Mojdeh Feili (35) is Iraans, queer en moslim: 'Alleen God mag jou vertellen hoe jij dit invult'

In een samenleving waar identiteit vaak in strakke hokjes wordt geplaatst, kan het voelen alsof je tussen je verschillende identiteiten moet kiezen. Mojdeh Feili (35) is Iraans, queer en moslim en heeft daar lang mee geworsteld, totdat ze leerde dat ze niet hoeft te kiezen.

Als queer Iraanse moslim duurde het lang voordat Mojdeh haar verschillende identiteiten kon omarmen en verenigen. In zowel de Iraanse cultuur als de queer-community voelde ze zich nooit helemaal thuis. De queer-gemeenschap, die vaak nog een witte identiteit en wit gedachtegoed representeert, bood lange tijd weinig ruimte voor haar ervaringen en achtergrond. 

Mojdeh moest daarom zelf op ontdekkingstocht om een gemeenschap te vinden waar ze de ruimte krijgt om niet alleen haar geaardheid, maar ook haar Iraanse en moslimidentiteit te omarmen. Een plek waar ze zich volledig geaccepteerd voelt. We spreken Mojdeh over deze zoektocht. 

Hoi Mojdeh, hoe kwam je erachter dat je niet hetero bent?

“Ik ben opgegroeid in Enschede, waar ik enorm werd geconfronteerd met het feit dat ik niet Nederlands was. Dus ik probeerde er onbewust alles aan te doen om erbij te horen. De samenleving was toen heel erg heteronormatief, en er was nog weinig informatie beschikbaar over queerness, dus hetero zijn voelde als de norm. Destijds zoende ik weleens met vriendinnen tijdens een dronken avond. De queer mensen die ik destijds ontmoette vroegen dan soms: ‘Val je op mannen of op vrouwen?’ En omdat ik daar geen duidelijk antwoord op had dacht ik: ik  ben gewoon een heel erg openminded heteropersoon. Het heeft daarna nog acht jaar geduurd voordat ik het écht doorhad. Ik ontmoette mijn huidige partner in het laatste jaar van mijn master. We begonnen als vrienden, maar tijdens een reis naar Iran werden we heel close en realiseerde ik me dat ik verliefd was. Deze keer kon ik het niet negeren. Ik had meer kennis en meer queer vrienden om me heen en begreep eindelijk dat ik niet hetero was, maar queer.”

Hoe was die ontdekking destijds voor jou?

“Het waren hele andere tijden. Zoals ik al zei was er destijds weinig informatie beschikbaar over queer zijn. Er bestond alleen ‘homo’ of ‘lesbisch’. Ik moest toen zelf op ontdekkingstocht gaan om te ontdekken dat ik eigenlijk panseksueel ben, wat inhoudt dat ik op meerdere genders val. Ik had niet echt een voorbeeld of iemand die mij daar wegwijs in kon maken. Ik wist ook niet zo goed hoe ik dit cultureel gezien aan moest gaan. Ik was ervan overtuigd dat er geen queer Iraniërs waren, omdat ze nergens zichtbaar waren. In het begin vond ik dat heel eng en dan werd ik ook boos op mezelf dat ik die angst had, want ‘ik was toch zo’n openminded feminist?’ Dus waarom dan niet als het op mezelf aankwam? Mijn allergrootste angst was dat mijn moeder me niet zou accepteren. Mijn vriendin kon in principe aan haar ouders vertellen dat ze queer was met de zekerheid dat ze geaccepteerd zou worden. Voor mij was dat anders. Dat is echt een groot verschil tussen onze culturen.”

Wanneer besloot je het je moeder te vertellen?

“Best wel snel. Toen we een half jaar een relatie hadden, belandde mijn moeder in het ziekenhuis. Het was nog maar de vraag of ze het zou halen. Ik wilde niet dat zij zou sterven zonder te weten wie ik echt was. Ik wilde niet tegen haar liegen. Dat ze niet volledig zou weten wie ik ben, was voor mij erger dan de kans dat ze me niet zou accepteren. Ik was heel erg nerveus en dacht dat ze heel hard zou huilen, dat ze boos zou zijn en zou zeggen dat ik naar de hel ga, maar ze reageerde heel erg positief. Het eerste wat ze vroeg was: ‘Hoe zit het met de kleinkinderen?’ Ik moest wel lachen, want dat was kennelijk veel belangrijker voor haar dan mijn geaardheid. Ze zei: ‘Ik hou van je en het maakt me niet uit.’ Dat heeft mij heel erg geholpen.”

Hoe was het voor jou om je verschillende identiteiten met elkaar te leren verenigen?

