Philsan: “Iemand zei ooit tegen mij: oh ik wist niet dat zwarte mensen ook om het klimaat geven”
Als tiener maakt Philsan Osman (33) zich al zorgen om het klimaat, toch sprak de klimaatbeweging haar een lange tijd niet aan. Die is te wit en te middenklasse. Daar komt verandering in wanneer ze geïnspireerd raakt door de wereldwijde eco-feministische beweging.
Ecofeminisme
Philsan is een Somalisch-Belgische schrijfster, activist en community builder. Ze is co-auteur van het boek ‘Voor wie willen we zorgen? Ecofeminisme als inspiratiebron’ dat uitkwam in 2021. Ecofeminisme is volgens Philsan een beweging die een connectie blootlegt tussen alle structuren van onderdrukking en ook die van het klimaat. “Je ziet dat gemarginaliseerde groepen het hardst worden getroffen door de effecten van klimaatverandering. Vrouwen, kinderen, mensen met een lager inkomen. Ecofeminististen zien dat dezelfde structuren die zorgen voor de uitbuiting van de aarde ook zorgen voor de uitbuiting van bijvoorbeeld vrouwen.” In veel plekken op de wereld zijn het vooral vrouwen die verantwoordelijk zijn voor het verzamelen van water en het verbouwen en oogsten van gewassen. Klimaatverandering zorgt ervoor dat vrouwen niet alleen financieel kwetsbaarder worden, bijvoorbeeld door mislukte oogsten, maar ook eerder school moeten verlaten om te zorgen voor de familie. Ook wordt het risico op seksueel geweld vergroot wanneer vrouwen en kinderen langer en verder moeten lopen voor water of moeten vluchten vanwege klimaatverandering.
Motivatie
Nadat Philsan met haar familie haar geboorteland Somalië ontvlucht, doorkruist ze als 15 jarige verschillende vluchtelingenkampen in Kenia op doorreis naar de hoofdstad Nairobi voordat ze via gezinshereniging in België aankomt. In de vluchtelingenkampen ziet ze niet alleen het effect van de oorlog, maar ook het effect van de klimaatcrisis van dichtbij. Het motiveert haar om hier meer over te leren. “Ik begon mezelf vragen te stellen, ik dacht: wat is dit voor droog landschap? Van de oudere generatie om mij heen hoorde ik dan: ‘dit was vroeger niet zo. Vroeger was er veel meer regen. Het was veel groener.’ Dit is mij altijd bijgebleven. Een deel van mijn familie zijn herders dus dat is iets wat ik nu nog altijd hoor van familie over de telefoon. Ze zeggen dan: dit jaar hebben we niet zo veel regen gehad, er zijn heel veel geiten dood en het gaat niet goed met de kamelen. En wanneer Somaliërs zich zorgen maken over kamelen dan weet je dat we echt een probleem hebben.” Kamelen zijn erg belangrijk in de Somalische cultuur. Somaliërs zijn van oorsprong een nomadisch volk en zijn voor een groot deel afhankelijk van hun kamelen.
“Ik weet nog dat toen wij net in België aankwamen dat ik en mijn zusje werden geïnterviewd voor het programma Man Bijt Hond. En toen vroegen zij mij: wat is je grote zorg? En ik begon toen over het Kyoto protocol, een overeenkomst om de broeikasgassen te verminderen, en zij keken mij echt aan van wat zegt dit meisje nou? Maar ondanks mijn grote zorgen was ik niet zo intensief bezig in de klimaatbeweging. De beweging sprak mij gewoon niet aan.”
