaterdag 26 augustus en zondag 26 november te zien in Theater Zuidplein. 

Herken jij jezelf in haar verhaal of heb je zelf een empowering verhaal die ook de aandacht verdient?

Stuur dan jouw naam, gegevens en jouw persoonlijke verhaal naar spoton@kro-ncrv.nl en wie weet nemen we contact met jou op voor een volgend artikel!

• Deel