“Je kunt je heel eenzaam voelen in een wit bedrijf”, Sarita geeft privilege-trainingen op de werkvloer
Als inclusiecoach geeft Sarita Bajnath (45) trainingen om racisme en uitsluiting zichtbaar te maken op de werkvloer. Want pas dan kan ongelijkheid worden aangepakt. “Je denkt dat er iets mis is met jou, maar eigenlijk ligt het ergens anders aan.”
Bajnath heeft inmiddels meer dan twintigduizend mensen getraind. Vijftien jaar geleden begon ze biculturele vrouwen te coachen, omdat ze zag hoe zij – net als Sarita zelf – worstelden met racisme en seksisme op school en werk. Later startte ze ook met privilege-trainingen aan bedrijven en organisaties, waar ze de machtsstructuren binnen de groep blootlegt. “Dat proces is vooral heel ongemakkelijk, maar dat is nodig.”
Ze vertelt aan Spot On waarom haar trainingen anno 2023 nodig zijn in Nederland.
Hoi Sarita, wat motiveert jou om dit werk te doen?
”Ik wil vooral ruimte geven aan mensen uit kwetsbare groepen. Zodat ze hun verhaal kunnen vertellen zonder neergezet te worden als slachtoffers. Het kan erg eenzaam voelen als je ergens werkt waar jouw ervaringen en emoties worden gebagatelliseerd.
Ik ben zelf een vrouw van kleur en weet hoe het is om racisme, seksisme en culturele verschillen mee te maken. In de Nederlandse maatschappij worden hele andere dingen van je verwacht dan thuis bij je ouders. Ik zag dit bij andere biculturele vrouwen toen ik aan de universiteit studeerde, dus ik begon trainingen voor hen te ontwikkelen. Ik zag dat ze vaak een muur optrokken en zich eenzaam voelden in de buitenwereld. Je denkt dat er iets mis is met jou, maar ik weet uit ervaring dat dit niet waar is.”
Waarom zijn deze trainingen hard nodig?
“De meeste diversiteitstrainingen zijn erg suf en oppervlakkig. Racisme als vorm van uitsluiting wordt vaak niet genoemd. Er wordt niet gepraat over microagressies op de werkvloer. Of tokenism: wanneer je als persoon van kleur wordt behandeld als een diversiteitsvinkje, maar je niet dezelfde doorgroeimogelijkheden krijgt als je witte collega’s. Als je je uitspreekt tegen racisme, word je niet serieus genomen en word je neergezet als een agressief persoon die niet tegen een grapje kan.
Soms vloeien er tranen tijdens een sessie
En het gaat niet alleen om kleur. Ik praat ook over uitsluiting op basis van gender, geaardheid, klasse en beperkingen. Het gaat om onzichtbare machtsstructuren die met statistieken onderbouwd zijn. Als jij geen typische Nederlandse achternaam hebt, dan is de kans kleiner dat je wordt aangenomen voor een stageplek.
Eerstegeneratiestudenten – die dus als eerste in hun familie naar de universiteit gaan – vallen vaker uit omdat ze niet de juiste handvatten krijgen, vooral als ze uit een andere socio-economische klasse en cultuur komen dan hun studiegenoten. Voor mensen in een rolstoel kan het gaan om toegang tot gebouwen, of het feit dat ze vaak heel kinderlijk worden behandeld.
Inclusie betekent dat je onderdeel bent van de norm. Een homoseksuele man in één van mijn trainingen zei dat hij zich ongemakkelijk voelde als hij op werk over zijn weekenden vertelde. Zijn collega’s praatten over leuke dingen die ze met hun gezin hadden gedaan. Maar zodra hij vertelde over wat hij met zijn man had gedaan, werd alles gezien als een activistisch statement. Terwijl hij gewoon net als de rest leuke anekdotes wilde vertellen.
