Waarom hebben biculturele vrouwen baat bij een psycholoog van kleur? Psycholoog Eneida legt het uit
- Artikel
- 08 dec 2023
- 7 minuten leestijd
Voor biculturele vrouwen is het vaak een zoektocht om een psycholoog te vinden die hun persoonlijke en vaak unieke uitdagingen begrijpt. Psycholoog Eneida Delgado Silva (45) benadrukt het belang van een psycholoog van kleur in dit proces.
Als biculturele vrouw sta je vaak voor unieke uitdagingen, geworteld in de complexiteit van je identiteit. Het vinden van de juiste ondersteuning is daarom belangrijk. Volgens Eneida kunnen biculturele vrouwen baat hebben bij de deskundigheid van een psycholoog van kleur. Iemand die culturele nuances, intersectionaliteit en jouw ervaringen begrijpt.
Bijna vijftien jaar geleden startte Eneida haar eigen praktijk SANE, ontstaan vanuit de behoefte aan meer cultuursensitieve geestelijke gezondheidszorg. Met zo’n 25 hulpverleners van diverse achtergronden biedt SANE therapie in verschillende talen, van Turks en Tamil tot Nederlands en Mandarijn. We spreken Eneida over het belang van psychologen van kleur, cultuursensitieve hulpverlening en hoe zij dit in haar praktijk toepast.
Hallo Eneida, wat is de oorsprong van SANE en waaruit ontstond die behoefte?
“Hoewel ik al ruim twintig jaar in de reguliere GGZ werkzaam ben, had ik aanvankelijk geen plannen om mijn eigen praktijk te starten. Het begon toen een groep biculturele therapeuten me vroeg om hen te ondersteunen in een praktijk in Den Haag, wat ik erg leuk vond. Ik besloot één dag per week hieraan te wijden naast mijn reguliere baan. Al snel merkte ik dat de vraag naar hulpverlening voor mensen met een biculturele achtergrond sterk toenam. Binnen de kortste keren zat mijn dag volgeboekt, vaak met twaalf cliënten per dag. Het nieuws verspreidde zich naar Rotterdam, mijn thuisstad, waar mensen me vroegen om een eigen praktijk te openen. Er was een aanzienlijke vraag naar deze gespecialiseerde zorg. Mensen zochten een plek waar ze gezien worden, waar ze echt het gevoel hebben dat iemand aandacht aan hen besteedt.”
“Het is belangrijk om rekening te houden met hoe men emotie uit in bepaalde culturen”
Wat ontbreekt er in de reguliere GGZ, waardoor dit gevoel van verbinding mist?
“Mensen met een migratieachtergrond ervaren vaak wantrouwen richting hulpverlening, omdat ze het gevoel hebben dat deze hulp niet voor hen is bedoeld. Er heersen stigma’s of taboes, of ze hebben negatieve verhalen van anderen gehoord. En dat wantrouwen is begrijpelijk, omdat de GGZ vaak niet voldoende is afgestemd op diversiteit. Er wordt te weinig onderzoek gedaan naar mensen van kleur en diagnostiek die hun achtergrond in overweging neemt. Gelukkig groeit het bewustzijn; recentelijk bood de American Psychological Association (APA) zelfs excuses aan omdat diagnoses niet toepasbaar waren op mensen met een andere achtergrond. Dit bevestigde voor mij persoonlijk dat mijn gevoel juist was. Ik wist altijd al dat veel diagnoses niet geschikt zijn voor mensen van kleur, en nu wordt dat erkend. Ik heb talloze gevallen gezien waarbij iemand de verkeerde diagnose kreeg omdat de standaard procedure zonder dieper onderzoek werd toegepast. Er wordt te weinig gekeken naar de verschillende factoren die een rol kunnen spelen.”
Is dat ook waarom psychologen van kleur zo belangrijk zijn?
