Het concept van onzichtbaarheid
Ik ben niet iemand die snel onder de indruk is van conceptuele kunst. Ik vind het fijn als een werk begrijpelijk of simpelweg esthetisch is omdat ik eigenlijk helemaal geen zin heb om veel moeite te doen om iets te interpreteren. Ik ga namelijk ook naar een museum om te ontspannen. Toch liet de tentoonstelling Nu te Zien in het Kröller-Müller Museum me anders naar kunst kijken. Tussen zes minimalistische werken van kunstenaars als Walter De Maria, Jan Dibbets en Ian Hamilton Finlay, die allemaal het ongrijpbare - tijd, ruimte en gedachten - tastbaar proberen te maken, was mijn negatieve houding tegenover conceptuele kunst van tafel.
Na een chaos van schoolklassen en een gehaaste wandeling langs Van Goghs en Pissarro’s in het museum stapte ik een ruimte binnen waar opeens alles stilviel... Ramen waardoor de zon naar binnen schijnt, witte muren en lege ruimtes. Alleen een paar subtiele werken die in eerste instantie nauwelijks als kunst te herkennen waren. In eerste instantie dacht ik dat het een tentoonstelling in opbouw was. Maar toen bleef ik hangen. Opeens zag ik in het half uur dat ik er zat hoe de zon langzaam verschoof over de tape op de vloer van Jan Dibbets, alsof tijd zichtbaar werd. En die twee simpele houten latten van Walter De Maria’s Calendar bleken met hun verschuivende schaduwen ineens een soort klok.
En toen gebeurde het. Ik stond al minutenlang naar een lege muur te staren. Een muur met het woord “Windflower” in blauwe LED-letters. Die ene bloem die in mijn hoofd verscheen - een witte bloem die langzaam aan het wiegen was door de wind - was totaal anders dan wat een ander zou zien. Dat was de magie. Geen kwasten, geen verf, alleen taal die ergens diep in mij een wereld opriep die ik zelf fantaseerde. Precies dát waar ik altijd zo sceptisch over was: kunst die pas bestaat als jij er zelf iets in stopt.
Hoe langer ik in die ruimte bleef, hoe meer ik ging zien. Dat kaartje van Stanley Brouwn met de afmetingen van de zaal - eerst nog een simpel A4'tje dat ik achteloos voorbij zou lopen - bleef ineens in mijn hoofd zitten. Alsof de kunstenaar me een geheim toefluisterde: "Kijk eens goed rond, dit moment, deze ruimte, dit licht - dit ís het kunstwerk."
Voor het eerst voelde ik in Kröller-Müller Museum: conceptuele kunst gaat niet over wat de kunstenaar maakt, maar over wat er bij jóu ontstaat.
Ben je nu ook benieuwd? In de aflevering Kunst en concept van de jeugdserie Kunstlicht (Next)(NTR) wordt conceptuele kunst op een toegankelijke manier uitgelegd.
Remi Kerkhoven
Is onmogelijk aan te treffen zonder een boek op zak, muziek op haar oren (als er maar enige vorm van groove in zit) of filosoferend over de talloze films die ze in kleine filmhuizen heeft gezien. Het liefst op de hoogte van alle nieuwtjes in het culturele landschap, zodat ze kan opscheppen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende eninteressante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!