Terug naar Brandpunt+
Dit is hoe een klimaatbestendig Nederland eruitziet in jouw toekomst
- Artikel
- 21 okt 2020
- 8 minuten leestijd
De grote klimaatproblemen zijn er al en daarom is het belangrijk om onze regio’s zo snel mogelijk klimaatbestendig te maken, stelt Co Verdaas, dijkgraaf van Rivierenland. “Als we niks doen is het een kwestie van tijd voordat er geen water meer uit de kraan komt.”
Dijkgraaf Co Verdaas (54) woont zelf buitendijks: een toevalligheid waar we allebei een beetje om moeten lachen. Ik spreek hem vanuit zijn huis waar de Waal langs stroomt. Volgens Co geen toevalligheid: als kind zat hij al elke dag aan het water. Dan observeerde hij de rivier of probeerde hij – zonder geluk – een vis te vangen. Voor zijn gevoel klopt het allemaal. Hij staat op met de rivier, werkt overdag als dijkgraaf en gaat dan weer naar bed met de rivier. Water is zijn ding.
Co studeerde planologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en was politicus voor de PvdA, waar hij actief verschillende rollen heeft vervuld. Sinds maart 2019 is Co dus een dijkgraaf: een soort burgemeester van het waterschap. Hij gaat over het Waterschap Rivierenland – dit gebied beslaat delen van de provincies Zuid-Holland, Gelderland, Noord-Brabant en Utrecht. Daarnaast is hij hoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de Technische Universiteit Delft. In samenwerking met de andere dijkgraven en verschillende gemeentes werkt hij gepassioneerd aan het klimaatbestendig maken van ons landje.
Ik ben benieuwd hoe onze toekomst eruit zal zien in een duurzaam Nederland. Co vertelt mij hoe het zit.
Dag Co. Waarom is het zo belangrijk om onze regio’s klimaatbestendig te maken? Liggen er veel gevaren op de loer?
“De grote klimaatproblemen zijn er al. Het probleem is alleen dat weinig mensen zich hiervan bewust zijn. Als je tien jaar geleden had gezegd dat we dit soort hete zomers als die van de afgelopen drie jaar zouden meemaken, dan had niemand je geloofd. Helaas is dit nu de nieuwe realiteit voor ons allemaal. Door de hoge temperaturen wordt het veel moeilijker om zoetwater vast te houden. In de afgelopen zomer waren er al bepaalde gebieden in het oosten waar een flink watertekort was. Geen water is voor velen van ons een ondenkbaar scenario. Toch is het nog maar een kwestie van tijd voordat er een keer geen water meer uit de kraan komt.”
"Je kan Nederland niet compleet ommuren om helemaal veilig te zijn voor het water"
“En daar blijft het niet bij. De hitte heeft ook veel gevolgen voor de rest van onze omgeving: de natuur komt onder druk te staan. Boeren komen in de problemen omdat sommige gewassen niet meer kunnen groeien in zo’n klimaat. Er ontstaat hittestress in grote steden. In een stad als Eindhoven is het momenteel bijvoorbeeld al 3 tot 5 graden warmer dan in de Ommelanden. Als deze temperaturen verder stijgen, worden dit soort steden vrijwel onleefbaar, vooral voor kwetsbaardere mensen. De zeespiegel stijgt. Nederland onttrekt zich al eeuwen aan de zee en de rivieren, en daarmee zijn we de enige ter de wereld. Om op orde te blijven is het noodzakelijk om onze duinen en dijken te verbeteren en verstevigen. Kortom: De mens wordt door het klimaat ingehaald en wij moeten hierin meebewegen.”
Wat is dan nu het belangrijkste dat er moet gebeuren?
“Overstromingen kunnen in een keer voor veel slachtoffers zorgen. Samen met alle waterschappen en het Rijk zijn we bezig met een hoogwaterbestendigheidsprogramma. Alle primaire dijken aan de zee en rivieren worden vernieuwd om ons voor te bereiden op het veranderende klimaat of een eventuele superstorm met extreem veel neerslag en hogere golven – de kans op zo’n storm is klein maar neemt de laatste tijd toe.”
“Uiteindelijk moeten de dijken langs de rivier 18.000 kubieke meter water per seconde aankunnen. Nu zit dat getal op 16.000, wat niet genoeg is. De bouw van de dijken is al begonnen en het moet in 2050 klaar zijn. Er gaat veel tijd overeen. Het is namelijk niet zomaar een projectje: het is alsof je alle dakpannen in de hele straat moet vervangen. De dijken die het minst goed aan de norm voldoen, krijgen voorrang. Ook houden we rekening met de hoeveelheid mensen die in die omgeving wonen en de waarde van een gebied.”
