Ik confronteerde mijn aanrander 13 jaar later: “Eindelijk heb ik de regie terug”

Toen ik als zestienjarige in de spoelkeuken van een grand café werkte, werd ik aangerand door de barman. Onder het mom van een gratis massage in zijn thuissalon, die ik volgens hem echt nodig had, lokte hij me naar zijn huis en betastte me daar. Hij was in de dertig en maakte niet alleen misbruik van zijn machtspositie, maar ook van mijn onzekerheid.

Door eerdere ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag zag ik de ernst van dit incident niet in. Pas in de jaren erna leerde ik langzaam mijn grenzen kennen. Elke confrontatie met hem, als ik langs het restaurant liep en hem door het raam zag staan, maakte dat ik beter begreep wat er jaren geleden gebeurd was. Het idee dat hij ongestoord aan mijn lijf had gezeten en zonder consequenties door was gegaan met zijn leven, maakte me steeds bozer. In aangifte had ik weinig vertrouwen: zonder bewijs en getuigen kom je niet ver. Dat bemoeilijkt het juridische proces rondom zedenzaken helaas vaker. Regelmatig fantaseerde ik hoe ik als volwassene het restaurant in zou lopen, tegenover hem aan de bar zou gaan zitten en hem in het bijzijn van zijn collega’s zou confronteren. Toch kwam het nooit verder dan een fantasie en bleef ik het zure gevoel meedragen.

“Het idee dat hij ongestoord aan mijn lijf had gezeten en zonder consequenties door was gegaan met zijn leven, maakte me steeds bozer.”

In gesprek met mijn aanrander
Mijn moeder doorbrak uiteindelijk mijn tobben een jaar geleden door zijn nieuwe werkgever te vertellen over wat er dertien jaar geleden was gebeurd. Die was geschokt en ondernam meteen actie. Hij droeg de man in kwestie op de volgende dag op gesprek te komen in het café waar hij sinds enkele weken als bedrijfsleider werkte. Dat mijn moeder en ik daar ook zouden zijn, vertelde de werkgever niet. 

Van tevoren besprak ik met mijn moeder dat als het me niet zou lukken het gesprek te voeren, zij het zou overnemen. Die ochtend trok ik mijn oversized donkerblauwe overall aan, een outfit aan waarin ik me veilig voel, en liep ik het zooitje tegemoet. Mijn zestienjarige ik denkbeeldig aan de hand, mijn moeder aan mijn andere zijde.

We stapten het lege café in, waar de man en zijn werkgever al tegenover elkaar aan tafel zaten. Ik groette de werkgever vriendelijk, maar gunde mijn aanrander slechts een koude blik. We namen plaats en de werkgever opende het gesprek. Hij legde uit wat mijn moeder hem verteld had en gaf toen mij het woord. 

“Waarom denk je dat we hier zijn?” vroeg ik terwijl ik hem serieus aankeek. Ondanks mijn bonzende hart, voelde ik me heel zelfverzekerd. Enigszins lacherig deed hij in eerste instantie of zijn neus bloedde. Met rechte rug en mijn vuisten stevig op de tafel bleef ik hem vragen stellen. “Waarom nodigde je me uit? Heb je dit vaker gedaan?” Het viel me op dat hij tijdens het gesprek onverschillig bleef. Zijn excuses waren een formaliteit en voelden niet oprecht. Van berouw leek geen sprake, maar dat liet me koud. Ik hoefde zijn excuses niet, het enige wat ik wilde was hem horen zeggen dat dit zijn weloverwogen fout was zodat ik mezelf niet meer verantwoordelijk hoefde te houden. Hij gaf onbenullig toe dat hij ‘nou eenmaal op jong viel’ en dacht dat ik hem destijds ook wel leuk vond. Dat bevestigde voor mij dat wat er gebeurd was, niet mijn schuld was. Met hem in gesprek gaan bleek een goede keuze. 

De regie terug 
Na een uur stonden we weer buiten. Ik was licht in mijn hoofd van de adrenaline. De energie die vrijkwam gaf me het gevoel dat ik de wereld aankon. Eindelijk was ik voor mezelf opgekomen en had ik het laatste woord. Eindelijk had ik de regie terug. Uitgelaten door euforie grapte ik met mijn moeder wie de volgende zou zijn met wie we korte metten zouden maken. Ik vergat daardoor even dat het ook anders had kunnen lopen. Is het altijd raadzaam om met je dader in gesprek te gaan, of had ik geluk met deze uitkomst? Zijn er risico’s waarmee ik geen rekening had gehouden voordat ik het gesprek aanging? 

“Eindelijk was ik voor mezelf opgekomen en had ik het laatste woord.”

Perspectief Herstelbemiddeling
Om die vragen te beantwoorden, nam ik contact op met Perspectief Herstelbemiddeling: een door het ministerie van justitie gesubsidieerde organisatie die gesprekken tussen slachtoffers en daders begeleidt. Volgens Petra Zoon, die als bemiddelaar werkt, kan zo’n gesprek inderdaad veel voordelen met zich meebrengen. “Een gesprek met een dader kan duidelijkheid en rust bieden. Sommige slachtoffers zijn bang om hun dader tegen het lijf te lopen, anderen willen gewoon graag vertellen welke gevolgen het incident voor hen heeft gehad. Er ontstaat ruimte voor een dader om erkenning te geven, excuses aan te bieden, angst weg te nemen of zelfs medeleven te tonen. Ook kunnen er afspraken gemaakt worden voor de toekomst. Dit zie je bijvoorbeeld vaak wanneer het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen de familie.” Petra beaamt dat veel mensen door een herstelgesprek voelen dat ze de regie hebben teruggenomen. Dat ze als het ware uit de rol van slachtoffer zijn gestapt. Wel benadrukt ze daarnaast het belang van therapie voor slachtoffers. Een herstelgesprek kan bijdragen aan traumaverwerking, maar is meestal geen volledige oplossing. 

