Je bent niet de enige die weerstand voelt bij die nieuwe Facebook-emoji

Facebook introduceerde de ‘Medeleven’-emoji. Maar in plaats van dat het schrijver Jans problemen oploste, werden die er juist erger door. Want: nog steeds blijkt het niet het gevoel te coveren dat Jan wil uitdrukken. Hij sprak onder meer met emojideskundige Lilian Stolk.

Geweldig

Met de ‘Geweldig’-emoji uit 2017 begon mijn betrekkelijke ellende. Naast de standaard duim-omhoog (de like-knop) kon je vanaf toen ook ‘Haha’, ‘Verbluft’, ‘Verdrietig’, ‘Boos’ of ‘Geweldig’ uitdrukken onder posts van vrienden en kennissen. Dat hartje dat bij ‘Geweldig’ stond bleek al gauw het meest toepasselijk om te gebruiken zodra iemand een bericht schreef of deelde over rouw, verdriet, de dood. Een kennis die chemo zou ondergaan? Hartje - Geweldig. Iemands moeder overleden? Geweldig (hartje)! Niet alleen is het woord zelf zo slecht van toepassing op dit soort situaties, ik lees het ook nog eens onwillekeurig met Geert Wilders’ tongval: ‘geweldig’, zoals hij het gebruikte toen hij zich afvroeg hoe ‘geweldig’ het zou zijn als er ‘minder Marokkanen in Nederland’ waren. 

In het Engelse taalgebied staat er gewoon ‘love’ bij de hartjes-emoji, wat al een stuk neutraler is dan het veel dommere ‘geweldig’. Een aardige lezing van Facebook Nederland kan de indruk geven dat er gewoon iets ongelukkigs is gebeurd bij het vertalen van ‘love’, en dat we daarom opgezadeld zitten met ‘geweldig’.

Verdrietig

Groot was dus mijn verdriet toen bleek dat er een paar weken geleden (‘in tijden van corona’) een emoticon bij was gekomen - het Medeleven-symbooltje, een geel personage dat een hartje omklemt, met het adjectief ‘Medeleven’ erbij. “We hopen dat deze reactie jou, je familie en je vrienden zal helpen je weer iets dichter bij elkaar te voelen”, was de reden die Facebook gaf voor de introductie van de ‘medeleven’-emoticon.

Dat laatste zou misschien niet eens zo erg zijn, als de Medeleven-emoji toereikend zou zijn om medeleven uit te drukken. Maar laten we nou eens goed kijken, goed kijken, naar hoe dat ding eruit ziet:

Hier kan je wat mij betreft moeilijk mee aankomen als je een Facebook-kennis sterkte wil wensen voor een chemotherapie. Dit is, in ieder geval voor mijn smaak, veel te cute. Dus nu moet ik, als een Facebook-kennis rouw of verdriet deelt, nog een extra keuze maken: een 'geweldig' toekennen aan het nieuws, of een 'medeleven'. 

Mijn voorstel: dat bijvoeglijk naamwoord ‘geweldig’ weghalen bij het hartje. Ik bedoel: ik gebruik het gewoon bij dood en verlies, omdat ik vertrouw op de emotionele intelligentie van mijn Facebook-vrienden, dat ze inzien dat ik ze een hart onder de riem steek, niet dat ik blij ben dat hun moeder is overleden.

Haha

Maar ik vroeg me af: hoe gaat zoiets nou in zijn werk? Waarom neemt Facebook niet het hele emotionele spectrum mee, waarom niet ‘afschuw’, ‘walging’ of iets dat ‘het spijt me dat je je moeder bent verloren’ zou kunnen uitdrukken? En waarom zit die beperking me zo dwars?

Jammer genoeg reageert de Facebook-woordvoerder niet op mijn vraag over hoe het vertalen van Engelse termen naar het Nederlands te werk gaat voor Facebook.

(Ik moet er ook wel om lachen. Via LinkedIn en Facebook zelf probeer ik in steeds iets wanhopiger bewoording contact te krijgen met een woordvoerder van het bedrijf in Nederland om te kunnen vragen of ze alsjeblieft ‘geweldig’ in ‘liefde’ kunnen veranderen, zodat ik mensen die ik eigenlijk amper ken een fractie oprechter een minuscuul beetje steun kan bieden op het moment dat ze hun sores met onder andere mij, een vage kennis dus, delen. En dat ik dan vervolgens niets terug hoor van zo’n woordvoerder is ergens misschien ontzettend toepasselijk.)

