Hoe komen we aan de Schijf van Vijf?

De Schijf van Vijf, wie is er niet groot mee geworden? Bijna elke Nederlander kent de naam wel. Maar hoe is hij ooit in het leven geroepen? En hoe is hij in de loop der jaren veranderd?

1953

De eerste Schijf van Vijf komt uit 1953 en is een idee van Cees den Hartog, toenmalig directeur van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding, de voorloper van het huidige Voedingscentrum. Dit bureau wordt na de Tweede Wereldoorlog in het leven geroepen om mensen te adviseren over het tekort aan voedsel. Ondervoeding is in die tijd nog een groot probleem. Den Hartog reist in 1951 naar de Verenigde Staten en stuit daar op ‘the wheel of good eating’ met daarop zeven groepen voedingsmiddelen die een mens nodig heeft. Deze visuele manier van adviseren spreekt hem aan. Terug in Nederland ontwikkelt Den Hartog samen met andere medewerkers van Voorlichtingsbureau voor de Voeding een cirkeldiagram met vijf vakken voor verschillende voedingsgroepen. In 1953 verschijnt het plaatje voor het eerst in een brochure en krijgt later de naam ‘schijf van vijf’. De keuze aan verschillende producten in is die tijd nog erg beperkt en dat zie je terug op de schijf van vijf.

Schijf van vijf 1953 

Jaren ’70 en ‘80

In de loop der jaren verandert het aanbod aan voedingsproducten in Nederland onder andere dankzij de komst van immigranten en de mogelijkheid om in het buitenland op vakantie te gaan. De schijf van 1971 krijgt vooral een visuele update. Maar tien jaar later gaat ook de inhoud op de schop. De schijf van 1981 bestaat uit vier vakken en richt zich op de maaltijden in plaats van het dag patroon. Ook de boodschap verandert, want dankzij nieuwe onderzoeken worden verschillende ziektes zoals hart- en vaatziektes toegeschreven aan ongezond eten. Voor het eerst krijgt de Nederlandse bevolking het advies om vooral plantaardig te eten en matig te zijn met vet. Onder andere rijst en pasta doen hun intrede en paprika en broccoli verschijnen in het groenten- en fruitvak.

Jaren ’90 en ‘00

De maaltijdschijf wordt in 1991 vervangen door de voedingswijzer. Slechte voeding bestaat niet is het uitgangspunt en de persoonlijke vrijheid staat voorop. De producten worden daarom expres abstract afgebeeld. Het advies om gevarieerd te eten en niet te veel vet en zout blijft wel van kracht. In 2000 gaat het Voorlichtingsbureau voor de Voeding samen met drie andere organisaties en ontstaat het huidige Voedingscentrum. De Schijf van Vijf wordt in zijn oude glorie herstelt met naast vakken voor groente en fruit, vetten, eiwitten en graanproducten een apart vak voor dranken. Opvallend is ook het verdwijnen van kaas, te vet en te zout, en de introductie van vleesvervangers afgebeeld in de vorm van tofu.

Schijf van Vijf 2004

De huidige schijf

De huidige Schijf van Vijf wordt in 2016 geïntroduceerd en is gebaseerd op de nieuwe Richtlijnen voor Gezonde Voeding van de gezondheidsraad uit 2015. Het doel is naast mensen adviseren over gezonde maaltijden, mensen ook behoeden voor overmaat. Producten zoals bewerkt vlees, groente waaraan zout is toegevoegd, gezoete zuivel en harde vetten zijn geschrapt en de aanbeveling voor groente gaat omhoog van 200 gram naar 250 gram per dag. Ook is er een nieuw advies voor wekelijks een portie peulvruchten en dagelijks een handje noten. Terug van weggeweest is de kaas, maar dan wel vetarm en mager. Want wat zou de Nederlander zonder kaas moeten?


Geschreven door: Maic Oudejans

Bronnen: Voedingscentrum, Canon, Metro, NRC, Volkskrant

Beeld: Voedingscentrum

• Deel