“Zeker. Die cultuursensitiviteit is cruciaal. Het is belangrijk dat de basis er is en dat we bepaalde protocollen volgen om tot diagnoses te komen. Maar het is daarnaast van belang om kritisch naar die resultaten te kijken. Vaak zijn die protocollen afgestemd op een normgroep, daarmee word je vergeleken. Maar hou er ook rekening mee dat deze test eigenlijk niet bij je cliënt past. Hou bijvoorbeeld rekening met taal, achtergrond, cultuur. Ik weet nog goed dat een collega mij vertelde over een cliënt die in zijn ogen agressief gedrag vertoonde. Die cliënt was van Kaapverdiaanse afkomst, net als ik. Daarom zei ik tegen mijn collega dat ik er graag een keer bij wilde komen zitten, om te kijken wat er aan de hand was. Tijdens het gesprek zag ik al gauw dat deze cliënt niet agressief was, maar gewoon een andere manier had om zijn emoties te uiten. Dit herkende ik, omdat ik de cultuur ken. Het is belangrijk om rekening te houden met hoe men emoties uit in bepaalde culturen en hoe zij hiermee omgaan. Als je een psycholoog voor je hebt die niet uit dezelfde cultuur komt, kan er miscommunicatie ontstaan.”
“Mensen realiseren zich niet hoe traumatisch migratie kan zijn”
Wat maakt het nog meer waardevol om een psycholoog van kleur te hebben?
“Tijdens therapie is het belangrijk om je vertrouwd en op je gemak te voelen. Als je tegenover iemand zit die jouw ervaringen deelt, voel je misschien eerder de vrijheid om open te zijn. Je hoeft minder uit te leggen, omdat je het gevoel hebt: jij begrijpt me, je weet waar ik het over heb. Bij een psycholoog buiten die gemeenschap moet je alles dubbel uitleggen, wat extra tijd kost en de diepgang vertraagt. Psychologen van kleur begrijpen de impact van zaken zoals uitsluiting, discriminatie, gemeenschapskwesties, generatiekloven en intergenerationeel trauma vaak beter. Het leven in twee culturen brengt veel met zich mee, en als deze factoren niet goed begrepen worden, kom je niet tot de kern van het probleem. Vooral voor generaties waar het stigma nog leeft, is het prettig om in hun eigen taal te kunnen praten. Het doorbreekt sneller de barrières en haalt ruis weg. Het taboe en stigma hierop moeten verdwijnen, vooral in gemeenschappen met een migratieachtergrond. Mentale gezondheid is essentieel voor ons allemaal, en het is van groot belang dat je in je volledigheid wordt gezien.”
Hoe integreren jullie dit in de praktijk?
“Naast het aanbieden van therapiesessies in verschillende talen, besteden we speciale aandacht aan de culturele achtergrond van onze cliënten. Soms richten we ons expliciet op hun migratiegeschiedenis, omdat iemand met een biculturele achtergrond altijd een migratieverhaal met zich meedraagt, of het nu van henzelf, hun ouders of familie is. Dat verhaal heeft altijd impact, zelfs als mensen zich daar niet volledig bewust van zijn. Bij gesprekken over intergenerationeel trauma kunnen we soms aan de migratieachtergrond al zien hoe dit heeft plaatsgevonden. We werken intensief met verschillende levenslijnen, gaan terug en kijken naar wie allemaal betrokken is bij de cliënt. Hiermee tonen we aan: kijk hoeveel je met je meedraagt en zie hoe krachtig je bent. Maar ook: kijk hoeveel bagage je met je meedraagt, is het dan vreemd dat je bepaalde uitdagingen ervaart? Mensen associëren trauma vaak met andere dingen en realiseren zich niet hoe traumatisch migratie eigenlijk kan zijn.”
Hoe vind je de juiste match als je hulp zoekt?
“Vaak weten mensen dit niet, maar je kunt bij je huisarts aangeven welke specifieke voorkeuren je hebt voor een psycholoog, of het nu gaat om geloof of culturele achtergrond. Jouw huisarts heeft toegang tot een uitgebreid programma om te zoeken. Dit kan je ook navragen bij je zorgverzekeraar, die op de hoogte is van diverse specialismen, zoals intercultureel werken. Er wordt vaak gezegd dat zorg duur is en er onnodig gebruik wordt gemaakt van hulpverlening. Ik ben van mening dat dit vaak komt door mismatches. Als je op de juiste plek terechtkomt, merk je dat de dingen sneller en efficiënter kunnen verlopen. In onze praktijk bieden we alleen kortdurende zorg aan, wat neerkomt op maximaal tien gesprekken. Sommige mensen denken dat alles wat ze met zich meedragen nooit in tien gesprekken kan worden opgelost. Maar door een goede match kunnen zij meteen de juiste zorg ontvangen, wat het proces vaak enorm versnelt.”
