Wanneer kunst een belofte wordt
Wanneer ik de schrijver Martin Rombouts bel, duurt het even voordat hij antwoordt. De stilte aan de andere kant van de lijn duurt net lang genoeg dat ik bijna mijn eigen vragen in twijfel begin te trekken, tot ik zijn stem hoor: “Ja, ik ben er hoor, zullen we anders even via wifi bellen?” Hij zit op Terschelling, waar hij de dag ervoor door weer en wind met de pont is aangekomen. Amper bereik, wel de reuring van een jaarlijks festival dat op het punt staat te beginnen. We spreken elkaar terwijl hij met Het NUT (Nieuw Utrechts Toneel) op Oerol staat met Belofte maakt schuld: een voorstelling waarin zij reflecteren op een groots kunstproject dat maar deels werkelijkheid werd.
Zijn betrokkenheid bij het project begon niet als maker, maar als toeschouwer. Twee jaar geleden zag hij op Oerol de voorstelling Goed Goud Geld van theatermaker Greg Nottrot. “Ik was zo gefascineerd door die voorstelling dat ik hem na afloop aansprak,” vertelt Martin. In Goed Goud Geld vroeg Nottrot zijn publiek om hun eigen financiële situatie in te vullen: wat verdien je, wat zijn je vaste lasten, wat houd je over? En als daar wat ‘overtollig kapitaal’ uit rolde: zou je dat dan willen doneren? Niet voor zomaar iets, maar voor een ambitieus plan. Het doel: op het duinmeertje van Hee, midden op Terschelling, een grote houten koepel bouwen - een drijvende ontmoetingsplek waar met bankiers, ondernemers en andere kapitalisten een nieuwe vorm van kapitalisme onderzocht zou worden. Het publiek was zó enthousiast dat er €120.000 werd binnen geharkt. “Toen ik daar zat, dacht ik alleen maar: oh my god, er is dus zóveel geld. En mensen zijn ook bereid om het te geven. Het leek net alsof kapitaal een collectieve daad werd.”
Toch was €120.000 niet genoeg voor Nottrot’s ‘dome’ op het meer. Hij had €240.000 nodig. De dome kon er dus niet komen – of althans, niet in de vorm zoals Nottrot het zou willen. Nu staat er een onaffe versie van die dome op het oude voetbalveld: “Dus er staat nu letterlijk het skelet van een droom,” zegt Martin. Juist dat geraamte staat nu symbool voor de nieuwe voorstelling van Greg Nottrot en Martin Rombouts.
Want wat betekent het als je iets belooft aan een publiek dat in jou gelooft – en betaalt? En wat gebeurt er als je die belofte niet helemaal kunt waarmaken, als kunst ook verantwoordelijkheid wordt?
Voor Martin zijn dat geen abstracte vragen. Hij kent het gevoel van financiële verplichting maar al te goed. “Toen ik een voorschot kreeg voor mijn eerste boek, stond er ineens €15.000 op mijn rekening. Dat was heel veel voor een debutant,” vertelt hij. “En het eerste wat ik dacht was: ik mag dit niet verprutsen. In plaats van alleen maar te denken aan wat ik zelf wil schrijven, ga je toch nadenken over wat mensen willen lezen.” Die druk, die mix van dankbaarheid en verlamming, vormt de kern van Belofte maakt schuld.
Het eiland als thuisbasis
Oerol is voor Rombouts meer dan een werkplek; het is een plek die hem ieder jaar opnieuw uitdaagt én ontspant. “Het is mijn lievelingsweek van het jaar”, zegt hij terwijl ik hoor dat hij glimlacht. Zijn liefde voor het festival gaat terug tot zijn beginjaren als schrijver voor de papieren dagkrant. “We zaten hier met een groep van tien schrijvers, interviewden artiesten én eilandbewoners. Dat gaf altijd zo’n mooie wisselwerking.” Die ervaring vormt nog steeds zijn blik op het eiland.
Een week voor het festival echt losbarst, is hij al aan het landen. “Je eet je eerste visje, fietst tegen de wind in, leert het ritme van het eiland weer kennen.” Die afwisseling van geconcentreerd werken en loskomen van alles daarbuiten, werkt bijna meditatief. “Je voelt je hier zó gefocust, maar ook losgezongen van de rest van de wereld. Alledaagse dingen en problemen verdwijnen éven op de achtergrond. Zelfs geld wordt hier iets abstracts.”
Wanneer ik vraag of hij zelf ook nog iets hoopt te zien, pakt hij enthousiast het programma erbij. “Ik kijk enorm uit naar The Last Chapters van Thomas Dudkiewicz,” zegt hij. “Hij is misschien wel de beste verhalenverteller van Nederland.” Dudkiewicz maakt experimentele vertelvoorstellingen in de vorm van live hoorspelen, compleet met 3D-audio en koptelefoons voor het publiek. “Zodra ik weet dat hij ergens speelt, probeer ik te gaan. Het is zó vernieuwend, zó gaaf.” Ondanks zijn volle schema hoopt Martin ’s avonds toch nog een paar voorstellingen mee te pakken. Want ook al is hij hier als maker, hij blijft boven alles een toeschouwer: nieuwsgierig naar de verhalen die Oerol dit jaar weer te bieden heeft.
Wil je meer horen van Martin Rombouts? In de podcast Wie redt Wilbert (en de rest van de mensheid)!?(VPRO) vertelt hij over zijn talloze creatieve ideeën.
Remi Kerkhoven
Is onmogelijk aan te treffen zonder een boek op zak, muziek op haar oren (als er maar enige vorm van groove in zit) of filosoferend over de talloze films die ze in kleine filmhuizen heeft gezien. Het liefst op de hoogte van alle nieuwtjes in het culturele landschap, zodat ze kan opscheppen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!