De Amazone brandt. Wat levert het social media-activisme bij het nieuws op?

De Amazone brandt en onze tijdlijnen stromen vol met berichten van mensen die IETS willen doen. Wat is dat IETS uiteindelijk geworden? En wat levert dat op? Dat vroegen we twee verse social media-activisten en enkele van de grootste natuur-NGO's in Nederland.

Wat betekenen ‘goede doelen’ tegenwoordig nog voor mensen? In een artikel in de Volkskrant van afgelopen weekend werd verslag gedaan van hoezeer het aantal donateurs van van oudsher grote organisaties als Oxfam Novib, Amnesty International en het WNF terugloopt. De opbrengst van donaties liep volgens onderzoek van die krant vorig jaar met 2,6 procent terug naar een totaal van 709 miljoen euro. Van de andere kant leek het nieuws rondom de Amazone een echte schop onder de kont voor mensen om daadwerkelijk in actie te komen. "Met name de jongere generatie wil anders betrokken worden en anders verbonden zijn met maatschappelijke doelen", zo citeerde de krant de voorzitter van de stichting Goede Doelen. 

Waar je bij andere rampen die het wereldnieuws halen vaak ziet dat mensen een filtertje over hun profielfoto op Facebook plaatsen, klonk hier de taal van actie, doneren, en daadwerkelijk iets doen. Het voelde daadwerkelijk anders, urgenter. Hoe? Waarom? En wat levert het op?

10.000 euro ophalen via Facebook

Florinsz van Dijk haalde via Facebook 10.000 euro op voor de Rainforest Alliance. “Toen ik het nieuws over de Amazonebrand zag was ik geschokt”, zegt Florinsz, die in de muziek- en festivalsector werkt. “Ik vond het ook nogal grof dat voor de Notre Dame de miljardairs in de rij stonden, maar voor de Amazone voor mijn gevoel stil bleven.” 

Florinsz kwam in actie nadat hij op Facebook een discussie met vrienden voerde over wat je zoal kunt doen om te helpen. “Ik ben na die discussie gaan researchen wat nou eigenlijk een goede manier was om met je geld het bos te behouden. Een vriend van me vond een site waar je voor 2200 euro een hectare land kon kopen. Maar na nog meer discussie en research bleek dat dat alsnog wel een shady operatie was. Uiteindelijk kwam ik uit bij de Rainforest Alliance: een organisatie die locals de middelen geeft om én geld aan het Amazonewoud te verdienen én het te beschermen. Zij focussen vooral op educatie en cultuurverandering en dat is nodig.” 

“Mijn eerste donatiedoel met een oproep op Facebook was om het symbolische doel van 2200 euro op te halen, de prijs van een hectare land, wat we dan aan de Rainforest Alliance zouden doneren. In het verleden heb ik ook copywriting werk gedaan, dus ik weet hoe belangrijk het is om je boodschap goed te verwoorden. Het verhaal van de fundraiser klopte, en tot mijn verbazing hadden we binnen 24 uur het bedrag al opgehaald. Toen ben ik het gedurende tien dagen steeds naar boven bij blijven stellen, om uiteindelijk iets boven de 10.000 euro te eindigen.''

Brieven schrijven aan regeringspartijen

Frank Kimenai ging meer de politieke kant op. “Ik overdrijf denk ik niet als ik zeg dat ik nog bijna eerder een IS-executie kan zien dan een brandende Amazone. Ik werk in de muziekindustrie maar ben bioloog van opleiding, en die beelden waren echt afschuwelijk - het druist in tegen al mijn gevoel voor rechtvaardigheid. Ik heb verschillende dingen gedaan nadat ik het nieuws zag. Om te beginnen mailde ik alle regeringspartijen met een stel vragen over hun reactie op de brand in de Amazone, zodat ik ze er later aan kan houden, mochten ze iets anders doen dan ze zeggen te zullen doen. De VVD, het CDA en de ChristenUnie lieten zich er in het begin niet echt over uit, en ik wilde een standpunt loskrijgen, en dan met name over die Mercosur-deal met Brazilië. De Christen Unie reageerde binnen twee dagen, bij de VVD duurde het vier weken. Het CDA heeft nog steeds niet gereageerd.”

Frank heeft daarnaast gedoneerd: “Ik heb onderzoek gedaan en kwam erop uit een maandelijkse bijdrage te doneren aan de Rainforest Trust, een non-profit die daar goed werk doet. Het voelt een beetje als een aflaat: een paar euro storten aan een goed doel waart je totaal niet vrij van verdere verantwoordelijkheid. Maar het helpt wel. Daarom is het onderdeel van een grotere strategie om positieve verandering te krijgen.”

