Poëzie als wapen tegen geweld

Somaia Ramish wordt in 1986 geboren in Afghanistan, waar ze samen met velen anderen werkt aan het opbouwen van een gelijkwaardige samenleving. Maar als de Taliban in augustus 2021 opnieuw de macht grijpt, moet ze haar leven daar achterlaten. “In Nederland begon ik een nieuw leven, maar de hulpmiddelen die het leven mij gaf bleven hetzelfde. Mijn woorden, mijn poëzie, mijn stem blijven mijn wapens.” Somaia gebruikt kunst om tegen de duisternis te vechten. Poëzie kan het hart volgens haar namelijk gemakkelijk raken – en dat is precies wat ze wil bereiken.

Ondanks de regen, is de sfeer op het Spui in Amsterdam allesbehalve druilerig. Een groep mensen – voornamelijk vrouwen – heeft zich maandagmiddag verzameld naast boekhandel Atheneum. Ze zijn strijdluchtig, spreken over het belang van global sisterhood  en dragen borden met teksten als: “A woman’s voice is not intimate” en “Stand with our Afghan sisters”. Toch is dit protest duidelijk anders dan anderen. In plaats van speeches, wordt er namelijk veel ruimte gemaakt voor muziek, kreten, dans en natuurlijk poëzie. “Hiermee creëren we een stem voor vrouwen in Afghanistan, omdat zij niet kunnen spreken, niet kunnen protesteren, niet naar buiten kunnen om voor hun rechten te schreeuwen”, zegt Somaia.  

Eén van de kunstenaars die door Somaia is benaderd om meer aandacht te generen voor de situatie van Afghaanse vrouwen, is onze dichter des vaderlands: Babs Gons. Ook zij is aanwezig bij de demonstratie. “Als je de mond gesnoerd wordt, wat nu letterlijk gebeurt in Afghanistan, vind ik dat er altijd anderen voor jou moeten opstaan”, vertelt ze wanneer ik haar vraag waarom dit geluid ook in Nederland gehoord moet worden. “Ik denk altijd: het kan jou ook overkomen. Je kunt in een situatie komen waarin jij niet gehoord wordt en er niemand voor jouw rechten zorgt. Het is allemaal niet zo ver weg. Ik kan hier als dichter tot op zekere hoogte zeggen wat ik wil. Maar als ik zie dat er collega’s zijn die dat niet kunnen, voel ik de noodzaak om me daarover uit te spreken.”  
 
Er wordt gezongen, gesproken en gedanst. Af en toe blijven voorbijgangers staan om te kijken of vragen wat er gebeurt. Een enkeling stapt van de fiets af en sluit aan bij de rest van de demonstranten, die in een cirkel telkens dezelfde bewegingen en tekst herhalen. “Als jij niet meer spreken kan, vertel ik jouw verhaal. Als ik niet meer spreken kan, vertel dan mijn verhaal.”  

Alles is met elkaar gelinkt, concludeert Somaia. “Misschien is Afghanistan fysiek ver weg, maar elke dag kunnen we zien wat daar gebeurt. Als mens zijn we lid van een familie en dragen we een verantwoordelijkheid voor elkaar. Nu bevindt het geweld zich daar, maar dit is een bedreiging voor de hele wereld.” Daarom is dit poëtische protest de eerste, maar zeker niet de laatste. In aanloop naar 8 maart (Internationale Vrouwendag) zullen er meerdere plaatsvinden. Wanneer dit precies zal zijn, wordt aangekondigd via social media. “We willen dat alle mensen die in vrijheid en gelijkheid geloven zich bij ons aansluiten en opkomen voor mensenrechten. Niet alleen voor vrouwen in Afghanistan, maar voor iedereen die fundamentele rechten heeft verloren. Samen oefenen we druk uit op beleidsmakers om meer aandacht te vestigen op deze ramp.” 

It is night in every region of the world
and dawn’s blood has dried up in tomorrow’s veins.
I cry in all time zones.
Which one are you in?
You who do not hear our voices?
Free people of the world,
you who have embodied liberty in a statue,
a stone,
a rock that has fallen into a well
and is dying with its own final sound.
After a fall, if you hear a thud,
it’s the sound of death.
Pull back your clocks by a century
so, you can swallow the news of the liberty rock
with you bitter coffee and forget
that we, on this side of time,
in this side of the world
have already died in our own timeline.

- Somaia Ramish

Wil je meer weten over de situatie van vrouwen in Afghanistan? Luister dan naar dit fragment van Met Mandy! (ZWART), waar vrouwenrechtenactivist Shirin Musa te gast was.