Witte klimaatbeweging
“Over het algemeen is de klimaatbeweging hier nog steeds niet divers en inclusief. En dat is te merken. Iemand kwam ooit naar mij toe om het boek waaraan ik heb meegeschreven te laten signeren door mij. Terwijl ik het aan het ondertekenen was, zei die man: 'Oh, ik wist niet dat zwarte mensen ook om het klimaat geven’.’ Ik stond daar echt met mijn mond vol tanden. Dit is een gedachte die je vaker tegenkomt in de klimaatbeweging. Er wordt gedacht: ‘oh zij, die zwarte mensen en inheemse bevolkingen hebben wel andere dingen aan hun hoofd, die zijn bezig met survival.’ Maar zwarte en inheemse gemeenschappen wereldwijd staan aan de frontlinie van de klimaatbeweging. Zonder die gemeenschappen zouden wij veel verder weg zitten als het aankomt op de klimaatverandering.”
“Het zijn ook juist die gemeenschappen die de effecten van de klimaatcrisis het hardst voelen. Zij verdedigen en beschermen het water, de grond en alles hier op aarde. Kijk bijvoorbeeld naar de Chipko beweging in India, een geweldloze opstand in de jaren 70 die gericht was op de bescherming en het behoud van bomen en bossen. Vrouwen omhelsden de bomen en weigerden los te laten en beschermden zo de bomen tegen houthakkers die ze zouden omhakken. Ik vind dat er hier in het Westen echt verandering moet komen in hoe wij naar deze gemeenschappen kijken. Mensen kijken terug tot de jaren tachtig als het gaat om de klimaatbeweging, maar zij zijn al jaren bezig. En de natuur is ook al jaren in crisis. Het is niet omdat het Westen het nu pas voelt dat het nu pas een probleem is.”
De Koran van de natuur
“De islam is ook een hele belangrijke motiverende factor voor mij. Doordat de klimaatbeweging hier best wit en middenklasse is, heerst er een bepaalde denkkader. Ik ben daarom heel lang niet mondig geweest over de invloed van de Islam op mijn activisme. Ik vind dat echt heel jammer, want het is een hele grote motivatie voor mij. Toen er na een panelgesprek een boeddhistische man naar mij toe kwam om te vragen waarom ik niets over het spirituele aspect zei als moslimzijnde ben ik daarover gaan nadenken. Ik heb dat niet eerder gerealiseerd, maar ik denk dat het een soort beschermingsmechanisme was om daar niets over te zeggen. Ik ben al anders, ik draag een hijab en veel mensen hebben bepaalde ideeën over de iIslam. Ik merkte dat ik daar dus niets over zei terwijl het voor mij echt een drijvende motivatie is. Ik vond het heel jammer toen ik dat besefte, maar nu benoem ik het juist.”
“In de islam leren wij dat wij geen eigenaars, maar bewakers zijn van de natuur. Wij hebben de plicht om over de creatie van Allah swt (geprezen en verheven is Hij) te zorgen. En dat doen wij als mensheid momenteel niet. Ik heb ook een mooie beschrijving van de Koran gehoord dat je de Koran kan lezen op verschillende manieren: er is er een met de feiten en verhalen en er is er een van de natuur. En als je naar elk hoofdstuk kijkt is er bijna altijd een verwijzing naar de natuur of speelt de natuur een grote rol. Ik vertel daar nu steeds meer over.”
De toekomst
“Ik ben echt heel hoopvol over de toekomst. Veel mensen denken dat het al te laat is om de klimaatcrisis op te lossen, maar ik geloof daar niet in. Ik functioneer echt uit hoop. Ik wil een goede voorouder zijn voor de volgende generatie. Ik vind het heel hoopvol om er zo naar te kijken. Iedereen maakt deel uit van een groter verhaal. Wat ik nu doe zal hoe dan ook een effect hebben. Daar zit voor mij de hoop in en als wij dat ons allemaal beseffen dan zal het goed komen InshaAllah (als God het wil). Je gaat impact hebben, je gaat het misschien niet zien, maar je zult impact hebben.”
Lees ook
Donna (26) over de crisis in Congo: “Ik dacht: shit, hoezo weet ik dit helemaal niet?”
