Waarom we ons niet moeten schamen voor onze ‘schaamlippen’

Nog nooit een orgasme hebben gehad of je wensen in bed niet aan kunnen geven. Seksuologe Anne komt het maar al te vaak tegen in haar kliniek. Volgens haar is een grote oorzaak hiervan de (onbewuste) schaamte die vrouwen voelen over hun vulva. Daar wilden wij meer over weten.

Waar komt deze soms onbewuste schaamte voor de vulva vandaan?
"Kinderen leren tussen hun eerste en tweede jaar op het potje te plassen. Vanaf dit moment merken jongetjes al dat er iets tussen hun benen hangt. Ze kunnen hun piemel, op een niet seksuele manier, al zien en aanraken. En dat is heel handig: op deze manier krijgen ze al vroeg een connectie met hun geslachtsdeel. Hoe ouder ze worden, hoe meer ze hun piemel gaan begrijpen. Bij elke plasbeurt ontdekken ze hoe hun piemel werkt, hoe hard je er aan kan trekken en in kan knijpen. Nog wat later merken ze dat er een voorhuid is die naar achter kan en dat de piemel ook stijver kan worden. Vaak gebeurt dit allemaal nog voor de puberteit. Bij meisjes gaat dit heel anders. Omdat een vulva niet van boven te zien is én je deze niet vast hoeft te houden bij het plassen leren jonge meisjes niet wat er tussen hun benen zit. Meestal worden zij zich pas bewust van hun geslachtsdeel als ze ongesteld of seksueel actief worden. Daarnaast hebben ze een spiegel nodig om te zien hoe het er bij hen uitziet. Dit doen de meesten laat of zelfs nooit. Hierdoor ontstaat al vroeg een achterstand ten opzichte van jongens. Ze moeten nog helemaal ontdekken wat een vulva is, hoe het bij hun voelt en wat je er mee kan."

Wat draagt hier nog meer aan bij?
"De beeldvorming rondom de menstruatie. Vooral in westerse culturen wordt ongesteldheid niet gevierd: we doen liever alsof het er niet is. In reclames lopen mensen over wolkjes en dansen ze in bloemenjurken om maandverband met parfum aan te prijzen. Dit lijkt misschien niet heel belangrijk maar het zijn allemaal stille tekenen waardoor je een gevoel kan krijgen dat je menstruatie er niet mag zijn. Daarnaast leren jonge meiden op school vaak dat menstruatie vies is. ‘Er komt bloed uit je vulva, kom er maar niet aan en wees zo discreet mogelijk.’ Soms worden de jongens zelfs uit de klas gestuurd als dit onderwerp aan bod komt. Ook gaan veel jonge meiden met hun hele tas naar het toilet omdat ze hun tampon of maandverband niet willen laten zien."

Wat vind jij van het woord schaamlippen?
"Onze taal beïnvloedt ook hoe mensen zich over hun vulva voelen. Schaambeen, schaambot en schaamhaar: Nederland is naast Duitsland het enige land dat dit soort ‘schaamwoorden’ gebruikt. Deze leer je al op jonge leeftijd tijdens de seksuele voorlichting. Specifiek voor de vulva is er het woord ‘schaamlippen’. Je bent misschien niet bewust bezig met dit woord maar onbewust leer je wel dat je je voor die regio moet schamen. Dit wordt pijnlijk duidelijk als we verder terug in de tijd gaan. In de 17e eeuw werd de vulva namelijk ‘pudenda membrana’ genoemd. Wat letterlijk betekent: ‘iets waarvoor je je moet schamen’. Artsen in die tijd keken zelfs nooit naar de vulva tijdens een onderzoek. We zijn nu natuurlijk een stuk verder dan dat. Maar zo onnatuurlijk als het klinkt om testikels ‘schaamballen’ te noemen, zo onnatuurlijk is het om schaamlippen te zeggen."

Hoe zit het met porno?
"In de media en in de porno krijg je een heel eenzijdig beeld mee van de vulva. De welbekende ‘pornokut’: een net geschoren vulva met symmetrische en gesloten lippen domineert het beeldscherm. Terwijl in de realiteit de binnenste vulvalippen vaak langer zijn dan de buitenste. Dat is eigenlijk ook stom: dat wij het ‘binnenste’ en ‘buitenste’ lippen noemen. Terwijl dat in veel gevallen dus niet klopt. Daarnaast heeft de meerderheid van de mensen ook ongelijke vulvalippen. Hoog tijd dus voor diverse vulva’s op je beeldschermen en ook in de boeken."

Wat is het gevolg van deze schaamte?
"Als je schaamte voelt over je vulva kan je last krijgen op seksueel gebied. Hierdoor ben je bijvoorbeeld minder geneigd om jezelf te ontdekken en te bevredigen. En áls mensen hun vulva ontdekken, hebben ze vaak te maken met een flinke achterstand ten opzichte van jongens.  In mijn praktijk komen veel vrouwen die nog nooit of zeer zelden zijn klaargekomen. Als ik ze de bovenstaande oorzaken uitleg beginnen ze bijna altijd te huilen. ‘Dit is precies wat ik al jaren bij me draag’ hoor ik dan. Dit soort ontdekkingen zijn heftig. Er komt dan verdriet en woede naar boven, omdat ze zich niet bewust waren dat er zoveel schaamte en schuldgevoel zat. Die gevoelens maken het moeilijk om te kunnen genieten en ruimte in te nemen in bed."

Wat zijn tips om weer in contact te komen met je vulva?
"Naast dat het belangrijk is om de voorlichting op scholen over vulva’s diverser te maken, zijn er thuis ook dingen waar jij mee aan de slag kunt. Een simpele manier is het stoppen met gebruiken van schaamwoorden: schaamlippen zijn vulvalippen en schaamhaar is vulvahaar. Verder zijn er oefeningen om jezelf beter te leren kennen en zelfvertrouwen te geven. Een goed begin is de ontdek-oefening: scan met je handen als een printer van je vulva heuvel tot de anus. Trek en voel, zonder jezelf te bevredigen, aan alle plekjes die je tegenkomt. Een volgende stap is de kijk-oefening: ga met een spiegeltje op de rand van je bed zitten, doe een zachte lamp aan en bekijk je vulva. Scan met je ogen langs elk stukje en spreid en voel je vulva met je vrije hand. Begin op een neutraal moment, als je niet opgewonden bent. Maar kijk ook eens als je net hebt gesport, als je opgewonden bent of als je net een orgasme hebt gehad. Je vulva ziet er dan namelijk anders uit. Hoe vaker je kijkt, hoe meer gewend je raakt en hoe zekerder je je voelt over je vulva. Ook weet je zo beter wat de ander ziet en voelt tijdens de seks en kan je beter aangeven wat je partner wel of niet moet doen."

• Deel