Hoe het spookverhaal over een ‘dood’ internet langzaam waarheid wordt

Geloof het of niet, de mens is op het web straks in de minderheid: bijna de helft van het internetverkeer komt van bots. En dat is een probleem, zegt onderzoeker Rudy van Belkom, directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek.

Ah, het internet. De plek waar herinneringen worden gemaakt, waar revoluties ontspruiten, waar landsgrenzen niet bestaan, waar eindeloze streams aan kattenfilmpjes en obscure porno slechts een muisklik bij ons vandaan zijn, en waar we vríj zijn. Want het internet is van ons, het volk, De Mens™. Toch?

Niet bepaald, volgens een spookverhaal dat in 2021 op verschillende imageboards – onlinefora als 4chan – de kop opstak. Het draagt de naam dead internet-theory, en is gebaseerd op de beangstigende premisse dat op een dag het hele internet zal bestaan uit bots. Je laatste Tindermatch? Een bot. Je favo Discord-maatje? Ook een bot. Al die volgers op TikTok? Een legioen computer-gegenereerde profielen met computer-gegenereerde content, in een zielloos niemandsland waarin alleen jíj een mens van vlees en bloed bent.

Hoewel dat misschien ongeloofwaardig klinkt, laat onderzoek zien dat het dode internet misschien dichterbij is dan we denken. Anno 2024 bereikt de hoeveelheid botactiviteit een historisch hoogtepunt: bijna de helft van het internetverkeer bestaat – naar schatting – uit bots. En met de opkomst van AI, waardoor we steeds meer kunnen automatiseren op een steeds grotere schaal, zal dit aandeel waarschijnlijk alleen maar toenemen.

Rudy van Belkom is onderzoeker en directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). In zijn boek Alive and clicking: er is hoop voor de democratie verkent hij de toekomst van het internet. We spraken hem over de impact die de bots nu al hebben op het web en op de samenleving.

De helft van het internetverkeer bestaat uit botactiviteit. Hoe kan dat? Zijn al die bots problematisch?
“Destijds was de dode internet-theorie slechts een theorie, maar nu is hij ingehaald door de realiteit: inmiddels zijn mensen al bijna in de minderheid. Tegelijkertijd kun je niet zomaar alle bots op één hoop gooien. De meeste bots zorgen er gewoon voor dat het internet werkt: die worden ingezet voor klantenservice, het analyseren van data, of het optimaliseren van een bepaalde service. Een bot is niet inherent goed of slecht, net zoals alle andere technologie. Het gaat om de intenties van de mensen die ze gebruiken.”

Een derde van de bots op het internet wordt door onderzoekers omschreven als ‘bad bot’. Wat moet ik me daarbij voorstellen?
“Bots kun je zien als een klein legertje. Daarmee kun je onder meer bepaalde services overspoelen met informatie, spam laten versturen, of propaganda nog dieper en sneller het web in pompen. Hoe beter de technologie wordt, hoe moeilijker de bots te onderscheiden zijn van mensen.”

Hoe denk je dat de langetermijn-effecten hiervan eruitzien?

“Die effecten zijn heel breed. Met het verspreiden van desinformatie kun je de publieke opinie beïnvloeden, en het vertrouwen dat we hebben in informatie. Als bepaalde services worden platgelegd tijdens de verkiezingen, is dat ook een bedreiging voor de democratie.” 

“Verder kan het ook economische impact hebben. Je kunt met bots de voorraden van webwinkels leegmaken door heel veel producten tegelijk in je mandje te doen zonder de aankoop te voltooien, zodat producten niet beschikbaar zijn voor andere klanten en er dus een kunstmatige schaarste ontstaat. Dat kan weer invloed hebben op de prijs.”

“Daarnaast staat hierdoor onze privacy onder druk. Bots kunnen persoonsgegevens verzamelen, en met gelekte wachtwoorden kunnen op grote schaal mensen gehackt worden.” 

Wat kunnen we doen om het dystopische scenario van de dead internet-theorie te vermijden? 

• Deel