Terug naar Brandpunt+
Het 50 jaar oude essay van deze feminist blijkt nog verdomd relevant vandaag
- Artikel
- 29 okt 2020
- 4 minuten leestijd
Waarom je je niet moet afvragen waar alle grootse vrouwelijke kunstenaars zijn (want je weet het antwoord al). We lezen Linda Nochlins essay ter ere van haar sterfdag.
Op 29 oktober 2020 is het drie jaar geleden dat Linda Nochlin op 86-jarige leeftijd stierf. Nochlin is een kunsthistoricus wiens beroemde essay ‘Why Have There Been No Great Women Artists?’ in 1971 uitkwam. Het stuk is een kritische, feministische bespreking van precies die vraag, die bij verschijning flinke golven maakte in de kunstwereld. Hoewel elke dag geschikt is om dit stuk te lezen, tippen we het juist vandaag omdat het Nochlins sterfdag is. Als je het leest, wat vandaag ons ‘dringend advies’ is, merk je waarom het nog altijd bijzonder vers en relevant is.
In ‘Why Have There Been no Great Women Artists?’ onderzoekt Nochlin dus de vraag waarom er geen grote vrouwelijke kunstenaars zijn geweest, van het equivalent van Rembrandt, Van Gogh, Gauguin, Caravaggio. Met enorme kennis en eruditie bespreekt ze de achtergronden en impliciete vooroordelen die in die vraag besloten liggen. De impliciete vraag is, zo stelt Nochlin: ‘Als vrouwen écht gelijkwaardig zijn aan mannen, waar zijn dan de genieën, de meesters, de titanen op wiens schouders wij staan?’ En het impliciete antwoord daarop zou dus zijn dat vrouwen ‘iets’ missen waardoor er geen ‘grote vrouwelijke kunstenaars’ zijn geweest. Maar dat is dus quatsch.
Veel van Nochlins ideeen hebben jij en ik door de jaren heen weleens gehoord, misschien zelfs in andere varianten
In het 11.000 woorden tellende essay, dat oorspronkelijk in ARTnews Magazine werd gepubliceerd, bespreekt ze het waarom van die quatsch. Wat bijvoorbeeld in die vraag niet in beschouwing wordt genomen zijn de institutionele en culturele barrières die ervoor zorgden dat er helemaal geen grote vrouwelijke kunstenaars kónden zijn. Had Pablo Picasso net zo’n uitgebreide kunstopleiding gekregen als hij als vrouw was geboren, hadden ze van Pablito ook gezegd dat die geniaal zou zijn?
En wat betreft de trope van ‘het genie’: Nochlin maakt helder duidelijk dat het idee van een genie, een soort proto-self-made simpele geest die zich tot de sublieme hoogtes van het menselijk bestaan weet op te vechten, in essentie al op mannen was gericht, en dus eigenlijk vanuit de mythologie komt. Maar, kijk je naar waar ‘de grote kunstenaars’ daadwerkelijk vandaan kwamen, dan zijn het zelden simpele, boerenjongens. Vaak kwamen ze al uit families van grote kunstenaars, lagen de omstandigheden al voor ze klaar.
Het essay wordt gezien als het eerste stuk feministische kunstgeschiedenis
Kijk dus voorbij het individu en kijk naar de instituties die de carrière van de kunstenaar mogelijk maakten, betoogt Nochlin. De grote kunstenaar wordt gezien als iemand die al zijn tijd in zijn vurige kunstpassie kon dumpen. Zelden wordt daarbij afgevraagd waarom mannen wel die tijd hadden, kregen of namen, en waarom dat vrouwen door de eeuwen heen niet ‘gegund’ werd.
Veel van Nochlins ideeen heb ik en misschien jij ook wel door de jaren heen weleens gehoord, misschien zelfs in andere varianten. Het essay raakt voor mij ergens ook aan de nog altijd zeer actuele vraag hoe bijvoorbeeld heteromannen en -vrouwen hun tijd in het huishouden verdelen, een vraag die blijft rondzingen op de opiniepagina’s van kranten en in de lifestyle-secties van diezelfde kranten. Maar om de bron van zulke ideeën die inmiddels gemeengoed zijn geworden eens terug te lezen, is erg verfrissend, zeker als het zo helder is opgeschreven als Nochlin deed.
Lang verhaal kort: lees vandaag het essay ‘Why Have There Been No Great Women Artists?’
Het wordt gezien als het eerste stuk feministische kunstgeschiedenis en het zorgde voor grotere belangstelling en meer academisch onderzoek naar vrouwelijke kunstenaars in de geschiedenis, en als je het zelf leest, weet je meer over kunst, over de wereld en heb je een veel realistischer en beter geïnformeerde kijk op waarom sommige kunstenaars een systemisch voordeel hebben over anderen.
De gratis Engelstalige pdf van het essay vind je hier, de Engelstalige versie van de tekst op ARTNews is hier.
