Duurzaam beleggen: kun je dat wel echt? Wij zochten het uit

Je geldboom zien groeien terwijl je de wereld een betere plek maakt: het idee van duurzaam beleggen wordt steeds populair. Alleen: hoe werkt dat in de praktijk?

Door Tara Lewis

Voor steeds meer jonge mensen is beleggen een serieuze optie als oudedagsvoorziening. Wie stopt zijn geld nog in een pensioenfonds dat over dertig, veertig jaar volledig is kaalgeplukt door boomers? Met negatieve rente is sparen op de bank ook weinig aantrekkelijk. Dus dan maar beleggen. 

Tegelijkertijd is juist een jongere generatie zich bewust van de desastreuze impact die multinationals hebben op het klimaat en de leef- en werkomstandigheden overal ter wereld. Geen aandelen in olie of wapenfabrikanten dus. Duurzaam beleggen, dát is het gouden ei. Geld verdienen terwijl de wereld een betere plek wordt, what’s not to like?

Alleen: waar begin je? Grote banken als ABN Amro en ING geven dolgraag advies over de mogelijkheden om bij hen duurzaam te beleggen. Maar waren banken niet juist de duivel? Verantwoordelijk voor de een na laatste financiële crisis? Precies ja. Nee, onafhankelijk advies is beter.

Bedenk: Wat is duurzaam?

Het is niet alleen beter om jezelf te verdiepen in beleggen, maar ook beduidend goedkoper, stelt Pim Verlaan. Zijn podcast Jong Beleggen is met een half miljoen luisteraars per maand een van de best beluisterde podcasts van Nederland. 

Na de verkoop van zijn tweede softwarebedrijf besloot Pim in 2019 zijn verdiende geld te beleggen. Hij vond de kosten die beleggen via een bank met zich meebracht te hoog, dus verdiepte hij zichzelf, niet onverdienstelijk, in de kunst van het beleggen. Uniek aan zijn werkwijze is dat hij volledig transparant is over zijn tactiek en portfolio (van 221.700 euro). Zijn doel is om met de podcast zoveel mogelijk mensen veilig aan het beleggen te krijgen. 

Verlaan krijgt regelmatig vragen van luisteraars over duurzaam beleggen. “Die komen vooral van beginnende, passieve beleggers. Als ze willen beginnen met een ETF dan is bijvoorbeeld de S&P een veelgemaakte keuze. Maar als ze zien dat Facebook en Exxon Mobile daarin zitten, willen ze dat helemaal niet.” 

(Even voor de leken: een ETF is een populaire, relatief stabiele beleggingsvorm en bestaat uit een bundel waarin je allemaal kleine stukjes hebt in aandelen. De S&P bestaat uit stukjes aandelen in de 500 grootste Amerikaanse bedrijven.)

Duurzaam beleggen ligt in de beleggingswereld een beetje lastig, zegt hij. “Dat begint al bij de basis: wat is duurzaam? Als je dat aan tien verschillende mensen vraagt krijg je tien verschillende antwoorden. Omdat er geen eenduidige definitie is, maakt dat het moeilijk om bedrijven daarop te beoordelen. Het liefst wil je gewoon een algemene scorekaart van tien sterren. Voor mij is de basis van het dilemma dat je voor jezelf moet definiëren wat je onder duurzaamheid verstaat.”

Let op greenwashing

Er zijn wel veel beleggingsfondsen en ETF’s die onderzoek doen naar hoe duurzaam bedrijven zijn en volgens hun eigen definitie selecteren. Zij kijken naar de ESG, een internationaal erkende duurzaamheidsschaal die bestaat uit ‘Environment, Social en Governance’: hoe is de impact op het milieu, worden mensen niet onderbetaald en uitgebuit, houden ze zich aan wet- en regelgeving en betalen ze voldoende belasting. Verlaan: “Alle olie-, wapen en tabaksbedrijven vallen daar sowieso buiten, maar ook landen als Rusland en Turkije, waar de regering naar een dictatuur neigt, of communistische landen.”

