Een spektakel met minder prikkels
Felle spots, aanzwellende live muziek, harde stemmen en een harde knal als opening: in het theater worden kosten noch moeite gespaard om een spectaculair verhaal te verstellen. Maar wat als die prikkels helemaal niet prettig voor je zijn? Dan moet je het theater vermijden. Gelukkig wordt er steeds vaker rekening gehouden met deze groep theaterliefhebbers, ook bij de Disney-musical Frozen in het AFAS Circustheater
Ik ging in gesprek met Steven Roox, de acteur die het vrolijke sneeuwpopje Olaf speelt in de succesmusical.
Steven Roox vertelt vol enthousiasme over de bijzondere voorstelling en wat het inhoudt: “De relaxed performance is een prikkelvriendelijke versie van onze voorstelling, waarin we eigenlijk de deuren wagenwijd open willen zetten voor iedereen voor wie een reguliere voorstelling misschien wat veel kan zijn. Dan denk ik aan mensen met long covid, mensen met het downsyndroom, mensen die verstandelijk zijn uitgedaagd. Voor iedereen voor wie een standaardvoorstelling te heftig is, wordt deze voorstelling geïnitieerd.”
De relaxed performance is niet volledig prikkelvrij, maar er wordt wél nadrukkelijk rekening gehouden met bezoekers die gevoelig zijn voor overprikkeling
Het zit in de kleine dingen
Dat rekening houden zit hem in veel kleine, maar betekenisvolle aanpassingen. “Er is van naaldje tot draadje over nagedacht: van hoe mensen worden ontvangen tot hoe de voorstelling verloopt,” vertelt Roox. “Zo zijn bijvoorbeeld de grote special effects iets teruggeschroefd. Het zaallicht blijft een beetje aan, het geluid staat zachter dan normaal en er is meer ruimte in de zaal.”
Ook zijn er rustplekken waar bezoekers zich even kunnen terugtrekken. “Er hangt een vrije sfeer van ‘alles mag en alles kan’,” zegt Roox trots. “Het is een heel inclusieve voorstelling. Het zit in de kleinste details. Zo tonen de schermen in de foyer die dag maar één visual in plaats van meerdere. De dames van de gastontvangst dragen geen hakken. En er wordt geen popcorn geserveerd, omdat dat geluid onrust kan veroorzaken. Aan al die dingen is gedacht.”
Het begin
Prikkelarme voorstellingen zijn gelukkig geen nieuw fenomeen. In landen als Engeland zijn ze al langer onderdeel van het theateraanbod en ook in Nederland begint het steeds meer de norm te worden.
Bij Frozen de Musical vond enkele maanden geleden al een eerste relaxed performance plaats. “Bij Frozen en bij Stage wil men dit eigenlijk standaard maken. Niet als eenmalige actie, want theater is iets verbindends. Dan wil je ook niemand uitsluiten.” Roox herinnert zich een bijzonder moment van die voorstelling: “Een broertje van één van onze kleine Anna-acteurskon bijvoorbeeld niet naar een reguliere voorstelling gaan. Zij stond al een jaar te stralen als kleine Anna en hij had haar nog nooit kunnen zien. Totdat deze voorstelling kwam. Toen is hij gelijk komen kijken. Dat was een emotioneel moment voor iedereen. Dat is echt iets moois.” vertelt hij vol emotie. ”Een kippenvel moment.“
Fictie en realiteit doorbreken
Een reguliere voorstelling begint vaak met een knal, letterlijk. Harde geluiden, fel licht en een plotselinge start. Bij de relaxed performance wordt dat anders aangepakt. “Prins Hans en Bulda geven aan het begin van de voorstelling een korte uitleg,” vertelt Roox. “Hans wordt uiteindelijk een beetje een ‘bad guy’ en Bulda ziet er vanwege haar kostuum wat minder menselijk uit. Dus dachten we: als we die twee nu eerst op het toneel halen, doorbreken we even de realiteit. Ze zeggen dan: ‘Wij brengen een verhaal.’ Zo haal je de scherpe randjes er al af voordat het echt begint.”
Een andere ervaring
Toch is het wel wat anders spelen voor de acteurs. Het publiek reageert nu eenmaal anders."Ik dacht dat we een beetje een voorstelling like any other zouden doen. Je hoort vanuit backstage van alles. Je hoort stiltes, je hoort gelach. Je hoort ook mensen wel af en toe roepen. Maar tijdens deze voorstelling zit het applaus er in principe niet in.
Terwijl je normaal heb je bij elk nummer wel een keer applaus.” Roox moet lachen wanneer hij een ander moment herinnert: “Aan het einde van Olaf's liedje kijk ik vol de zaal in en zing ik een lange eindnoot. Normaal barst de zaal dan in applaus uit en Olaf doet dan nog een paar extra buigingen. Instinctief deed ik dat gewoon tijdens de relaxed performance, maar er kwam geen applaus. Dus toen voelde het een beetje sarcastisch vanuit Olaf. Daar moest ik wel om lachen.”
Toch is het publiek wel degelijk geraakt, benadrukt hij. Alleen de manier waarop dat wordt geuit, is anders. “De reacties zijn anders, maar je weet dat het voor hen een super bijzondere voorstelling is. We hebben ook wel eens een voorstelling gedaan met dove tolken. Dan weet je: die mensen beleven een totaal andere voorstelling. Ze horen misschien niets, maar voelen de bas wel en ze zien de tolk. Ze gingen helemaal uit hun plaat. Dan komt het toch binnen. Theater heeft iets magisch dat je ook kunt voelen zonder alle ‘tools’. Dat vind ik indrukwekkend.”
Leren kijken vanuit een ander perspectief
Op de vraag of hij er zelf iets van geleerd heeft, neemt Roox even een momentje. “Heb ik er iets van geleerd? Niet per se als acteur, maar meer in bewustzijn. We gaan vaak uit van onze eigen situatie, en denken dat dat de standaard is. Maar voor dit publiek is zo’n voorstelling níet vanzelfsprekend. Als iemand dan zegt: ‘Ik had dit niet durven dromen’ word je even klein. Je staat elke dag te brullen, een dansje te doen, scènes te spelen, maar voor die persoon is dat iets unieks. Dat zet je weer met beide benen op de grond.”
De volgende keer
Begin november zie je nog een relaxed performance van Frozen de musical. Op basis van de feedback van de vorige editie zijn er enkele aanpassingen gedaan.
“Er is nu nóg meer ruimte in de zaal en het geluidsniveau is aangepast. Verder werd het gelukkig echt superpositief ontvangen,” zegt Roox. “Het lastige is: je kunt nooit in één voorstelling voor iedereen dé perfecte theaterervaring creëren. Wat voor de één prettig is, dat je kunt bewegen of naar een rustruimte kunt, kan voor een ander juist weer lastig zijn.”
Toch blijft de intentie duidelijk: theater toegankelijk maken voor iedereen, zonder uitzondering. En dat maakt een voorstelling als deze zoveel meer dan alleen een show.
De relaxed performance van Frozen de Musical is op 1 november te zien in het AFAS Circustheater in Scheveningen.
Foto credit kleine foto's:
- Foto 1: Rob Jacobs
- Foto 2 & 4: Margot de Heide
- Foto 6: Anniek with a camera
Alicha van Gestel
Ze reist de wereld rond voor concerten en theater, altijd opzoek naar nieuwe verhalen. Van literatuur tot dans, fotografie en muziek. Kunst in al haar vormen inspireert haar, en daarover kan ze eindeloos door praten.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!