De Rinsema's en het dadaïsme in Drachten
De broers Rinsema zijn schoenmakers in Friesland in een periode waarin er veel armoede heerst en de mensen zich niet gezien voelen. Rond 1920 worden de broers gegrepen door het dadaïsme en ook hun mededorpsbewoners ervaren voor het eerst een gevoel van erkenning. Een van de broers schrijft en de ander schildert en ze laten zich inspireren door Theo van Doesburg en Kurt Schwitters. Er komen zelfs internationale kunstenaars naar Friesland om het dorp te bewonderen om zijn abstracte kunst. Wat is hier aan de hand?
Op 5 juni gaat De revolutie van de Rinsema’s van Orkater in coproductie met De Lawei in première. Het wordt omschreven als ‘wervelend en poëtisch muziektheater met uitbundige marsmuziek en ontregelende jazz’. De zandafgraving in Nij Beets, Friesland, vormt het decor. De broers Rinsema worden gespeeld door Coen Bril en Jurriaan Bruinier.
Coen is in 2019 afgestudeerd aan de toneelschool van Amsterdam. Daarna heeft hij in zowel theater als film gespeeld. Op het witte doek was hij bijvoorbeeld te zien in De Oost en Slag om de Schelde. In het theater was hij onlangs te zien in Alleen maar lieve jongens van Het Nationale Theater.
Jurriaan is afgestudeerd aan de toneelacademie in Maastricht in 2024. Daarvoor heeft hij politicologie gestudeerd aan de UvA. Je zou hem kunnen kennen van de jeugdserie Spangas, zijn verschillende tv-rollen in bijvoorbeeld Oogappels en De Toeslagenaffaire of van de recente voorstelling Herman (Senf Producties).
We spraken Coen en Jurriaan tijdens de perspresentatie van De Revolutie van de Rinsema’s en legden ze – in de zonnige tuin van Museum Dr8888, in Drachten – een aantal dilemma’s voor.
Uitbundige marsmuziek of ontregelende jazz?
Coen: ‘Ontregelende jazz’.
Jurriaan: ‘Mars… marsmuziek? Wat is marsmuziek? Carnavalsmuziek? Oh, wat in de voorstelling zit? Dan kies ik marsmuziek!’
Coen: ‘Echt waar?’
Jurriaan: ‘Ja een beetje dualiteit. Ik kan niet zo goed kiezen. Maar marsmuziek heeft altijd wel een soort stuwende werking, dat vind ik wel mooi.’
Coen: ‘Nee, ik kies echt vrije jazz. Ik hou daar niet per sé van, maar marsmuziek word ik nog zenuwachtiger van…’
Jurriaan: ‘Dan van ontregelende jazz?!’
Coen: ‘Ja, ik denk dat dat toch wel mijn voorkeur heeft. Marsmuziek vind ik iets heel erg hoempapa’s hebben, daar word ik dus zenuwachtig van. Ja, je moet mij ook niet in een ruimte zetten met ontregelende jazz voor een uur lang. Zonder licht. Dat zou ik ook niet willen.
Jurriaan: ‘Haha, zonder licht ook meteen!’
Coen: ‘Dat heeft ook niemand gezegd, haha.’
Jurriaan: ‘Buiten in de zon zou wel prima zijn.’
Binnenspelen of buitenspelen?
Jurriaan: ‘Buitenspelen’.
Coen: ‘Ja, buitenspelen. Ravotten.’
Jurriaan: ‘Omdat kinderen dat tegenwoordig niet meer doen en ik denk dat het heel goed zou zijn als ze dat wel juist wél weer zouden doen.’
En als we het hebben over theaterspelen?
Jurriaan: ‘Ook buitenspelen!’
Coen: ‘Ja, ik heb daar echt zin in, zo buiten. En ik houd ook mijn hart vast voor het weer, hopelijk gaan er geen dagen met regen komen.’
Jurriaan: ‘Nee die gaan er niet komen! Maar ik denk dat het zelfs met regen heel leuk gaat worden. Buitenspelen hééft gewoon iets… iets wat je niet kan maken.’
Coen: ‘Inderdaad! En neem bijvoorbeeld de locatie waar we het stuk spelen, die heeft ook een soort gigantische lucht – ja alsof het gebouwd is haha.’
Jurriaan: ‘Ja het decor is gewoon meteen zoveel. Je hoeft zo weinig nog te bouwen, je bent te gast in het decor. En je moet je daar dus ook aan overgeven. Om zelf niet die controle te hebben vind ik ook iets heel moois.’
Coen: ‘Dat heeft ook iets heel magisch, we spelen ook in de avond, dan is het nog warm en gaat de zon zo langzaam onder.’
Samen theater spelen of samen muziek maken?
