Waarom je jouw stem moet uitbrengen als Turkse Nederlander, volgens Suzan Yücel: “Mijn nichtje in Turkije smeekt mij om te stemmen”

Stel dat je een regering kon wegstemmen in een land waar je niet woont, zou je dat dan doen? Met dit dilemma liep Suzan Yücel (35) lang rond. In de docu ‘Mijn Turkse Stem’ onderzoekt ze of ze haar stemrecht wil gebruiken, ondanks dat ze niet dáár maar in Nederland woont.

Als Turkse Nederlander met een dubbele nationaliteit mag journalist en documentairemaker Suzan Yücel stemmen tijdens de huidige verkiezingen in Turkije. Na de stemronde van 14 mei behaalde geen van de kandidaten een meerderheid van de stemmen, waardoor 28 mei een tweede stemronde is. Oppositieleider Kemal Kılıçdaroğlu hoopt dan president Erdoğan te verslaan, die al ruim 20 jaar aan de macht is.  Zo’n 250.000 Turkse Nederlanders mogen mee stemmen. Maar is het wel aan hen om te kiezen? In de documentaire ‘Mijn Turkse Stem’ onderzoekt Suzan dit dilemma.

Hi Suzan, interessant dat je dit dilemma onderzoekt. Hoe speelt de politiek van Turkije een rol in jouw leven? 

“Ik kom uit een conservatief-islamitische familie en groeide op met de politieke islam. Ik kreeg het idee mee dat Turkije geregeerd moet worden onder islamitische normen en waarden, omdat Turkije islamitische roots heeft. Toen ik jonger was nam ik bepaalde dogma's vanuit mijn omgeving over. Totdat ik ouder werd en dit steeds meer vraagtekens opriep. Diep vanbinnen voelde ik me progressief. Zo heb ik bijvoorbeeld de rechten van minderheden altijd belangrijk gevonden. 

Ik had een levensstijl die ik eigenlijk niet wilde. Op een gegeven moment nam ik een andere afslag en dat was moeilijk. Nadat ik mijn hoofddoek afdeed, heeft mijn vader een halfjaar niet met mij gepraat. Na een lang proces hebben we elkaar uiteindelijk wel kunnen respecteren ondanks onze verschillen. Mijn ouders kijken en denken heel anders over politiek. Maar we hebben besloten om onze relatie niet te laten sneuvelen vanwege politieke of religieuze ideeën.”

“Mijn nichtje in Turkije 
smeekt mij om te stemmen”

Je voelde grote twijfels om te gaan stemmen tijdens de Turkse verkiezingen. Waar komt dat dilemma vandaan?

“Na de mislukte staatsgreep in 2016 ben ik de Turkse politiek actiever gaan volgen. Voor mijn gevoel is het door de jaren heen steeds meer opgeschoven richting de extreme kant. De polarisatie in Turkije, die er eigenlijk altijd al is geweest, is verergerd. Ik zag een leider die steeds meer macht naar zich toetrok en steeds hardere taal uitsprak. Door toenemende mensenrechtenschendingen begon ik me zorgen te maken over vrouwen- en LHBTI-rechten. 

In 2018 heb ik uit principe niet gestemd bij de verkiezingen. Ik leef niet met de consequenties van de uitslag, waarom zou ik me ermee bemoeien? Maar toen ik zag dat de democratie onder druk begon te staan, wilde ik niet langer achterover leunen. Mijn nichtje in Turkije smeekt mij om te stemmen. Zij is ook progressief en heeft dezelfde normen en waarden als ik: moet ik haar dan toch niet gaan helpen? Ga ik nou wel of niet stemmen? In eerste instantie wilde ik er een essay over schrijven, maar een film bood meer ruimte.” 

In de docu ‘Mijn Turkse Stem’ volgen we jou tijdens jouw zoektocht. Zo ga je in gesprek met andere Turkse Nederlanders, jouw familie die Erdoğan steunt en anders denkt dan jij en je reist ook af naar Turkije om antwoorden te zoeken. Welke inzichten kreeg je door deze journey?

