Wonen is onbetaalbaar, maar deze jonge mensen kraken grond en wonen (bijna) gratis

Is het niet tijd voor wat anarchisme? Ten tijde van woningnood, een klimaatcrisis en eenzaamheid staat een groep jonge krakers op om niet panden maar grond te kraken en via een gedoogconstructie off-grid te wonen in een gemeenschap.

Aan de rand van Nijmegen tussen een woonwagenkamp, een vinex wijk, een snelweg en een park staan een yurt, een tipi, pipowagens en campers. Hier wonen veertien vrienden die zichzelf de Nijmeegse Stadsnomaden noemen. Voor elektriciteit gebruiken ze zonnepanelen en voor de gemeenschappelijke douche filteren ze regenwater met een helofytenfilter. Ze eten uit hun moestuin en over het terrein scharrelen kippen rond. Op het zelfgebouwde podium organiseren ze evenementen. Hoe ze hier zijn gekomen? Door grond te kraken. 

Als het op wonen aankomt zijn veel jongeren overgeleverd aan pandjesbazen, de portemonnee van hun ouders, het beleid van de overheid, projectontwikkelaars, etcetera. Een groep jonge mensen is klaar met deze afhankelijkheid en gaat een stap verder dan panden kraken: ze kraken leegstaande stukken grond. En dat is iets wat in principe iedereen kan doen. Dus is het niet tijd voor wat meer anarchisme?

Van grond kraken naar vergunning

“We zijn met vijf vrienden begonnen een bos te kraken in Groesbeek,” vertelt Tim Simons (34), de woordvoerder van de Nijmeegse Stadsnomaden. Van jongs af aan begon hij al met kraken. In het krakerscircuit leerde hij dat eigendom diefstal is. Want “alles waar je een claim op legt, heb je gestolen van Moeder Aarde”. 

Het gekraakte stuk bos werd ondanks een ontruimingsverbod van de gemeente toch ontruimd door de politie. Alles werd vernield en de ontruiming was zeer traumatisch voor de vijf vrienden. Tim: “Daarna zijn we op een terrein dichtbij de Radboud Universiteit gaan staan, wachtend tot de politie kwam, maar na een paar weken kwamen ze alleen een kopje soep bij ons eten.” 

Om niet alsnog zomaar weggestuurd te kunnen worden, zochten de stadsnomaden naar een gedoogconstructie. Het was niet makkelijk maar na een boel regelwerk kregen ze een omgevingsvergunning van de Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN) en mochten ze een stuk grond van de gemeente tijdelijk voor een symbolisch bedrag huren, op voorwaarde dat de stadsnomaden meehielpen met ‘placemaking’, wat zoveel betekent als ‘een plek aantrekkelijker maken’. Na een paar jaar had de gemeente andere plannen met de grond en wees een nieuwe locatie aan voor de stadsnomaden. Daar zijn ze verder gegaan met waar ze mee bezig waren: off-grid leven en evenementen organiseren voor de buurt. 

“Nu willen we eigenlijk franchisen,” vertelt Tim, want hij ziet dat heel veel mensen zo willen wonen. “Onze mailbox stroomt over van mensen die zeggen: ‘We hebben onze huis en baan opgezegd. We komen nu met een busje jullie kant op’. Tegenwoordig ook van mensen die hun energierekening niet meer kunnen betalen. Dan moeten wij zeggen dat er helaas geen plek meer bij ons is.”

Wie ook zo wil wonen kan dit wel regelen met een soortgelijke vergunning. De Nijmeegse Stadsnomaden stellen alle informatie die mensen daarvoor nodig hebben vrij beschikbaar. In Wageningen is nu al een terrein dat op hun vergunning is gebaseerd. Tim: “Als in Nijmegen een vergunning wordt afgegeven dan moet eigenlijk in Zeeland dezelfde vergunning afgegeven kunnen worden. Het voorwerk is al gedaan, dus anderen kunnen het een beetje aanpassen en zouden dan ook een vergunning moeten kunnen krijgen.”

Oude krakers helpen de jongere generatie

Om een jonge generatie bij te staan in deze tijd van woningcrisis kraakten oud-krakers (die in de jaren tachtig actief waren) afgelopen mei een terrein - waar ooit een drukkerij stond - in Wageningen. Na de kraakactie van tachtig mensen bleef een kleiner clubje krakers achter op het terrein. De eigenaar van het terrein was het niet eens met de bezetting, maar omdat de gemeente Wageningen de noodzaak van woonruimte in zag, regelde zij een gesprek tussen de eigenaar en de grondkrakers. Ze kwamen tot een overeenkomst: de grondkrakers kregen een ‘tijdelijk anders gebruik’-vergunning - een vergunning waarmee tijdelijk afgeweken mag worden van het originele bestemmingsplan - die gebaseerd is op de vergunning van de Nijmeegse Stadsnomaden. 

