Terug naar Brandpunt+
Dit is Eva. Als je tien minuten met haar praat, word je prompt klimaatactivist
- Interview
- 29 nov 2016
- 7 minuten leestijd
De strijd tegen klimaatverandering is even uitputtend als deprimerend. Reden te meer om Eva Gladek (33) in het zonnetje te zetten. De Amsterdamse weet niet alleen hoe we het tij kunnen keren, maar weet ook nog eens als geen ander hoe je daar mensen voor enthousiasmeert.
Het belangrijkste onderwerp van vandaag de dag? Zou zomaar eens kunnen. Het moeilijkst om mensen voor te enthousiasmeren? Ongetwijfeld ook. Duurzaamheid is niet sexy, het probleem van klimaatverandering te complex en beangstigend om in een eenvoudige boodschap te verpakken. Des te knapper als het tóch lukt, zoals bij de in Amerika geboren Eva Gladek. Naast gewone stervelingen kloppen onder andere Waternet, energiebedrijf Alliander en Rabobank bij haar aan met allerhande duurzaamheidsvraagstukken. Genoeg reden voor een kop koffie, kortom.
Halverwege ons gesprek in de zzp-utopie die de Tolhuistuin is, gebaart Eva naar het IJ en de daarachter gelegen delen van de hoofdstad. Naar oost, zuid, west. Naar al die wijken waar de woningmarkt dusdanig oververhit is dat een normale sterveling er amper meer een huis kan kopen. “Jullie weten toch dat heel Amsterdam met dit tempo in 2060 onder water staat?” Ze zegt het niet verwijtend, alsof ze zich afvraagt waarom niemand er iets aan doet, maar juist gedecideerd. Alsof ze bedoelt: wat kan ík hier aan doen, en wanneer kan ik aan de slag?
Het is kenmerkend voor een vrouw die van het bedenken van oplossingen haar werk heeft gemaakt. Ze is directeur van Metabolic, een in 2012 opgezet duurzaamheidsadviesbureau dat naast aanbevelingen ook daadwerkelijk dingen onderneemt en voor elkaar krijgt. Met haar bedrijf zoekt ze antwoord op de vraag: als we over vijftig jaar nog willen genieten van deze aardbol, waar kunnen we met een kleine ingreep dan de meeste impact hebben?
Hiermee schopte de oud-student moleculaire biologie het dit jaar tot de elfde plek in de duurzame top 100 van dagblad Trouw, een lijst waarop ze vorig jaar zelfs vijfde werd. En dan heeft ze er al een halve carrière opzitten. Zo onderzocht ze als bioloog in labjas al eencellige organismen en werkte ze als journalist voor Discovery Channel.
Daar was haar taak: ingewikkeld wetenschappelijk nieuws behapbaar maken voor de massa. Over die periode zegt ze nu: “Uit onderzoek bleek toen dat er in 2050 geen vis meer over is als we zo doorgaan. Ik maakte daar een item over waar vrijwel niemand naar keek. Twee weken later maakte ik een item over een nieuw soort gras dat nooit gemaaid hoeft te worden, en stond iedereen op de banken.” Dus stopte ze als journalist. “Ik wil zoveel mogelijk impact hebben, dat kon naar mijn smaak onvoldoende vanuit de media.”
Impact blijkt een sleutelwoord voor Eva. Logisch, want systeemdenken is een belangrijk onderdeel van haar aanpak. Tijdens een les over kapitalisme en klimaat op de Yale-universiteit vroeg ze ooit aan haar docent: “Welke persoon of organisatie is verantwoordelijk voor deze shitzooi waar we in zitten met klimaatverandering?” De professor keek haar onbegrijpend aan en antwoordde: “Wat bedoel je? Niemand heeft hier de leiding, dit zijn normale mensen die elke dag naar hun werk gaan, geld verdienen en doen wat ze moeten doen. Klimaatverandering is daar het onvermijdelijke gevolg van.” Er zit dus geen Voldemort-achtige slechterik achter, geen samenzwering van boze rijkaards die de moderne wereld ten gronde willen richten, maar miljarden doodnormale mensen die gewoon hun dagelijkse routines volvoeren.