“Het is een stuk persoonlijker geworden dan ik aanvankelijk dacht. Ik wilde eigenlijk een politiekere insteek, maar je moet mij ook leren kennen om het verhaal beter te begrijpen. In één keer bedacht ik me dat alle elementen waar het in Turkije over gaat, in mijn eigen familie verweven zitten. Zij vormen de rode draad om het verhaal van Turkije te vertellen, maar ook om het verhaal van Erdoğan en zijn opkomst uit te leggen. Toen ik afstand deed van de politieke islam, brak ik in zekere zin ook met hem. Lang heeft Erdoğan een factor in mijn leven gespeeld, ook omdat het zo in mijn familie verweven zit. Daarom vond ik het passend om vanuit dat perspectief het verhaal te vertellen.

In een scène spreek ik een man op de markt in Kasımpaşa, een van de armere wijken van Istanbul. Hij zei tegen mij: misschien wil jij hier ooit gaan wonen of jouw kinderen. Wil je dan niet het beste voor jezelf en jouw familie? Daar heeft hij een punt. Ik heb twee nationaliteiten en de Turkse is mij ook wat waard. Tijdens en na het maken van deze film heb ik mijn Turkse identiteit veel meer omarmd. 

Het is natuurlijk heel naïef, zeker in een geglobaliseerde wereld, om te denken dat jouw normen en waarden binnen Nederlandse landsgrenzen blijven. Natuurlijk maak ik me ook druk over de situatie in Nederland en het groeiende populisme hier, maar dat betekent niet dat ik over Turkije denk: I don't care. Ik wens mijn generatiegenoten in Turkije ook een land waar zij zichzelf kunnen zijn, waar ze hun mening vrij kunnen uiten zonder angst. Ik besef me nu dat zij juist heel veel aan mijn stem hebben. Dat heeft me overgehaald om tóch naar de stembus te gaan.”

“Lang heeft Erdoğan een 
factor in mijn leven gespeeld”

Wat betekent deze verkiezing voor Turkije? En wat staat er volgens jou op het spel?

“In een democratie zou iedereen evenveel vrijheid van meningsuiting en bewegingsvrijheid moeten hebben. Of je nou links of rechts bent, dat zou niet moeten uitmaken. Democratie betekent ook dat je de rechten beschermt van de mensen die niet op jou lijken. Maar in Turkije heerst er een eeuwenoude politieke afrekencultuur, waarbij degene die aan de macht komt veel moeite doet om de opponenten uit te schakelen. Dat is altijd zo geweest. In de jaren negentig was er een strikt seculiere tijd waarin de seculieren heel erg denigrerend waren tegenover gelovigen en nu is het andersom. 

Toen Erdogan opkwam leek het alsof hij democratische waarden omarmde. Maar nu is hij meer de extreem-rechtse nationalistische kant opgeschoven. Hij is een pragmaticus en weet waar hij mensen moet raken. Het land gaat economisch niet goed en de aardbeving heeft een flinke impact gehad, dus hij weet waar hij mensen moet raken en dat is in hun identiteit. Turken zijn over het algemeen heel nationalistisch en daar heeft hij op ingespeeld. Jammer genoeg heeft dit als gevolg dat Turken nog meer tegenover elkaar komen te staan. Het parlement is nog nooit zo conservatief geweest als nu en daar maak ik me zorgen over als progressieveling.”

Last but not least: wat hoop je mee te geven aan andere stemgerechtigde twijfelaars die zich herkennen in het dilemma?

“Ik hoop dat mensen die ook progressieve normen en waarden hebben het speelveld niet overlaten aan de conservatieve groep. Op het moment dat jij niet stemt, vullen andere mensen die ruimte wel in en dat is oneerlijk. Zelf heb ik dat ook geleerd: wat heb ik eraan als ik vasthoud aan mijn principes, terwijl de spelregels veranderen in een richting die mijn leefwijze helemaal niet ten goede komt? Of de rechten van mensen zoals ik? Daarom is het belangrijk om stil te staan bij welkewaarden je belangrijk vindt en waar je waarde aan hecht. Dat stopt niet bij een landsgrens van Nederland of Turkije, dat is universeel. Ik hoop dat mensen zich daar bewuster van worden.”

• Deel

Ilham Oukhiar

(Oud) Freelance Journalist