Onder de rook van Schiphol bouwen deze twintigers een krakersparadijs

Kelli (26): “We willen de stad terugnemen.” Op een braakliggend stuk grond in Amstelveen zouden duizenden studentenwoningen gerealiseerd worden. Nu de plannen niet doorgaan, zijn krakers er de baas.

‘Crusty’. Zo noemen Kelli* en haar vrienden het kleine hutje waarin hun krakersavontuur begon. Voordat de groep er hun eerste nacht in doorbracht, hadden ze het lege en door planten overwoekerde stuk grond waar crusty op staat al maanden op het oog. Een van hen kwam er regelmatig, legde er wandelpaden en een moestuin aan, en nam zich voor om deze stadse wildernis te transformeren tot een krakersparadijs.

Op een dag in mei was het moment daar: via een geheime ingang van het door hekken en water omringde terrein sjouwde de groep planken, een gasstelletje, stoelen, slaapzakken en eten mee. Dat moest zo onzichtbaar mogelijk gebeuren, want kwamen ze die eerste dagen in het vizier van de politie, dan riskeerden ze een arrestatie vanwege inbraak. 

Kelli moet lachen als ze terugdenkt aan hoeveel spanning dat met zich meebracht. “Hier in de buurt zit een hotel waar we voorbij moesten lopen met onze spullen, ik zag de hotelgasten vreemd opkijken. Er hoeft maar één iemand te zijn die de politie belt, en je hebt geen ‘huisvrede’ (zie onder) meer. Dat was heel stressvol. Ik nam me voor: als iemand vraagt wat we aan het doen zijn, dan vertel ik gewoon dat we werken aan een schoolproject.”

Ongestoorde rust
Huisvrede is het in de Nederlandse grondwet verankerde recht op ‘ongestoorde rust en vrede’ binnen een woning of terrein. En hoewel kraken sinds de komst van wet Kraken en leegstand in 2010 illegaal is, mag je als kraker na een bewezen ‘bewoning’ van 72 uur niet zomaar worden weggestuurd. Na die tijd moet de eigenaar of gemeente een kort geding aanspannen bij de rechter, waarna die beslist of de plek ontruimd mag worden.

“In de eerste dagen bouwden we naast crusty nog een ander houten huisje en een keuken om te laten zien dat we er echt waren komen wonen”, blikt Kelli terug. “Maar dat moest dus wel heel stil gebeuren, want je wilt niet dat het opvalt. Na 72 uur belden we zelf de politie om te laten weten dat we huisvrede hebben, zo hadden we het vooraf afgesproken met onze advocaat.”

Trauma
Omdat volgens Kelli lang niet iedere agent goed op de hoogte is van de wetgeving rondom kraken, bleef het spannend hoe er zou worden gereageerd. “Een paar groepsleden hebben als activist vervelende ervaringen gehad met de politie, dat leidt soms echt tot een trauma. Dus spraken we af dat één van ons de agenten te woord zou staan en een rondleiding zou geven als ze langskwamen. Dat pakte goed uit. Zolang de eigenaar van de grond niet naar de rechter stapt, mogen we blijven.”

Uit navraag bij Van der Valk Investments BV., de beheerder van de grond, blijkt dat het bedrijf inderdaad geen plannen heeft om de krakers van het terrein te zetten. “Gezien de woningnood hebben we begrip voor hun aanwezigheid”, zegt woordvoerder Martijn Koolhoven. “Zolang ze geen overlast veroorzaken en weer vertrekken als we daarom vragen.”

Vorm van protest
Volgens een analyse van het Wetenschappelijk onderzoek- en documentatiecentrum werden er in 2021 128 kraakincidenten geregistreerd in de administratie van de politie. In 13 van die gevallen riep de officier van justitie op tot een ontruiming. In veruit de meeste gevallen verlieten de krakers het gebouw of de grond uit eigen initiatief of in overleg met de eigenaar. Hans Pruijt, socioloog aan de Erasmus Universiteit en gespecialiseerd in de kraakbeweging, ziet de sinds 2010 strenger geworden wet- en regelgeving rondom kraken daarom vooral als symboolpolitiek. “Theoretisch kun je als kraker een strafblad krijgen, maar in praktijk wordt er nauwelijks vervolgd.”

