Terug naar Brandpunt+
Er bestaat een nieuwe taal om je klimaatfrustratie mee uit te drukken
- Artikel
- 11 nov 2020
- 5 minuten leestijd
Weet jij tijdens een verhitte discussie over het klimaat even niet zo goed hoe je je zorgen moet uitdrukken? Geen zorgen: het zogeheten Ecolect reikt je nieuwe woorden en uitdrukkingen aan om klimaatverandering bespreekbaar te maken.
“Tijdens het klimaatdebat bleef hij maar Trumpen…” Dit woord zegt je waarschijnlijk niks. Het werkwoord Trumpen stamt natuurlijk af van het fenomeen van onze Amerikaanse vriend Donald Trump. Het betekent dat iemand iets ontkent – in dit geval klimaatverandering – en daarbij ook nog eens liegt. Ga je op vakantie met de auto of het vliegtuig terwijl je weet dat het eigenlijk niet oké is? Dan heb je last van benzineschaamte. En snak jij ook zo naar een schone lucht terwijl de luchtkwaliteit zo slecht is dat je niet eens meer vrijuit kan ademen? Dan lijd je dus aan luchtzucht.
Dit zijn allemaal voorbeelden uit het Ecolect: een verzameling van nieuwe woorden rondom ecologie en klimaatcrisis. Het project - met als oorspronkelijke naam Word-Up - is bedacht door de Vlaamse kunstorganisatie De Veerman en het Kaaitheater in Brussel. Samen met theatermakers Anoek Nuyens en Rebekka de Wit geven zij workshops aan groepen jongeren met als doel het bedenken van nieuwe woorden. Volgens Tijl Bossuyt, artistiek leider bij De Veerman, kan iedereen een nieuw woord bedenken. Maar hoe spreek je dan over iets waar nog niet eerder over gesproken is?
Taal brengt verandering
De kunstenaars merken al een tijdje dat er veel frustratie heerst rondom klimaatverandering. “Bij jonge mensen uit zich dat op twee manieren. Bij de een resulteert het in kwaadheid en bij de ander juist in gelatenheid waarbij ze zich een pessimistische, passieve houding aannemen”, vertelt Tijl. Om verandering teweeg te brengen, is praten over het probleem volgens hen de eerste stap. Want pas als je duidelijk kan formuleren wat precies het probleem is, kun je er iets aan doen.
Verandering begint dus met taal. “Maar als je constant een standaardtaal gebruikt en spreekt met woorden die al tijden bestaan, dan krijg je gewoonte gesprekken waardoor je snel vervalt in clichés”, stelt Tijl. Als je dieper wil nadenken over problematiek zoals klimaatverandering, dan is het bedenken van nieuwe woorden een handige manier om verder te denken dan normaal. Zo kwamen zij uiteindelijk op het idee voor het Ecolect.
Een nieuwe taal? Hoe dan?
Jij denkt nu vast: het bedenken van een nieuw woord klinkt wel heel complex... Want hoe beschrijf je een emotie die nog niet eerder benoemd is? Allereerst is het belangrijk om zo veel mogelijk informatie over het onderwerp tot je te nemen. Ook moet je niet bang zijn om erover te praten. Je moet namelijk kritisch gaan nadenken over jezelf, de mens en de wereld om je heen. Vervolgens pak je een bestaand fenomeen waar jij bekend mee bent, bijvoorbeeld: jij behoort tot de jongere, toekomstige generatie en vindt dat de vorige generaties jullie hebben opgezadeld met allerlei klimaatproblemen.
Oké, de volgende stap is het ontleden van het fenomeen. Vraag jezelf af wat dit gegeven betekent voor de mens en de wereld om ons heen. Waarschijnlijk zie je allerlei beelden voorbijflitsen. Alles wat in je hoofd op komt is goed. Probeer vervolgens bij deze beelden in je gedachten een bepaald woord te koppelen. Het is niet erg als dit lang duurt. Je moet er vooral de tijd voor nemen. Goed, je hebt meerdere woorden gevonden bij het beeld. Zorg er daarna natuurlijk wel voor dat het taalkundig gezien klopt. Een oudere generatie die iets achterlaat lijkt een beetje op een erfenis toch? Misschien nog even het woord klimaat erbij plakken om het te verduidelijken. Hoppa: het woord klimaaterfenis is geboren.
En nu?
Betekent dit dat we straks met z’n allen in het Ecolect gaan babbelen? Momenteel zit de taal nog in zijn beginstadium en wordt het pas gesproken binnen een kleine groep mensen. De workshop is nu een aantal keer gegeven. Deze sessies waren volgens Tijl erg inspannend maar ook plezierig. “Om tot nieuwe woorden te komen heb je aan een paar uur niet genoeg. Je hebt er zeker een hele dag voor nodig.” Tijdens deze workshops vertonen ze eerst documentaires om bewustwording te creëren en te laten zien hoe het staat met de klimaatverandering. Daarna gaat de groep samen in gesprek over de problematiek. Pas als iedereen goed geïnformeerd is, beginnen ze aan het bedenken van nieuwe woorden.
De nieuwe woorden zijn in een toonstelling gepresenteerd op het Klimaatfestival in Antwerpen in oktober 2020. Hier kreeg De Veerman veel positieve reacties op. “De honger naar verandering en het innemen van standpunten is groot”, vertelt Tijl. “We willen de jongeren laten zien dat ze actie kunnen ondernemen en dat ze niet bij de pakken moeten blijven neerzitten.” De kunstwereld is volgens hem de perfecte plek voor een goed debat. “De kunst probeert te spreken over de dingen waarvan je niet kan spreken”, citeert Tijl de bekende Belgische schrijver Stefan Hertmans.
De Veerman heeft grootse plannen voor de toekomst van het Ecolect. De workshops zullen in ieder geval nog vaker gegeven worden. Ook zijn ze nu bezig met het samenstellen van een Ecolect-woordenboek en een teachertool: een tool waarmee je het denkproces van nieuwe woorden bedenken kunt stimuleren. Ze gaan op zoek naar partners binnen de kunst maar ook binnen ecologische organisaties als Youth For Climate en Greenpeace om het Ecolect een groter podium te geven.
Trumpen en luchtzucht zijn straks misschien wel gewoon woorden die je langs hoort komen in een gesprekje bij het koffieapparaat in de kantine van je werk. Sta jij open voor het spreken van een nieuwe taal?