“Een gesprek met een dader kan duidelijkheid en rust bieden.”

Het verhaal van Elise
Elise (32) ging ook met haar dader in gesprek. Tijdens Oud en Nieuw werd zij door een bekende aangerand terwijl zij op goed vertrouwen na het feest bij hem overnachtte. Ondanks de afspraak dat het platonisch zou zijn, werd ze wakker van zijn handen op haar billen. Elise bevroor waardoor zij drie uur lang moest ondergaan hoe die handen haar lichaam overal aanraakten. 

Eenmaal thuis stort ze in. Twee nachten slaapt ze niet. Door de gevolgen van eerder seksueel misbruik waarmee zij jaren kampte, besluit ze haar opgelopen trauma deze keer direct aan te pakken. Ze deelt haar verhaal met vrienden, spreekt haar angsten naar hen uit en gaat terug naar de plek waar het gebeurde: haar vertrouwde stamcafé. “Ik merkte dat erover praten met vrienden enorm hielp. Daarom was ik in de veronderstelling dat praten met mijn dader nog meer zou helpen. Ik voelde dat ik in gesprek moest. Ik wilde controle nemen over de situatie.” Ze appt haar dader met de vraag of hij wil praten over de nacht van Oud en Nieuw. “Gelukkig stond hij ervoor open. De erkenning dat er een probleem was luchtte al enorm op.” Een week na de aanranding spreekt ze, samen met een vriendin, bij hem thuis af. Van tevoren schrijft ze een brief, om er zeker van te zijn dat ze haar boodschap kan overbrengen. 

“Ik leidde het gesprek zelf in. Het ging me niet om de uitkomst, maar om het delen van mijn verhaal en de gevolgen van de aanranding. Voor een sorry koop ik toch niks. Ik wilde zijn reactie zien. Neemt hij het serieus? Heeft hij echt spijt of gaat hij straks gewoon verder met z’n dag? Toen ik begon te vertellen wat er precies in dat bed was gebeurd, bevroor ik opnieuw. Ik kon geen woorden meer vinden voor wat ik wilde zeggen. Mijn vriendin heeft toen de brief voorgelezen. Mijn dader heeft meerdere keren gehuild. Hij schrok zo van de confrontatie met zijn eigen gedrag dat hij me haast niet durfde aan te kijken. Ik voelde compassie voor hem, maar wist ook dat dit gesprek nodig was. Vanwege de roes van die avond kon hij zich het voorval nauwelijks herinneren.” Door dit gesprek legde Elise de schuld actief bij haar dader neer. Zo voorkwam ze dat ze zelf een schuldgevoel ontwikkelde. “Ik heb nu alles gedaan wat ik kon om me niet door de situatie te laten controleren. Ik heb de verantwoordelijkheid neergelegd bij degene bij wie die hoort. Hij mag er nu mee dealen. Ik heb het hiermee afgesloten. Vrienden zullen we niet worden, maar als ik hem tegenkom voel ik geen angst meer.”

“Ik heb de verantwoordelijkheid neergelegd bij degene bij wie die hoort.”

Een goede voorbereiding is essentieel
Petra van Perspectief Herstelbemiddeling is blij dat de gesprekken voor Elise en mij goed hebben uitgepakt. Volgens haar komt dit doordat wij onze daders persoonlijk kennen, het feit dat ze voor het gesprek open stonden en niet ontkenden wat er was gebeurd. Ook heeft de ondersteuning van onze vriendin en moeder een belangrijke rol gespeeld. Petra benadrukt dat een goede voorbereiding van een herstelgesprek essentieel is. “Onderschat zo’n gesprek niet. Je kan nooit zeker weten waar je aan begint. Als je twijfelt is het altijd raadzaam contact met ons op te nemen. Ik heb vaak te horen gekregen dat mensen achteraf niet alleen blij waren dat de bemiddelaar tijdens het gesprek aanwezig was, maar ook dat die met zowel slachtoffer als dader een voorgesprek had gehad. ”

Soms is het niet mogelijk voor bemiddelaars om daders op te sporen. Ook komt het voor dat daders de gespreksaanvraag afwijzen, of zij nemen simpelweg geen verantwoordelijkheid voor hun daden. Dit kan zorgen voor meer verwarring bij het slachtoffer. Volgens Petra is het dus heel belangrijk van tevoren helder te krijgen wat het doel is van het bemiddelingsgesprek. Als een slachtoffer (of dader) de behoefte voelt een dergelijk gesprek te voeren, maar niet in staat is dat te organiseren is het raadzaam een professional van Perspectief Herstelbemiddeling in te schakelen. Door in gesprek te gaan met mijn dader nam ik een stuk van mijn eigen leven terug dat hij van me had afgenomen. Dat gevoel gun ik al mijn lotgenoten. 

Geschreven door Lisa Kleisen, Intimacy Engineer, freelance journalist en oprichter van Sexy Fingers.

• Deel