Waar de criminalisering van kraken volgens Pruijt wél toe leidt, is toegenomen onzekerheid bij de krakers. “Vroeger kon je terecht bij het jongerenpunt van een gemeente om juridische informatie en advies in te winnen. Sommige gemeenten hadden zelfs een speciaal kraakspreekuur. Maar sinds het kraakverbod van 2010 is dat soort voorlichting opgeheven, want dan zou een gemeente illegale activiteiten stimuleren. Daardoor weten krakers vaak niet waar ze aan toe zijn en of ze een strafrechtelijke procedure kunnen verwachten.” 

Tegenstanders van kraken hoopten dat die repressie zou leiden tot een langzame dood van de kraakbeweging, maar niets is minder waar. In Amsterdam wordt zelfs gesproken van een opleving van een nieuwe generatie idealistische krakers. Dat heeft volgens Pruijt alles te maken met de nijpende woningnood. “De kloof tussen wat beleidsmakers beloven te doen aan die nood en wat er werkelijk van terechtkomt, wordt steeds groter. Jongeren zien dat, zijn kritisch op het woonbeleid en weten zich tegenwoordig goed te organiseren. Kraken geeft ze een dak boven hun hoofd, maar is vaak ook een vorm van protest tegen leegstand en een gebrek aan politieke daadkracht."

‘Pleur Schiphol dicht’
Op de gekraakte grond in Kronenburg, door de krakers inmiddels ‘Krakenburg’ genoemd, verblijven nu acht personen permanent. Eén van hen stond op de wachtlijst voor een van de duizenden geplande studentenwoningen die er door strenge bouwregels rond Schiphol uiteindelijk niet zijn gekomen. Het is voor Kelli een belangrijke motivatie om juist dit terrein te kraken. “Zo wil ik aandacht vragen voor het feit dat Schiphol voorrang krijgt op woningen, terwijl we middenin een klimaat- en wooncrisis zitten. Ik snap dat geluidsoverlast een ding is, als er een vliegtuig overvliegt kun je hier nauwelijks een gesprek houden, maar dan denk ik: pleur Schiphol dicht.”

Over een werkelijke sluiting of grote krimp van het vliegveld maakt ze zich echter geen illusies. “Er zijn plannen voor de bouw van een nieuwe terminal, dus ik vrees dat er op den duur alleen maar vluchten bijkomen.” Terwijl Kelli naar de lucht kijkt vanaf een versleten bank in het gras, komt medekraker Puk* naast haar zitten. “Deze plek laat zo duidelijk zien waar het fout gaat in de samenleving”, vult hen aan. “Rijke mensen willen constant van en naar Schiphol vliegen, het wordt als een gegeven gezien dat het vliegveld er nu eenmaal is. Zelfs als duizenden studenten daardoor een woonruimte mislopen. Waarom accepteren we dat?”

Bovendien, zegt Kelli, voelt kraken als een manier om de ‘stad terug te nemen’. “Net als veel andere grote steden staat Amsterdam op dit moment in de uitverkoop. De hoogste bieder mag er wonen, wat in praktijk neerkomt op een duur appartementencomplex voor expats of een koffietentje. Er is nauwelijks nog ruimte voor armere mensen of creatieve broedplaatsen.”



Kelli voor haar caravan

Lekker slapen
Buurtbewoners en andere geïnteresseerden zijn welkom om een kijkje te nemen op het terrein, zegt Puk. “We vinden het belangrijk om te laten zien dat we geen enge boze krakers zijn.” Want dat krakers lang niet bij iedereen een goed imago hebben, daarvan is de groep zich bewust. “We worden toch al gauw gezien als het uitschot van de samenleving”, verzucht Puk. “Vooral door negatieve berichtgeving in de media. Als mensen hier op bezoek komen, verbazen ze zich over hoe vriendelijk en georganiseerd we eigenlijk zijn.”

Of Krakenburg een lange toekomst beschoren is? Niemand die het zeker weet. Maar de stress die Kelli de eerste dagen voelde, is inmiddels al lang verdwenen. “Iedere dag stap ik uit mijn caravan zo de natuur in. Ik heb nog nooit zo goed geslapen als hier.”

*Kelli en Puk zijn bijnamen die, ook door de krakers onderling, gebruikt worden om anoniem te blijven voor justitie.

Beeld: Dylan Werkman.

• Deel