De onverschrokken filmtsaar
Elke vrijdag ploft Alma Mathijsens nieuwsbrief vol kunst en cultuur op de digitale deurmat van onze abonnees. Voor wie, tot ons verdriet, nog niet is ingeschreven op deze wekelijkse parel, delen we haar overdenkingen ook hier. Zo blijf je toch op de hoogte van Alma’s kijk op alles wat er nú te zien, te beluisteren of te bezoeken is in het culturele landschap.
Na het zien van de documentaire De Propagandist (2024) vergeet je Jan Teunissen nooit meer, in de negatieve zin des woords. Niet eerder hoorde ik van de man die zichzelf liefkozend ‘de filmtsaar’ noemt. Dat hij dat uitsluitend tijdens de Tweede Wereldoorlog was, moffelt hij voor het gemak weg. Historicus Rolf Schuursma heeft Jan Teunissen in 1964 en 1965 uitgebreid geïnterviewd, hij had meer dan zeven uur op band. Het is bevreemdend en griezelig om iemand zo vrijelijk en met een zekere trots te horen spreken over de Nederlandse filmindustrie tijdens de bezetting. Teunissen stond aan het hoofd van het Filmgilde van de Nederlandsche Kultuurkamer, was tevens hoofd van de Filmdienst van de NSB en was voorzitter van de Rijksfilmkeuring. Als we Teunissen moeten geloven deed hij het allemaal omdat hij zo vreselijk veel van film hield. Daarvoor ging hij klaarblijkelijk over lijken.
Vóór de oorlog had hij de eerste Nederlandse geluidfilm, Willem van Oranje (1934), geregisseerd, het werd genadeloos neergesabeld door de pers. ‘Willem van Oranje opnieuw vermoord,’ luidde de kop van een recensie. Niemand wilde meer met hem samenwerken, maar opportunist Teunissen vond zijn eigen weg wel.
‘Het was uitermate moeilijk om in 1940 financiering te krijgen,’ zegt Teunissen.
In het begin van de oorlog is hij gaan praten met Generalkommissar Schmidt die connecties had met de propagandamachine.
Teunissen vertelt: ‘Nou, zegt hij, weet je wat je doet, zorg dan de [hoest] NSB achter je te krijgen.’
Geflopt in een vrij Nederland, maar gevierd tijdens de bezetting. De Propagandist geregisseerd door Luuk Bouwman won de IDFA Award voor Beste Nederlandse Film, en werd vorig jaar genomineerd voor een Gouden Kalf.
Alma Mathijsen
Zal nooit ergens aankomen zonder snacks, zelfs in het theater smokkelt ze chips mee. Leest boeken het liefst in een keer uit, bij voorkeur in bad met extreem veel schuim en een bord pasta. Schrijft in de tussentijd romans over alles wat haar hart doet breken.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!