Zo is het om intersekse te zijn: “Zelfs mijn biologiedocent wist niet dat het bestond”

Wat als je niet in het hokje ‘vrouw’ of ‘man’ past, maar iets er tussenin bent? Daar gaat de podcast ‘1 op de 90’ over, die net is uitgekomen. Wij spreken theatermaker Marleen Hendrickx (31), die ook in de podcast te horen is, over hoe het is om intersekse te zijn. “Er hing zoveel geheimhouding omheen, dat het voelde als een monster wat ik moest verbergen.”

Hey Marleen! Als ik nu naar je kijk zou ik zeggen dat je een vrouw bent, maar  biologisch gezien klopt dat niet helemaal. Hoe zit dat precies? 

“Ik heb het Androgeen Ongevoeligheidssyndroom (AOS), wat betekent dat ik mannelijke XY-chromosomen heb maar ongevoelig ben voor het mannelijke hormoon. Hierdoor zijn mijn testikels nooit volledig gevormd. Toen ik vijf jaar was, dachten artsen dat ik een liesbreuk had, maar tijdens de operatie bleek dat er twee onderontwikkelde testikels in mijn buik zaten. Die zijn toen verwijderd, onder het mom van dat ze kankerverwekkend waren. Door de ongevoeligheid voor het mannelijke hormoon heeft mijn lichaam zich ontwikkeld naar het vrouwelijke hormoon dat wel werkte en zo werd ik aan de buitenkant een meisje: ik heb wel een vulva, maar geen baarmoeder of eierstokken. Om secundaire geslachtskenmerken zoals borsten te ontwikkelen, moest ik vanaf mijn tiende vrouwelijke hormonen slikken.

Sommige intersekse personen spreken van het hebben van een intersekse conditie, andere zeggen liever dat ze intersekse zijn. Voor mij geldt dat laatste ook: ik ben me gaan identificeren met intersekse zijn door alle ervaringen die daarbij komen kijken.” 

Tot 2003 werd door medici geadviseerd aan ouders van intersekse kinderen om niet te praten over hun conditie, omdat volgens hen niemand het zou begrijpen. Nadat er in datzelfde jaar voor het eerst intersekse personen tijdens een tv-uitzending vertelden over hun ervaring, kwam er meer openheid over. Hoe heb jij dat ervaren?

“Stapsgewijs ging ik me er steeds vreemder door te voelen. Het begon al met dat ik er als kind met niemand over mocht praten waardoor ik dacht: ik heb blijkbaar iets wat zo raar is dat niemand het mag weten. Dat zelfs mijn biologiedocent op de middelbare school niet wist dat intersekse bestond, voelde als een bevestiging dat ik vreemd was. Destijds ging ik naar een intersekse patiëntenvereniging, wat super fijn was voor begrip en herkenning, maar ook daar hing zoveel geheimhouding omheen omdat ik nooit tegen vrienden mocht zeggen waar ik was geweest. Dat gevoel van anders-zijn nestelde zich steeds dieper in mij, wat voelde als een monster wat niet gezien mocht worden en alleen maar groeide.

“Dat zelfs mijn biologiedocent op de middelbare school niet wist dat intersekse bestond, voelde als een bevestiging dat ik vreemd was”

Ik ben kritisch op de medische wereld, maar geloof ook dat zij niet vanuit kwade wil handelen. Toch beschouw ik het ook als taak van de uitvoerders om vinger aan de pols te houden en te checken of het nog klopt wat er wordt gedaan. Er wordt vanuit de medische wereld traag gereageerd op maatschappelijk veranderingen. Bij het geheimhoudingsprincipe moet worden afgevraagd: is dit nog wel van deze tijd? Op het gebied van gender is er de afgelopen twintig jaar ontzettend veel ontwikkeld qua wetgeving en bewustwording. De medische wereld moet zich daarom afvragen of zij daar nog bij aansluiten met hun behandelmethodes. Sommige artsen houden zich daar actief mee bezig, maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend.” 