Is het niet oneerlijk om bepaalde gebieden voor te trekken?
“We hebben schaarse middelen dus we moet ergens keuzes in maken... Hoe meer mensen ergens wonen, hoe meer slachtoffers er dus zullen vallen. We vinden een veld met koeien bijvoorbeeld minder cruciaal dan een plek als Schiphol.”
“We kunnen allemaal wel een wake-up call gebruiken”
Is er nu of in de toekomst kans op een overstroming dan? Een soort tweede watersnoodramp?
“Er zijn hele slimme mensen die hier berekeningen voor maken. Natuurlijk zit er altijd een stukje onzekerheid in deze modellen, maar daar heb je het dan maar mee te doen. Je kan Nederland niet compleet ommuren om helemaal veilig te zijn voor het water. Dan houden we geen geld meer over voor andere belangrijke zaken als zorg en onderwijs. Op het moment dat er in Nederland een kans is dat het mis kan gaan, zitten we al in het jaar 2300. Wij gaan dit dus niet meer meemaken. De voorspellingen zeggen dat de zeespiegel dan zo’n vier tot zes meter gestegen is. Omdat dit nog zo ver weg lijkt, is het lastig om er op maatschappelijk en politiek niveau aandacht voor te krijgen. Bovendien zitten we nu middenin een andere crisis: de coronacrisis. Toch is het belangrijk om de ernst van het probleem aan te kaarten en mensen een beetje te laten schrikken. We kunnen allemaal wel een wake-up call gebruiken.”
Wat doen jullie nog meer om Nederland zo klimaatbestendig mogelijk te maken?
“We zijn steeds meer bezig met de droogte in Nederland. Het is dus belangrijk om zoveel mogelijk water vast te houden. Met de gemeentes zijn we bezig om wateropvang op stedelijk niveau te bekijken. Hiervoor stellen wij per regio een regionale adaptiestrategie op – ook wel de RAS. Als waterschap zijn wij hier veel bij betrokken en investeren wij hier in.”
“Momenteel investeren we veel in duurzame energie, bijvoorbeeld zonne-energie. Ook zuivering van het rioolwater is nuttig: veel deeltjes in dat water kunnen worden teruggewonnen. Denk bijvoorbeeld aan stofjes uit medicijnen of fosfaat dat we weer kunnen hergebruiken. Dit soort projecten zijn volop in ontwikkeling. Uiteindelijk zullen we de aarde veel zuiniger moeten gebruiken.”
“Er zijn twee denkbare scenario’s mogelijk: we kunnen tegen het water vechten óf met het water gaan samenleven”
Wat denk jij? Gaat de mensheid het winnen van de natuur?
“Ik zie het niet als een wedstrijd. Er zijn momenteel veel deskundigen bezig op dit gebied en we hebben jaren aan denkkracht ontwikkeld. Als er een land in staat is om het goed te doen, dan is het Nederland wel. De hele wereld komt bij ons kijken naar hoe wij ons beschermen tegen het water. We weten als geen ander hoe we ons land leefbaar kunnen inrichten. De jongere generatie zal dit werk moeten gaan voortzetten. Ik ben ervan overtuigd dat ze dit kunnen.”
Hoe ziet Nederland eruit in de toekomst?
“Het is lastig om daar een concreet antwoord op te geven. Ik heb er zelf wel beelden bij. Er zijn twee denkbare scenario’s mogelijk: we kunnen tegen het water vechten óf met het water gaan samenleven. In het eerste scenario zorgen we voor het versterken van de dijken en duinen en bouwen we grote gemalen zodat het water terug de zee in kan. Dit is best een realistische oplossing. Het probleem is alleen: als het fout gaat, dan gaat het ook echt fout en zal een groot deel van Nederland onder water lopen.”
“We kunnen ook omdenken en met het water samen gaan leven. Een moerasachtige zone voor de kust zou de golven kunnen breken. We leveren land in maar daarvoor in de plaats creëren we gewoon nieuw land. Er ontstaat dan een soort eilandenstructuur waardoor mensen op het water gaan wonen. Hier kun je fantastische moderne land-, woon- en werksituaties creëren. Het lijkt dan een beetje op de Waddeneilanden. Dit idee klinkt bijna als een soort fantasie en zit nog in de verkenningsfase. Gelukkig hebben we nog genoeg tijd voordat het jaar 2300 aanbreekt.”