“Het heeft me jaren gekost om mijn eigen queerness te omarmen. Ik heb heel lang het gevoel gehad dat ik moest kiezen. Welk deel van mij mag er zijn? Ik voelde dat ik als queerpersoon niet als moslim telde. Ik zat met de vraag: wordt dat wel geaccepteerd in de islam? Daarbij kwam ik in een knoop. Ik had het gevoel dat ik queerness niet kon combineren met gelovig zijn. Ik heb ook wel moslim vrienden verloren toen ik uit de kast kwam. Wat mij heel erg heeft geholpen zijn de gesprekken met moslimvrouwen die ook feminist zijn; zij legden me uit hoe zij naar de islam kijken. Ik leerde dat het een het ander niet uitsluit. Dat inzicht gaf me rust en hielp me accepteren dat ik zowel queer als moslim ben. Misschien niet op de traditionele manier, misschien niet op de manier waarop anderen het zouden doen. Maar ik ben nooit gestopt met het geloven in God. Een goede vriendin van me zei ooit iets moois: ‘Alleen God mag jou vertellen hoe jij dit invult. Dat is de enige entiteit die daarover gaat. Dus als jij goed bent met jouw God, is dat alles wat je nodig hebt.’ En dat houd ik vast.”

Voel je je dan ook helemaal thuis in de queer-community?

“Ik heb altijd gemengde gevoelens gehad bij deze community. Een mooi voorbeeld is een gesprek dat ik had met een collega die vroeg: 'Pride, dat gaat om naakt zijn toch?' Ik moest toen lachen en dacht: nee, maar ergens snap ik wel dat je dat denkt. Dat is vaak de representatie die we zien, en ook binnen de queer-community gaat het vaak over seks en het dragen van weinig kleding. Ik heb me nooit helemaal thuis gevoeld in die versie van de gemeenschap. Pride is voor mij bijvoorbeeld echt het stomste feestje van het jaar. De essentie van Pride als protest is compleet verloren gegaan; het is nu een botenfeestje geworden, zelfs met politie die meevaart, terwijl er nog steeds veel politiegeweld is tegen queers. Het voelt gewoon niet als mijn plek en lijkt uit een witte cultuur te komen. 

Dit zie ik ook bij witte feministen: het idee dat je vrij bent als je je tepels laat zien. Dat is niet mijn idee van vrijheid. Vrijheid betekent voor mij dat je kunt kiezen wat je doet, of dat nu het dragen van een hoofddoek is of iets anders. Gelukkig is het niet zo dat de queer-community alleen uit witte mensen bestaat. Je hebt bijvoorbeeld de ballroom scene, opgezet door zwarte trans vrouwen. Daar draait het om zelfvertrouwen omarmen, niet per se om bloot zijn.”

Wat zou je graag anders willen zien?

“De representatie binnen de queer community is nog steeds heel wit. Ik zie veel te weinig queer moslims, queer mensen uit de MENA-regio (Midden-Oosten en Noord-Afrika) en te weinig zwarte mensen. Gelukkig zijn organisaties zoals Black Pride bezig met verandering. De manier waarop ik mijn eigen queerness heb leren omarmen, is juist door organisaties zoals Black Pride en Fite Qlub. Ik zou graag zien dat de queer-community stopt met het stellen van voorwaarden aan queer-zijn, alsof er een lijst is van 'je bent queer als…'. We moeten af van die 'terms and conditions'. Je kunt queer zijn en een hoofddoek dragen, je kunt queer zijn en niet naakt willen zijn, je kunt queer zijn en moslim of christelijk zijn.

De community moet eerlijk naar zichzelf kijken en erkennen wie zich vooral vertegenwoordigd voelt en wie niet. Het is tijd om racisme binnen de community aan te pakken en niet te doen alsof het exotisch is om queer en moslim te zijn. Voor veel mensen van kleur is 'coming out' ook een complex gegeven; mijn familie in Iran weet bijvoorbeeld niet dat ik queer ben, en dat hoeft ook niet per se. Zelfacceptatie komt van binnenuit en hoewel het fijn is als dat ook van buitenaf komt, is een andere keuze net zo goed geldig.”

Welk advies zou je geven aan jonge queer moslims die worstelen met hun identiteit en acceptatie? 

"Je hoeft niet te voldoen aan de normen die anderen voor je bepalen. Neem de tijd die je nodig hebt en laat je niet opjagen door de verwachtingen vanuit een wit perspectief over wat queer-zijn zou moeten inhouden. Zelf heb ik geen rolmodellen gehad en daarom vind ik het zo belangrijk om mijn stem te laten horen. Als ik eerder iemand zoals ikzelf had gezien, openlijk queer en moslim, denk ik dat ik me eerder compleet had gevoeld in mijn eigen identiteit.

Organisaties zoals Black Pride en Fite Qlub hebben me stukje bij beetje geholpen om mezelf te vinden, hoewel het een tijd duurde omdat ik niet durfde, bang om ruimte in te nemen en te twijfelen of ik wel 'queer genoeg' was om erbij te horen. Het blijft belangrijk om hierover te blijven praten. Zelfacceptatie is als een grote puzzel die je langzaam legt en die nooit helemaal af is. Maar dat is ook het leuke er aan.”

Foto credits: Alicia Kars

• Deel