Wanneer kwam het punt waarop jij zelf uit die geheimhouding trad en jezelf begon te accepteren?

“Ik was toen 22 jaar, had 10 jaar rondgelopen met dat geheim en was zo vastgelopen met mezelf. Daten lukte niet, studeren ging moeizaam. Dankzij therapie kreeg ik inzichten over mijn zelfbeeld. Wie ben ik eigenlijk zonder dit geheim? Ik ben toen alles gaan bevragen en besefte dat ik in een binair gedachtegoed vastzat. Ik was bang geweest dat als mensen het zouden weten ze heel hard zouden wegrennen in plaats van dat ze het zouden zien als één onderdeel van mij. 

Langzaamaan durfde ik mensen in mijn omgeving in vertrouwen te nemen. Ik deelde mijn coming-out ook op social media, iets wat ik doodeng vond. Maar ik wilde het wel graag zelf in de hand hebben. Ik wilde dat mijn verhaal rechtstreeks van mij kwam. Iedereen reageerde begripvol. ‘Je bent nog steeds gewoon Marleen hoor’ zeiden ze. Gelukkig snappen ze dat. Dat was zo bevrijdend.”

Wat is er volgens jou nog nodig om de emancipatie van intersekse personen te verbeteren?

“De reden dat ik me erover uitspreek, is omdat ik vind dat er maatschappelijke verandering moet komen. Het ingrijpen in een lichaam waar geen medische noodzaak voor is, en waar jij niet zelf voor hebt gekozen, druist in tegen het recht op zelfbeschikking. Daarom moet de educatie veel beter, zodat de hele maatschappij begrijpt dat vrouw of man de uitersten zijn van een spectrum waar veel variaties tussenin zitten.

Natuurlijk blijft intersekse een minderheid, maar we erkennen ook vier verschillende bloedgroepen waarvan er twee veel voorkomen en twee heel weinig. Maar we gaan niet zeggen: er zijn maar twee bloedgroepen. We moeten ook beseffen wat wij als maatschappij hebben gedaan: decennialang mensen aanpassen aan een beeld dat wij 'normaal' vinden en daarin zelfs zo ver gaan dat er in gezonde mensen wordt gesneden om aan dat normatieve beeld te kunnen voldoen.”

De educatie moet beter, zodat de hele maatschappij begrijpt dat vrouw of man de uitersten zijn van een spectrum met veel variaties ertussen”

Inmiddels maak je succesvolle theatervoorstellingen over intersekse waarmee je door het hele land trekt. ‘X Y I’ gaat over jouw eigen journey en in jouw tweede voorstelling ‘X Y WE’ deel je jouw verhaal naast vijf andere intersekse personen. Hoe ervaar je het om intersekse, literally, een podium te geven? En waarom is die zichtbaarheid belangrijk?

“Het voelt soms wel emotioneel, maar ergens ben ik ook blij dat ik de pijn van de eenzaamheid die ik lang heb gevoeld kan omzetten in positieve energie. Ik krijg veel berichten van intersekse mensen die zich erin herkennen en het bijzonder vinden dat ik me uitspreek. Het voelt goed dat ik hiermee anderen kan helpen en iets terug kan geven.”

Ik hoop dat we kunnen zorgen voor een veilige omgeving waarin intersekse kinderen kunnen opgroeien. Die veiligheid gaat heel erg samen met de representatie, met dat de omgeving beschikt over kennis zodat jij je makkelijk kan uitspreken. Zodat het in de biologieboeken komt te staan en zij weten dat het wél bestaat. Ook voor de intersekse mensen die jarenlang zelf in geheimhouding hebben geleefd, wil ik laten zien dat ze niet opgesloten hoeven te blijven. Al helpt het ze om het tegen één persoon te zeggen: dat is al heel belangrijk.”

De solo theatervoorstelling X Y WE van Marleen is nog tot en met januari 2023 te zien.

Foto header: Nienke Eijkens

• Deel