Terug naar Brandpunt+
Voor een show die genderrollen afbreekt, is Drag Race Holland hondsconservatief
Dat de gemiddelde Nederlander niet weet wat non-binair betekent, kan gebeuren. Maar een jurylid van een serie die schijt heeft aan gendernormen? Laat deze faux pas een leermoment zijn voor ‘progressief’ Nederland.
Let op: dit artikel bevat spoilers.
Er is maar één tv-programma die mij uit mijn winterdepressie kan trekken: RuPaul’s Drag Race. Inmiddels is de extravagante Amerikaanse reality-show – waarin dragqueens strijden om de titel “America’s next drag superstar” – 17 seizoenen en 20 Emmy Awards verder. Toen ik twee jaar geleden in New York journalistiek studeerde, smeekte ik mijn docent om mij te laten schrijven over DragCon, een halfjaarlijkse conventie die presentator RuPaul sinds 2015 organiseert. Het programma stond vol met lipsync-shows, panels, en meet&greets met ex-deelnemers van de show als Katya, Alyssa Edwards en Bob The Drag Queen. Bezoekers waren uitgedost als dragqueens, -kings, non-binaire drags, bio queens en meer. Jonge (hetero)vaders en moeders wachtten bij de kinderhoek terwijl hun kinderen – die zelf verkleed waren als hun favoriete deelnemer – luisterden naar dragqueens die verhaaltjes voorlazen over zelfacceptatie en anders zijn. Op DragCon zag ik hoe RuPaul dragcultuur van het ondergrondse nachtleven naar de mainstream heeft weten te brengen. Later schreef ik een 10.000-woorden tellende scriptie over New Yorkse “drag kids” die dankzij Drag Race leerden dat er méér is dan ‘jongens houden van blauw en meisjes houden van roze’.
Wat een domper was het dus toen ik vorige week de vijfde aflevering van de Nederlandse versie keek: RuPaul’s Drag Race Holland. Fans waren boos over het heteronormatieve hokjesdenken van de jury, waar deelnemers ChelseaBoy en Ma’MaQueen – die met hun out-of-the-box looks juist gender-stereotypes wilden opschudden – de dupe van werden. Het is extra gênant omdat de serie internationaal te zien is op WoW Presents Plus, een Amerikaanse online streaming service die ook de originele Drag Race uitzendt. De rest van de wereld ziet hoe het 'progressieve' Nederland eigenlijk flink achterloopt wanneer het over gender-verwachtingen gaat. Volgens fans is onze versie nog slechter dan Drag Race Canada, een show die niemand eigenlijk leuk vond.
Dus laten we even kijken wat er bij Holland misgaat en wat de makers beter kunnen doen bij een volgend seizoen. Àls er een tweede seizoen komt.
Split personalities of halfman/halfvrouw?
De aflevering zorgde vooral voor commotie vanwege de manier waarop met Ma’MaQueens’ non-binaire identiteit werd omgegaan. Dit was mede te danken aan een verwarrende catwalk-opdracht, waarin de queens een complete look moesten creëren die paste bij het thema van de avond. Er werd ze eerst verteld dat het thema “split personalities” was, maar later kondigt RuPaul (die af en toe inspringt via een vooraf opgenomen filmpje) aan dat het toch “half man, half queen” was. Halverwege de aflevering zegt Drag Race Holland-presentator Fred van Leer wéér iets anders:
“In deze aflevering hebben de queens de opdracht gekregen een outfit te creëren die niet één, maar twee kanten van hun zelf laat zien. Een creatieve en originele look met daarin een vrouwelijke en mannelijke kant.”
Ma’MaQueen's uitleg op Instagram is het duidelijkst: volgens haar was het de bedoeling om je alter-ego én de persoon erachter te laten zien. Ik neem aan dat Fred dus bedoelt: hun dragqueen-persona en hoe ze er doorgaans uitzien als man. Maar: Ma’Ma identificieert zich niet als man. Ze besloot dus om haar drag-persona én haar inner demon te laten zien – in dat geval voldeed ze nog steeds aan de eerste uitleg van het thema, die van split personalities. Toch?
Ma’MaQueen op de catwalk.
Maar blijkbaar was dat niet goed. Gast-jurylid en zangeres Ruth Jacott wilde de “man” in Ma’Ma zien, waarop de queen op het podium uitlegde dat ze zich identificeert als non-binair en dat er überhaupt geen “man” in haar zit. Ook de andere juryleden bleken geen fan van haar look te zijn, omdat ze “toch écht dat mannelijke en vrouwelijke” zochten. Dat de gemiddelde Nederlander niet weet wat non-binair betekent, kan gebeuren. Maar dat een deelnemer in Drag Race – een serie die schijt heeft aan gendernormen – aan een jury moet uitleggen wat non-binair betekent, is raar.
Het wordt nog gekker wanneer de jury de mannelijke kant van de Braziliaanse Miss Abby OMG en de Volendamse Janey Jacké bekritiseert. Het zou namelijk niet mannelijk genoeg zijn. Terwijl ze… gekleed zijn… als zichzelf?
V.l.n.r. Miss Abby OMG, Envy Peru, Ma’MaQueen, ChelseaBoy, Janey Jacké en Sederginne.
In 2015 deden queens van Seizoen 7 van de Amerikaanse editie ook een half-man/half-vrouw-look. Alleen gingen ze zo ver dat de mannelijke kant een drag king was geworden. Ook waren de looks onderdeel van een dansopdracht met traditionele stijlen zoals de tango, waardoor ze de genderverwachtingen bij deze dansstijlen opschudden. Als de Nederlandse juryleden stereotiepe mannelijkheid en vrouwelijkheid wilden zien, dan hadden ze de opdracht misschien Drag King and Queen moeten noemen en niet split personalities.