NGO’s

Dat zo’n actie helpt bij het ophalen van geld blijkt wel. Volgens een woordvoerder van het WNF is met hun Amazone-actie binnen een week tijd 250.000 euro opgehaald en zijn er in een maand tijd 366 donateurs extra bijgekomen. "Wij zijn de noodactie voor de Amazone gestart mede op verzoek van de vele Nederlanders die ons hebben gemaild en gebeld met de vraag of ze IETS konden doen. Fantastisch hoe zoiets via social media kan gaan”, zei Nathalie van Koot van het WNF. Ook Greenpeace gaf aan een stijging in het aantal donaties te zien. Alleen Natuurmonumenten gaf aan geen stijging in het aantal donaties te hebben gezien, maar gaf ook aan geen specifieke actie te hebben gevoerd rondom de Amazone. 

Eigen gedrag

Frank ziet dit soort acties ook als een manier om zelfinzicht te krijgen. “Ik werd weer eens met mijn neus op de feiten gedrukt dat mijn eigen gedrag moet veranderen. Dus ging ik naar een conferentie in Hamburg met de trein in plaats van het vliegtuig en ben ik nog minder vlees gaan eten.” Zijn acties zijn voor hem ook een manier om zijn machteloosheid een plek te geven en verandering op de lange termijn door te voeren: “Door me uit te spreken, brieven te schrijven, te doneren ben ik zelf een stuk bewuster geworden. Dat werkt door in mijn leven, en het geeft ook steun om in mijn directe omgeving veranderingen tot stand te brengen. Bij ons op kantoor wordt de lunch veranderd van een standaard lunch met vlees naar een zonder vlees. Vlees is uitzondering. De default is anders geworden.”

R. is schrijver, zij wilde liever niet bij naam genoemd worden, mede omdat voor haar haar social media-uitlating over de Amazone ergens onnatuurlijk voelde. “Ik ben bijvoorbeeld niet degene die zo snel een protest-filter over mijn Facebook-profielfoto plaatst. Maar bij de berichtgeving rondom die brand had ik het idee dat ik iets constructiefs kon bijdragen, omdat ik vond dat mensen het verkeerde gesprek over die brand voerden. Het was voor mij zo duidelijk dat je concreet dingen kunt doen, terwijl mensen bleven hangen in een soort verslagenheid. Zelf heb ik gedoneerd aan een NGO die het woud helpt. Vlees eten deed ik toch al niet, dus daar kon ik ook niet mee stoppen.”

“Ik voel me gek genoeg wel een beetje betrapt dat je me hiernaar vraagt”, zegt ze. “Ik weet eerlijk gezegd niet precies waarom ik hier nou wel iets over postte, en over andere onderwerpen weer niet. Ik denk dat je probeert te navigeren tussen het gevoel machteloos te zijn en het cynisme, maar aan de andere kant de diepe behoefte te hebben om wel positief bij te dragen. Ik zie het als een tijdelijke opheffing van mijn eigen cynisme, ik hoop dat het op een of andere manier helpt.”

Voor Florinsz is het roer nu niet helemaal om. “Het is niet zo dat ik nu een die-hard klimaatactivist ben geworden”, zegt Florinsz. “Ik zag in dit geval een kans om iets te doen, in te grijpen, omdat ik er zelf ook zoveel bij voelde. Maar de kans dat ik met nog een actie weer zoveel geld ophaal is klein. Het is nu weer uit het nieuws, en volgend jaar zien we waarschijnlijk opnieuw branden.” 

“Het is ook niet alsof je met een donatie van tien euro het probleem oplost, of je schuld af kan kopen. Uiteindelijk is 10.000 euro ook maar een druppel in de oceaan van geld. Maar toch geloof ik dat iets doen altijd beter is dan niets. Onze generatie en de generaties na ons zullen hoe dan ook concessies moeten gaan doen die onze ouders bespaard zijn gebleven. Dat we daar bewuster van worden, dat bewuster doen, en dat zonder wrok naar oudere generaties, vind ik belangrijk. We zullen moeten wennen aan minder comfort: van het gas af, niet meer vier keer per jaar vliegen, geen vlees meer op je bord. Daar zullen we aan moeten geloven. Met zijn allen. Daar draait zo’n Facebook-actie voor mij ook om: De spirit van verbondenheid die zoiets oproept heel fijn is om te voelen. Er zijn niet alleen maar slechte mensen op de wereld, maar ook genoeg die WEL willen helpen. Daar ben ik van overtuigd. Qua feel good is het dan ook gewoon vet dat het gelukt is. Mensen zijn eigenlijk zo slecht nog niet.”

• Deel