Een zo’n lijst van duurzame bedrijven is de MSCI ESG World Index, met 3400 bedrijven. Verlaan: “Maar dat is een grote schifting. Wil je geconcentreerder zitten, dan moet je goed opletten. Zeker met greenwashing, iedereen wil tegenwoordig zijn bedrijf groen en duurzaam labelen. Dus je moet goed nadenken en echt wel verder kijken dan je neus lang is.”

Voordat je aandelen koopt moet je dus eigenlijk een bedrijf volledig analyseren en dan kijken of het aan jouw voorwaarden voldoet. Verlaan adviseert mensen die willen beginnen met duurzaam beleggen om voor zichzelf te bepalen wat ze onder duurzaamheid verstaan. “Voor sommige mensen is duurzaam: bijdragen aan de verduurzaming van de wereld en dan is klimaat het eerste waar je aan denkt. Maar alleen maar daarin beleggen is niet realistisch. De economie kan niet alleen draaien op zonnepanelen en elektrische auto’s. En het is nog maar de vraag of dat écht duurzaam is. Dat soort producten dragen misschien wel bij aan verduurzaming, maar wordt het ook duurzaam geproduceerd? Het stempel ‘duurzaam’ is soms echt veel te kort door de bocht.”

En ook al is het productieproces én het product duurzaam, dan ben je er volgens hem nog niet. “Ik weet niet of je weet hoe een accu wordt gemaakt? Misschien dat het wat betreft milieu nog duurzaam is, maar mensen worden wel uitgebuit om die grondstoffen naar boven te krijgen. En als je hem ook nog oplaadt met steenkolenenergie is het helemaal niet duurzaam. Dus als je alle drie de vlakken meeneemt: klimaat, sociaal en bedrijfsvoering, doen technologiebedrijven het bijvoorbeeld beter.”

Duik in het ethos van een bedrijf

Professor Nancy Bocken van de Universiteit Maastricht doet onderzoek naar duurzaam ondernemen. “In ons onderzoek over ‘unsustainable business models’ hebben we in elke industrie, van kleding tot voeding en finance, nog dominante zeer onduurzame bedrijfsmodellen gevonden van het exploiteren van de natuur en samenleving, complexe waardeketens waar de echte (vaak negatieve) impact slecht te achterhalen is, tot het aanwakkeren van ongezonde consumptiepatronen, en het financieren van een niet-duurzaam bedrijfsmodel.”

Sommige van deze bedrijfsmodellen zijn zo geaccepteerd door de samenleving en het bedrijfsleven (het aanzetten tot steeds meer kledingconsumptie, het steeds vervangen van je smartphone) dat het niet te bevangen is in de huidige ESG-classificaties, zegt ze. “Kledingconsumptie is bijvoorbeeld zelfs verdubbeld tussen 2000 en 2020 tot een totaal onduurzame schaal en met bijkomende impact van productie en afval. Je ziet wel dat bedrijven zoals Patagonia en Levi’s nu inzetten op duurzaam design en reparatie makkelijker maken, maar het moet echt de norm gaan worden.”

Je moet dus als individuele belegger met een duurzaamheidsinteresse echt dieper gaan in de ethos van het bedrijf en visie, adviseert Bocken. “En beleggen op basis van wat jij belangrijk vindt. Er komt uiteindelijk wel beter beleid aan, zoals de vormende Circular Economy Package als onderdeel van de ‘Green Deal’ in de EU, waarmee onder andere geplande veroudering moeilijk wordt gemaakt (dat raakt aan het punt over onduurzame consumptiepatronen en steeds meer producten verkopen), maar dit is nog in ontwikkeling.”

Beleg in het beste jongetje van de klas

Verlaan onderscheidt twee richtingen binnen duurzaam beleggen. “Je hebt de radicalen, die vinden dat je meteen moet stoppen als je niet duurzaam bent. Anderen vinden het genoeg als bedrijven zo duurzaam mogelijk proberen te zijn.” 