Een bordeel openen
Zo ook in steden, die weliswaar maar drie procent van de wereld beslaan, maar toch verantwoordelijk zijn voor de helft van het afval en 75 procent van het verbruik van de zo belangrijke hulpbronnen. Hierop baseerde Eva haar eerste project met Metabolic, de Ceuvel genaamd. Op dit kleine oppervlakte in Amsterdam stampte ze in korte tijd met haar collega’s en andere getrouwen een circulaire mini-economie uit de grond. Midden in de stad, omringd door welig tierende koolstofdioxide-uitstoot, staat nu een klein dorpje dat moedig weerstand biedt tegen de vervuilende legioenen. Daar gaan geen grondstoffen en producten verloren, maar is hergebruik heilig.
Ook tijdens de bouw van de Ceuvel stond recyclen centraal. Iedereen die meewerkte, zocht actief naar bruikbaar materiaal. Bergruimte had Metabolic nog niet. Op een gegeven moment stond Eva’s broer voor haar deur met twintig matrassen. “Om isolatiemateriaal van te maken," zegt Eva. "Ik kon amper meer bewegen in mijn huis en ik vermoed dat de buren dachten dat ik een bordeel ging openen, maar we waren wel weer een stap dichterbij het eindproduct.”
Van haar werknemers vraagt en krijgt Eva ongekende toewijding. Dagen duren zelden acht uur, projecten zijn nooit helemaal af. Toch lopen haar werknemers met haar weg en ontvangt ze vrijwel dagelijks open sollicitaties. Vaak van mensen met goede banen, die urgentie en maatschappelijk belang missen in hun huidige werk.
Hoe kan het dat mensen zo moeilijk te mobiliseren zijn voor het klimaat, maar zich bij bosjes bij Eva melden? Hoe buigt ze onverschilligheid en lethargie om tot enthousiasme en energie? “De meeste mensen reageren op één van de volgende twee manieren op klimaatverandering. Eén: het is te veel om te behappen, en om niet depressief te worden negeren ze het compleet. Twee: ze doen iets kleins. Dus ze eten drie dagen vegetarisch, kopen hun slechte geweten af en gaan weer over tot de orde van de dag.”
Dat hoeft niet alles te zijn, zegt Eva. “Wij bieden een derde mogelijkheid: plekken in het systeem identificeren waar je buitenproportionele impact kan hebben en die vervolgens manipuleren. De filosofie is: doe wat je kán doen vanuit de positie waarin je je bevindt. Ben je een journalist? Schrijf erover. Ben je een consument? Hou er rekening mee als je in de supermarkt staat.”
Zo ontdekte Eva dat koffie, cacao en soja uit Brazilië voor relatief veel problemen zorgen. Als consument zou je, door hier naar te handelen, al een verschil kunnen maken. “No one is running the show. Als niemand als individu iets doet, is het de schuld van ons allemaal als het straks misgaat. Ik ben verantwoordelijk, kortom.” Dan, de enige keer in anderhalf uur dat ze sneert: “En wat is het alternatief? Een goedbetaalde baan nemen en me zo lang het nog kan volstouwen met sushi? De strijd is nog niet gestreden, we kunnen er nog iets aan doen.”
Zal dat iets genoeg zijn om Amsterdam te redden? Kunnen we wel afrekenen met desinteresse en defaitisme? Ze knikt. “Als het niet komt van een handjevol mensen die als Greenpeace-gekkies worden gezien, maar het systeem daadwerkelijk wordt veranderd, dan hoeft het nog niet te laat te zijn.”
Ze denkt even na en nuanceert, verwijzend naar het stijgende water: “Ik ga mijn koophuis in Amsterdam over een jaar of vijftien wel vast van de hand doen, als jullie het niet erg vinden.”
Even lacht ze – dan kijkt ze weer bloedserieus en buigt naar voren. "De waarheid is dat ik niet weet of Amsterdam het gaat redden. Het enige dat ik wel weet, is dat ik er alles aan ga doen."