Creativiteit wordt bestraft
En dan komen we in de aflevering bij het terugkerende onderdeel Snatch Game. Voor de RuPaul-maagden onder jullie: in elke aflevering worden queens beoordeeld aan de hand van een grote opdracht (in dit geval Snatch Game) en een catwalk-opdracht, het laatste deel van de aflevering waarin de queens hun outfits tonen. Snatch Game is een hilarisch parodie-spel waarin deelnemers hun versie van een bekend persoon moeten spelen. Als je de grote opdracht wint, dan ben je immuun tegen naar huis gestuurd te worden na de catwalk-opdracht, hoe slecht je dat laatste ook doet.
Volgens de jury won ChelseaBoy in deze aflevering Snatch Game, die een hilarische impersonation deed van Joe Exotic. Alleen vonden ze haar catwalk-look, gebaseerd op het X-Men-personage Mystique, niet duidelijk “mannelijk” en “vrouwelijk” genoeg. Oftewel: ze wint Snatch Game, maar is niet de winnaar omdat de jury haar look niet begrijpt. Jurylid Nikkie Plessen laat meerdere keren weten dat ze geërgerd is omdat ChelseaBoy’s look niet een LETTERLIJKE split door het midden had. Wat de fuck?
ChelseaBoy op de catwalk.
Ik erger me elke week steeds meer aan deze jury: ze nemen alles zo letterlijk en geven geen ruimte voor interpretatie. Het is duidelijk dat geen van hen een artistiek oog voor mode heeft. Ma’MaQueen en ChelseaBoy worden vaak bekritiseerd omdat de jury hun out-of-the-box- en high-concept looks niet snappen. Maar dan kan je toch in ieder geval feedback geven over het silhouet, de textielen, kleurencombinaties of de constructie van handgemaakte kledingstukken? Voor een modeontwerpster heeft Nikkie Plessen opvallend weinig te zeggen daarover. We horen haar alleen praten over “héérlijke dure hoge hakken” en frontrunner Envy Peru’s “lekkere mannenschoen”. Maar waarom ze die schoen lekker vindt, weten we niet.
Wie weet geeft de jury wél constructieve kritiek, maar wordt het er door de editor uitgeknipt. Maar als dat bewust wordt gedaan, dan zegt het veel over het lage niveau van de show.
Trouwens: wat doet Nikkie Plessen daar eigenlijk? De producers willen duidelijk de ‘beste vrienden’-dynamiek tussen RuPaul en jurylid Michelle Visage uit de Amerikaanse editie hercreëren, aangezien Nikkie en Fred in het echt bevriend zijn. Alleen: in de jaren tachtig en negentig rende Michelle al met RuPaul door de New Yorkse ballrooms en de club kids scene – twee plekken waar moderne drag, zoals we het vandaag kennen, werd geboren. Toen ex-deelnemer Madame Madness recent de gerichte vraag kreeg wat er misgaat in de jury in een interview met COC Midden-Nederland, antwoordde ze: “Nikkie Plessen mag van mij weg. Sorry hoor, maar die meid heeft niks te maken met onze cultuur en heeft zich er niks over ingelezen” om er later aan toe te voegen: "Ik heb heel veel respect voor haar."
Te weinig LGBTQ-juryleden
Om de vieze smaak van deze aflevering weg te spoelen, keek ik tien keer deze recensie-video van de Amerikaanse ex-deelnemers Raja (winnaar van seizoen 3) en Raven (nu RuPaul’s Emmy-award winnende make-up artist):
Raja en Raven begrijpen ChelseaBoy’s Mystique-look en Ma’MaQueen’s non-binaire look meteen. Het voelt verfrissend om feedback te horen van mensen die écht verstand van drag en mode hebben.
De enige gastjuryleden in Drag Race Holland die interessante feedback gaven, waren choreograaf Amber Vineyard (oprichtster en ‘moeder’ van House of Vineyard) en YouTuber Nikkie de Jager (beter bekend als Nikkie Tutorials). Zij zijn deel van de LGBTQ-community en zijn allebei expert in een vak (vogueing en make-up) dat onlosmakelijk verbonden is met drag.
Lieve makers van Drag Race Holland: kunnen jullie voor seizoen 2 – als die er komt – alsjeblieft meer mensen als Amber en Nikkie de Jager in de jury zetten? En niet Nikkie Plessen of cabaretière Sanne Wallis de Vries (wiens zure commentaar in de eerste aflevering ervoor zorgde dat ik voor het eerst mijn geluid uitzette tijdens het catwalk-gedeelte). Nederlandse queens verdienen het om constructieve feedback te krijgen van juryleden die weten waar ze het over hebben, zodat ze als drag-artiest kunnen groeien in plaats van iedere keer vage kritiek van leken moeten aanhoren. Laat deze faux pas een leermoment zijn voor Nederland.
Want het talent, de looks en de hysterische Hollandse humor is er – dit is waarom de meeste fans, ondanks de kritieken, toch door blijven kijken. Als de slordige editing ook opgepoetst kan worden en de queens geen rare heteronormatieve opdrachten meer hoeven uit te voeren, dan geloof ik dat Drag Race Holland net zo legendarisch kan worden als de Amerikaanse editie.
Foto's: Mark Engelen / RTL