- Hele lange stilte.
Jurriaan: ‘Oeh… Ik móét kiezen he?’ – nog langere stilte – ‘Oh dit vind ik echt heel erg moeilijk. Ik ga nu een heel pretentieus antwoord geven’
Coen: ‘Ga ervoor, dat mag. Ik sta hier wel los van!’
Jurriaan: ‘Ze zeggen wel eens, als je samen heel goed theater maakt, dat het muziek maken is. Dus dan kies ik daarvoor. Samen theater maken. Denk ik wel. Ja… Ik kan hier eigenlijk geen antwoord op geven maar ik vind het zelf ook altijd stom als mensen zeggen ‘ik kan niet kiezen’. Dus ik kies samen theater maken.’
Coen: ‘Coen is inmiddels weggelopen. Hij geeft geen antwoord.’
Jurriaan: ‘We halen hem er toch even bij.’
Coen: ‘Kun je theater in je eentje doen? Ja theater zou je ook nog in je eentje kunnen maken, maar muziek maken in je eentje… Dat is wel echt moeilijk. Bij muziek heb je echt nog die samenklank, de harmonieën die je samen maakt. Al hoewel, dat heb je ook bij theater. Wat een moeilijk dilemma!’
Jurriaan: ‘Ja, echt een heel moeilijke dit.’
Coen: ‘Ik zou zeggen, dan toch samen theater.’
Teksttheater of muziektheater?
Jurriaan: ‘Ja maar… dat kan toch ook samengaan? Ik vind De revolutie van de Rinsema’s ook teksttheater, terwijl het omschreven wordt als muziektheater. Maar ja, ik heb gisteren nog gezegd dat mijn grootste liefde teksttoneel is, dus dan kan ik nu niet een ander antwoord geven. Oh, wat een moeilijke dilemma’s. Eerst mag jij, Coen.’
Coen: ‘Ik kom er ook niet uit hoor denk ik. Ja nu zeg ik dan muziektheater, omdat dit een muziektheatervoorstelling is.’
Jurriaan: ‘Ja, dat sowieso. Misschien om naar te kijken muziektheater, om te doen … teksttheater? Maar daarbij als noot: dit wat wij nu gaan spelen is óók teksttheater. Ik vind teksttheater altijd vertrekken vanuit wat er gezegd wordt en ik vind de tekst die regisseur Geert Lagerveen geschreven heeft ook echt heel veel hebben. Dat wil ik er wel even bij gezegd hebben.’
Theo van Doesburg of Kurt Schwitters?
Coen: ‘Mijn personage Evert zou Theo zeggen natuurlijk.’
Jurriaan: ‘Ik zeg Kurt. Omdat dat het dadaïsme is. Hij is de belichaming van het dadaïsme. Veel te over the top – out of control en ja ik vind dat wel gaaf.’
Voor de camera of op het toneel?
Coen: ‘Dat hangt echt heel erg af van het project en van de rol, vind ik.’
Jurriaan: ‘Het is allebei echt zó anders.’
Coen: ‘Ik vind toneel denk ik misschien nog wel leuker. Omdat het daar nog meer voelt als echt met z’n allen samen iets maken, dat is echt teamwork. En met film is dat ook wel zo, want daar heb je echt een soort reizend circus, met allemaal verschillende afdelingen die steeds samen komen, waarmee je dan ook met z’n allen het beste van het beste probeert te maken. Maar dat kan soms ook wel versplinterd voelen. Nou, versplinterd klinkt wel heel dramatisch… Schrijf dat maar op: ‘Coen voelde zich versplinterd’.’
Jurriaan: ‘Voor mij voelt het met een film meer als een hele grote puzzel leggen en op een dag ben je bezig met één stukje helemaal zo goed mogelijk maken. En dan pas aan het einde heb je de hele puzzel af. Maar daar ben je een schakel in de motor. En met theater is het wel echt meer vanaf het begin dat helemaal maken en vervolgens de schoonheid zoeken in dat herhalen. En dat vind ik wel echt iets heel moois hebben.
De revolutie van de Rinsema’s is vanaf nú tot en met 6 juli te zien op de zandafgraving bij Nij Beets. Meer informatie via Orkater en De Lawei. Meer weten over Dadaïsme in Drachten? Luister dan hier het gesprek met Wybren Jorritsma, de directeur van Museum Dr8888, in het KRO-NCRV radioprogramma De Ochtend terug.
Pieteke Dik
Gek van muziek, shows kijken en vindt altijd overal wat van. Tijdens de opleiding aan het conservatorium al de professionele muziekwereld ingerold en daar altijd veel over gedeeld op Instagram. Gaat het liefst van rockstarlife op de festivals naar thuis op de bank met een boek!
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!