Voor hem persoonlijk is de oplossing: beleggen in het beste jongetje van de klas. “Want we hebben nu eenmaal staal en olie nodig om de economie wereldwijd te laten draaien. Cement is een mooi voorbeeld, dat krijg je nooit duurzaam, want het slurpt nu eenmaal energie. Maar we hebben het nodig om huizen te bouwen, die op het moment schaars zijn. Je kunt wel hout gebruiken maar dat is ook niet duurzaam en het gaat minder lang mee. Dus sommige dingen kosten gewoon energie, maar je kunt wel kijken welk bedrijf veel geld in R&D stopt en cement op de meest duurzame manier produceert, zoals bijvoorbeeld Heidelberg uit Duitsland. Zij zijn in vergelijking met hun concurrenten heel duurzaam.”

Beleg activistisch

Dat dilemma zie je volgens hem ook bij Shell. “Moet Shell gewoon stoppen of de olie op een zo duurzame manier de grond uithalen? Want van alle oliebedrijven op de wereld zijn zij wel een van de meest duurzame. En als zij hun oliebronnen verkopen aan een private equity uit Amerika dan weet je zeker dat het niet duurzaam gebeurt. En de olie komt er sowieso uit.”

Shell is een sprekend voorbeeld van een derde wijze van duurzaam beleggen (naast het beleggen in duurzame producten of bedrijven met een duurzame bedrijfsvoering): de activistische. Zo besloot Mark van Baal van Follow This aandelen van Shell te kopen en mensen aan te sporen via zijn stichting aandelen te kopen. Hij verwierf zo genoeg procent aandelen om voorstellen voor een groenere koers in te dienen op de aandeelhoudersvergadering. Recent haalden ze 30 procent van de stemmen, tegenover 14 het jaar daarvoor. Verlaan: “Je hebt 75 procent nodig om beleid door te drukken. Als dit zo doorgaat nemen zij het beleid bij Shell over een paar jaar over.”

Dit soort activistisch aandeelhouderschap is heel interessant en belangrijk, zegt Nancy Bocken, maar niet voor elk individu weggelegd. “Mijn advies zou zijn om te kijken wat jij belangrijk vindt (duurzame energie zoals wind en zonne-energie, elektrische auto’s, specifieke bedrijven met een duurzame ethos) en daarin investeren om de groei van deze bedrijven te bevorderen.”

Wees waakzaam voor tegenstanders

Aan de andere kant kunnen juist beleggers ook duurzaamheid tegenhouden, zegt wetenschapper Thijs Geradts, die onlangs promoveerde op de vraag hoe grote bedrijven verduurzamen. “Voor een duurzaamheidsagenda heb je echt de support nodig van de aandeelhouders. Dat zag je onlangs bij Danone waar ze de CEO eruit hebben gegooid omdat zijn duurzaamheidsagenda te ver ging. Dat was wel bizar.”

En Unilever, een concurrent van Danone, dreigde te worden overgenomen door de Amerikaanse multimiljardair Warren Buffett. “Wat dat soort investeerders doet, is je bedrijf strippen voor maximaal korte-termijnrendement en dan is duurzaamheid altijd een kostenpost. Bij Unilever en Philips zie je dat ze zich nu afvragen: wat voor aandeelhouders heb je nodig om de duurzame agenda te dragen? Als je alleen maar korte-termijninvesteerders hebt, wordt het lastig. Maar heb je pensioenfondsen en andere institutionele beleggers, die zitten er zelf voor de lange termijn in.” Zowel Geradts als Verlaan benadrukken dat de oplossing voor – bijvoorbeeld – het klimaatprobleem, niet ligt in beleggen. Daar is een sterke overheid voor nodig, zeggen ze.

Bereid je voor op een uitdaging

Dan toch maar naar een pensioenfonds voor de oudedagsvoorziening? Verlaan: “Duurzaam beleggen is een heel actueel en belangrijk onderwerp, maar altijd als erover geschreven of gesproken wordt, valt het eigenlijk tegen. Je wilt natuurlijk horen dat het kan en fantastisch is, je geld kunt steken in een betere wereld én ook nog rendement pakken, maar het is best uitdagend.”

Toch ligt er een kans voor beleggers om bedrijven richting een duurzame koers te krijgen, zo bewijst het eerder genoemde Follow This. En voor wie Shell toch een brug te ver is en geen zin heeft om zelf huiswerk te doen: als je een grote bank betaalt of een duurzame ETF uitzoekt, kun je nog steeds duurzaam beleggen.

• Deel