De lessen van ruim 400 jaar Amerikaanse verboden

Van bowlen tot jongleren, alcohol, darten en het homohuwelijk: in de VS werd ongewenst gedrag enthousiast bij wet verboden. Wat kunnen we daarvan leren over onze omgang met ongewenst gedrag en macht?

Je kan het je amper voorstellen, maar toen in 1624 New York nog New Amsterdam heette, was bowlen wettelijk verboden. En dat terwijl wij Nederlanders de – toen ook hier immens populaire - sport naar Amerika brachten. Wat precies de reden was voor een verbod op het kegelen van een bowlingbal tegen pionnen? De Amerikanen vreesden dat als ze het gedrag van de Nederlandse, rijke kolonisten zelf zouden imiteren, ze mogelijk net zo lui zouden worden als onze voorvaderen. Die hadden de middelen om uren te luieren en personeel de klusjes op laten knappen. En zo werd een goed potje bowlen bestempeld als illegaal. 

De Amerikaanse auteur Mark Stein (1951), schrijft in zijn boek Vice Capades over zogeheten: ‘vices’: als immoreel beschouwd gedrag, dat niet zelden verboden wordt. Stein analyseert de Amerikaanse geschiedenis vanaf de pelgrims (1620) tot nu. Van darten tot sjoelen en alcohol: wat we verbieden blijkt veel te zeggen over wie de macht bezit in een samenleving. 

Hallo Mark. Na het lezen van je boek weet ik nu dat Nederlanders het spelletje bowlen naar Amerika hebben gehaald, maar dat je voorvaders daar niet zo suuuuuúper blij mee waren.

“Bowlen werd gezien als een schoolvoorbeeld van een vice. Wat iets een vice maakt? Toen ik begon aan dit project had ik eerlijk gezegd geen idee. Pas na maanden onderzoek doen en correspondentie met mijn literair agent, kwam de openbaring. De geldende machtsverhoudingen bepalen grotendeels wat we zien als vices.”

Mark, wat bedoel je hier precies mee?

“Door de hele geschiedenis zie je dat een bepaalde groep mensen in de Amerikaanse samenleving de dupe is van wat geldt als vice. Door gedrag als ongewenst te bestempelen maken vices dat de groep mensen die zich ‘schuldig maken’ aan dat type gedrag kunnen worden onderdrukt. Het was bijvoorbeeld verboden om te dansen – maar dat gold alleen voor zwarte mensen. Het gaat sowieso vaak om ras. Gemengde huwelijken waren ook verboden.” 

Het is nu in veel Amerikaanse staten nog verboden om te trouwen met iemand van jouw geslacht. Waarom verloopt deze verandering zo traag?

“Lang, lang gelden, toen ik nog een puber was, zagen wetenschappers homoseksualiteit als een psychische ziekte. Ik geloofde dat; de wetenschap heeft altijd enorme invloed gehad op mij. Maar ja, wetenschap is ook een middel om de machtsstructuren te behouden. Ook van hen kan je niet alles klakkeloos aannemen. Zij dachten nota bene lang dat roken niet slecht was voor je gezondheid. Verandering verloopt nou eenmaal traag omdat de leiders niet hun machtige teugels willen laten vieren.”

In Nederland wordt in enkele steden gekeken naar het strafbaar stellen van het nafluiten, roepen of joelen naar vrouwen.

“Gelijk hebben jullie, ik zie dat persoonlijk ook als ‘vice’ – als slecht gedrag. Ik ben nog nooit in Nederland geweest, maar ik vermoed dat ook daar de macht nog voornamelijk bij mannen ligt. Dan kán dit een belangrijkste stap zijn maar ik weet niet of een wet daarbij gaat helpen. Want tegelijkertijd: twintig jaar geleden werd het illegaal om collega’s seksueel te intimideren op de werkplek. Toch hebben we net #metoo achter de rug. De meeste verdachten zijn nooit veroordeeld, want hoe bewijs je zoiets?” 

“Inmiddels is de situatie dus wel veranderd door #metoo. Voor de eerste keer in mijn leven zien we dat het bedrijfsleven ook de daad bij het woord voegt. Allereerst laat dit zien dat vrouwen meer invloed krijgen, dat de scheve machtsverhouding langzamerhand wordt rechtgetrokken. Het gaat tergend langzaam, maar het gebeurt. Terwijl de machtigste man in Amerika – onze president – geen gewenst gedrag laat zien. Mensen zeiden: zijn manier van doen wordt nu de nieuwe norm. Maar je ziet dus: de macht verschuift. Het zal niet meer teruggaan naar wat het was, al hebben mannen helaas nog wel meer macht dan vrouwen.” 

Gaan we dat ooit nog rechttrekken, denk je?

“Ik denk dat er ooit een tijd komt waarin een vrouw langs een groepje bouwvakkers kan lopen en weliswaar een opmerking naar haar hoofd geslingerd krijgt, maar dat het daar niet stopt. Dat de baas of een andere collega zal zeggen: ‘Hey Joe, you’re fired! Daar zijn we nu dichterbij dan ooit tevoren. Verandering kent geen eindstation, maar het is een eeuwig proces. Er bestaat geen eindstreep van wat de mens als een perfecte samenleving ziet. Soms moeten we zorgen dat iets niet langer een ‘vice’ is, soms juist wel. Als gedrag schadelijk is – denk bijvoorbeeld aan het eerder genoemde roken – is het juist goed dat we het als ongewenst labelen.”

Waarom verbieden we eigenlijk überhaupt dingen? 

“Ik denk dat het in de aard van het beestje zit: we willen allemaal enige zekerheid hebben over wat komen gaat. De mens houdt van overzicht, duidelijkheid en structuur. Sommige mensen hebben meer zekerheid nodig dan anderen. En anderen hebben zoveel zekerheid nodig over het gedrag om hen heen dat ze willen geloven dat wetten dat gedrag voorkomt. Het zit dus in onze natuur om andermans gedrag te beïnvloeden, of te proberen om het volledig te bepalen. Dan wint meestal de groep met de meeste macht, hoe ridicuul hun wensen ook kunnen zijn.” 

Tot slot: aan welke vices heb jij je zelf schuldig gemaakt?

“Verwacht je dat ik dat eerlijk ga beantwoorden? [lacht]”

Ja. 

“Nou als student blowde ik behoorlijk. Mijn vrouw deed dat trouwens nog meer dan ik. Ik heb veel gezopen, maar nooit als ik moest rijden, dat heb ik nooit gedaan. Sommigen denken dat naar porno kijken een vice is, ikzelf denk van niet. Maar goed; dat heb ik dus ook wel eens gedaan.” 

• Deel

Maartje Krijnen