Er is nu in Nederland steeds meer sociaal bewustzijn en het is voor mensen heel makkelijk om te zeggen: ik weet hoe het zit. Maar ze weten niet welke volgende stappen ze moeten zetten."
Krijg je wel eens weerstand van deelnemers?
“Zeker. Aan het begin van een sessie maak ik duidelijk dat ik niet mensen op hun plek ga zetten. Toch zijn er deelnemers die dan alles wat ik zeg in twijfel trekken of met mij in discussie gaan. Als ik spreek, kijken ze bewust weg, of ze gaan lachen. Als ik spanning en ongemak merk bij deelnemers, dan ga ik het gesprek aan. Wat maakt jou ongemakkelijk en waarom voel je weerstand? Als iemand moeite heeft met leren dan is dat niet erg, maar het is een heel ander verhaal als ze je expres dwarsbomen. Dat vind ik het lastigste.”
En bij mensen die er wel open voor staan: wat zie je bij hen gebeuren tijdens een sessie?
”Het kan erg confronterend zijn. Bij de mensen met weinig privileges komen opeens alle nare ervaringen met bijvoorbeeld racisme naar boven. Soms vloeien er tranen. Vaak zie ik dat ze hun stem vinden om hun emoties en onmacht bespreekbaar te maken. Dit geeft diepgang aan relaties en vind ik ontzettend mooi om te zien.
Mensen met veel privileges realiseren dat ze al die tijd in een bubbel leefden. Het kwartje valt. Het maakt ze ongemakkelijk om te beseffen hoe ongelijkwaardig de wereld in elkaar zit. Maar ik zeg altijd: zonder wrijving geen glans.
Privilege betekent trouwens niet dat je geen pijn hebt in je leven. Ik heb wel eens meegemaakt dat witte mannen na afloop bij mij in huilen uitbarstten omdat ze als kind heel erg werden gepest. Dat zijn afschuwelijke ervaringen die diepe wonden achterlaten. Het geeft context aan iemands leven. De persoonlijke ervaringen van mensen sluit ik daarom nooit uit. Ik moedig het aan om dit te delen, want ik wil dat mensen herkenning bij elkaar vinden.”
Hoe pas je datgene wat je aan anderen leert toe in jouw eigen leven?
”Mijn omgeving en sociale kring is enorm divers. Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen alle soorten mensen leren kennen. Je kan niet alleen erover praten en er niet naar handelen. Ik kan bijvoorbeeld een beetje gebarentaal, zodat ik mensen die doof zijn welkom kan heten en mezelf kan voorstellen. Ik lees veel boeken over onderwerpen die ik niet ken en besef dan dat ik heel veel dingen eigenlijk niet weet. Maar dat maakt het leven leuk.”
Tot slot, welke tips heb je voor onze lezers om met hun eigen vooroordelen om te gaan?
“Elk mens heeft vooroordelen, dat is gewoon zo. Afleren is een lang proces en vooral heel ongemakkelijk. Laat jezelf die ongemak voelen, want pas dan kunnen we naar gelijkwaardigheid werken.
Het is niet erg om te vragen waar iemands roots liggen, maar het is fijn als dat gebeurt wanneer er al een soort band is. En niet als openingszin. Of vragen wanneer iemand uit de kast kwam. Je weet niet wat dat met mensen doet.
Wat je vaak ziet is dat mensen van kwetsbare groepen snel als object worden behandeld. Er wordt meteen de focus gelegd op wat hen anders maakt. Ze krijgen vragen op basis van bepaalde stereotypes, die ze dan moeten ontkrachten. Dingen als: ‘Oh, wat vinden jouw ouders daarvan?’ of ‘Mag dat van jouw geloof?’ Het is beter om het eerste contact aan te gaan vanuit een soort gelijkwaardigheid: praten over het weer, waarom iemand deze cursus doet, etcetera. Gesprekken aangaan op basis van menselijkheid en een gelijkwaardige uitwisseling is heel belangrijk.”
Foto: Club Paradise FM