Inmiddels wonen op het terrein van de oude drukkerij negen krakers, mogen ze uitbreiden naar vijftien mensen en twee jaar blijven, met kans op verlenging. Ze betalen geen huur, maar alleen wat administratiekosten voor een tussenpersoon. 

Kit (23) woont in haar camper op het terrein. Door een hoge studieschuld wilde ze geen dure kamer huren en nog verder in de schulden zakken. Haar ouders wonen twee uur van Wageningen vandaan en omdat ze niet elke dag zoveel wilde reizen, woonde ze een tijdje in haar camper in iemands achtertuin. Hier moest ze weg, omdat je officieel niet in iemands achtertuin mag wonen, diegene vluchtelingen begon op te vangen, de gemeente daardoor vaker langs kwam, en het risico op een boete dus toenam. 

Kit was tijdens woonprotesten in contact gekomen met de kraakbeweging en kwam via via te weten van de grondkraakactie op het terrein van de oude drukkerij. Kit: “Om mij heen zie ik zoveel mensen die niet aan een woning kunnen komen of veel geld moeten betalen voor een kamer. Door deze grond te kraken hebben we woonruimte gecreëerd en voeren we actie tegen leegstaande terreinen waar niks mee gebeurt.” 

Acht jaar eerder kraakte Erik Groen (49) in Wageningen een voormalig ziekenhuisterrein om ecodorp en culturele broedplaats Ppauw te beginnen. Eerst woonde hij met zijn gezin in een camper, maar beetje bij beetje breidden de gemeenschap zich uit met meer grondkrakers. Ze konden zolang blijven omdat het moeilijk was voor de eigenaar om de gemeente Wageningen mee te krijgen in zijn bouwplannen. Inmiddels zijn ze eruit: er komt een ecodorp. En die gaat Ppauw mede vormgeven. 

Erik schreef vanuit zijn ervaring een handleiding voor toekomstige grondkrakers die een ecodorp willen beginnen. Zijn advies: “Ga naar een kraakspreekuur, ga langs bij mensen die al grond gekraakt hebben, maak je niet de hele tijd zorgen maar focus je op wat wél kan, wees vriendelijk tegen de politie, deel de zorgen van de burgemeester en zie wat je aan het doen bent, namelijk: de wereld verbeteren, als je werk”.

Het belang van een tegencultuur tussen de nieuwbouwwoningen

Anarchisme is samenleven zonder hiërarchische structuren, waardoor je vanuit eigen inzicht keuzes maakt, volgens Ilse Donker (36). Samen met dertien andere gezinnen woont ze op het gekraakte terrein Betonbos, zij in een oude wagen op wielen. Bijna twintig jaar geleden kraakte een groep krakers dit terrein aan de rand van een stuk bos in Groningen door hun wagens en bussen te parkeren. 

Het wemelde er van de tippelaars en drugsdealers, dus de buurtbewoners waren maar al te blij dat de krakers het terrein in beheer namen en zo het laatste stukje natuur voor uilen, sperwers, marters en zeldzame planten beschermden, vertelt Ilse. De eigenaar dacht daar anders over en spande een rechtszaak aan. De grondkrakers verloren, maar bleven waar ze waren en zijn er nog steeds. De gemeente ziet het door de vingers. 

“We hebben de plek eigen gemaakt,” vertelt Ilse. “Er is woningnood en huizen zijn onbetaalbaar, dus we hebben een tegenbeweging nodig van mensen die eigenwijs en creatief zijn en het anders doen. Want we hebben een grondrecht op water en een dak boven ons hoofd.” 

Volgens Ilse denken mensen dat het kapitalistisch systeem vol individualiteit de enige manier van leven is. “Maar in andere culturen wordt geleefd zoals wij hier leven: in gemeenschappen, autonomer en met een do-it-yourself-cultuur.” 

In de afgelopen twintig jaar is de stad steeds dichterbij gekomen en wordt Betonbos inmiddels omsingeld door appartementencomplexen en flats. De eigenaar van het terrein zegt al jaren plannen te hebben voor nieuwbouwwoningen voor het terrein, maar de plannen blijven vaag, dus blijft de community waar ze zijn. Ilse: “Kraken bestaat alleen omdat kapitalisme bestaat. Het mooiste zou zijn als kraken niet meer nodig is en we gewoon in gemeenschappen kunnen leven op terreinen waar niks mee gedaan wordt.”

Grondkrakers laten zien dat er alternatieven zijn voor woningnood, eenzaamheid en uitbuiting van de aarde. Met hun anarchisme rekenen ze af met het machteloze gevoel overgeleverd te zijn aan de systemen, vinden de mazen in de wet en regelen het voor zichzelf, hun gemeenschappen, de natuur en volgende generaties. We kunnen wel wat meer van dit anarchisme gebruiken!

Headerfoto: Henrieke Snijder

• Deel