Weerstand

Gelukkig is daar Lilian Stolk. Zij is historicus en kunstenaar en emoji-deskundige, en de uitgelezen persoon om mijn beslommeringen aan voor te leggen, zo bleek. Volgens Lilian is het niet vreemd weerstand te voelen bij de Facebook-reacties: “Ik snap je punt, ik voel hetzelfde bij LinkedIn, waar het hartje ook ‘geweldig’ wordt genoemd. Voor mij is het hartje juist een emoji die je op zoveel manieren kan gebruiken. Die beeldende kwaliteit is juist de kracht ervan - dat het universeel is, dat we meteen begrijpen wat we bedoelen, dat het in een andere context net anders kan voelen. Als je in een verdrietige context een hartje naar iemand stuurt, is dat een heel ander hartje dan die je stuurt naar iemand die iets fantastisch bereikt heeft. Als je de betekenis ervan gaat vastleggen met taal, dan maak je de betekenis heel klein.” 

Lilian begrijpt de irritatie over de nieuwe ‘medeleven’-emoji ook: “Je krijgt uiteindelijk maar zeven reacties van Facebook om uit te kiezen. Dat is heel beperkend, en het zijn vooral positieve reacties. Dus daarmee dwingt Facebook ons in een bepaalde richting. Als je naar het emoji-toetsenbord kijkt, zit er veel meer variatie in. Op Slack kan je bijvoorbeeld alle emoji gebruiken die er zijn. Nu dicteert Facebook onze emoties, en dwingt het ons positief te zijn.” 

“Het is verder ook gewoon ‘leuke marketingpraat’. Zo’n platform als Facebook wil in deze tijd graag een positieve bijdrage leveren aan de crisis. Zo’n emoji is dan een makkelijke manier om zoiets te uiten. Maar ja, wrang is het wel: een probleem waar ze tegenaan lopen is dat er heel veel misinformatie op het platform verspreid wordt. Dat oplossen is veel moeilijker, en ook moeilijker scoren dan een ‘feelgood’-emoji te lanceren.”

Gevoel uitdrukken

Als ik Lilian vraag hoe ze aankijkt tegen mijn bedenking bij de vraag waarom we überhaupt ‘hartjes’ plaatsen als iemand haar pijn deelt via social media, legt ze uit dat volgens haar emoji een effectieve manier zijn om snel onze gevoelens te vertalen naar een blijk van medeleven, een gevoel iets van je te laten horen. 

“Ten eerste is het best ingewikkeld om een gevoel met woorden te omschrijven, je hebt er context voor nodig. We denken vaak aan alfabet en taal als ultieme manier om ons te uiten. Maar zeker gevoelens: wat betekent ‘leuk’ nu precies? Soms is een emoji nog wel doeltreffender om een gevoel te vertalen, dan om dat gevoel met woorden te omschrijven. Ik zeg overigens niet dat die symbolen geschreven taal vervangen, maar ze zijn een mooie aanvulling.”

“Je hebt zoveel meer ‘vrienden’ op Facebook dan in het echt, maar vaker zijn het vage kennissen, mensen die je niet zomaar zou bellen als er iets is. Via social media hebben we ineens veel meer contact met mensen die we niet goed kennen, en emoji zijn een taal voor dit soort nieuwe contacten. Een manier om toch iets van interactie aan te gaan. Een hartje sturen is dan nog wel een goede middenweg.” 

Like

Lilian bracht onder woorden wat ik voelde. Het ongemak dat Facebook goede sier maakt met een nieuwe emoji, maar hun bestaande problemen niet oplost, dat is treffend. 

Uiteindelijk zijn de reactie-emoji ook ingevoerd om ons meer met elkaar verbonden te laten voelen op Facebook. Een paar jaar geleden is besloten dat er meer nadruk werd gelegd op updates van kennissen, familie en vrienden dan die van bedrijven en media, maar het uiteindelijke resultaat blijft dat Facebook die intimiteit gebruikt om je meer verbonden te laten voelen met het platform, en dat die verbondenheid weer te gelde kan worden gemaakt. 

Misschien is de daadwerkelijke reden een beetje waarom reclames voor wasmiddel op tv zo verschrikkelijk waren. Irritatie zorgt ervoor dat dingen langer blijven hangen, of om het moderner te stellen: milde, voortdurende ergernis is ook engagement.

Facebook kwam nog met een reactie:

Foto credits: Boudewijn Bollmann

• Deel