Menstruatiepijn bestrijden met de pil? Dat kan anders, zeggen deze vrouwen

Wie naar de dokter gaat, hoort vaak: ‘Menstruatiepijn hoort er nu eenmaal bij’, en als oplossing voor het lijden: ‘Neem de pil’. Steeds minder vrouwen nemen genoegen met dit antwoord en gaan op zoek naar alternatieven.

In de late zomer van 2018 moest ik volgens de kalender ongesteld worden. Met de eerste druppels bloed kwam een pijn die ik niet eerder ervaren had. De volgende menstruaties herhaalde hetzelfde riedeltje zich: ontregelende pijn die mij deed vergeten dat ik überhaupt een naam had. Op die momenten kon ik niet liggen, staan of zitten, alleen woelen, zweten en kotsen. Bij lichamelijke klachten ga je naar de huisarts, had ik geleerd. Dus dat deed ik. De huisarts zei dat pijn er nu eenmaal bij hoorde, dat ik aan de pil moest en dat ik elke maand drie ibuprofen moest slikken voordat ik ongesteld werd. Huisarts nummer twee, drie en vier zeiden hetzelfde. 

Op mijn achttiende had ik een jaar de pil geslikt. Ik kwam zeven kilo aan, kreeg pijnlijke borsten en werd een neerslachtige adolescent. Ik stopte met de pil en binnen een maand kon ik weer vreugde, verdriet en boosheid voelen. Vrij waardevolle emoties, besefte ik. Met het angstbeeld in mijn hoofd om weer een zombie te worden, was ik niet van plan de pil weer te slikken. Ik ging zelf op onderzoek uit, las boeken over menstruatiecyclussen en hormonale disbalansen, volgde menstruatiecyclus-influencers en ging naar een orthomoleculaire therapeut. Er ging een wereld voor mij open die mijn eigen lichaam heette en elke maand werd de pijn minder. 

Pilmoe

Uit een grootschalig onderzoek van gynaecoloog Bertho Nieboer aan de Radboudumc in Nijmegen blijkt dat 85 procent van de vrouwen pijn ervaart tijdens haar menstruatie. Een derde geeft aan dermate last te hebben dat zij gedurende deze periode haar dagelijkse bezigheden niet kan uitvoeren. Tien procent van de vrouwen kan zelfs helemaal niet meer functioneren. 

Onderzoek toont aan dat de hormonen in het anticonceptiemiddel van invloed zijn op de hersenen

Het protocol voor deze menstruatieklachten vanuit de reguliere gezondheidszorg is ‘slik de pil’, maar steeds meer vrouwen zijn ‘pilmoe’. Waar in 2014 nog 38 procent van de vrouwen tussen de 16 en 49 jaar de pil slikte, was dat in 2020 nog maar 32 procent, blijkt uit cijfers van het CBS. Een van de belangrijkste reden voor de daling in populariteit is dat vrouwen steeds meer vragen stellen bij zowel de mentale als fysieke bijwerkingen van de pil. Onderzoek toont aan dat de hormonen in het anticonceptiemiddel van invloed zijn op de hersenen. Dat kan zelfs zo ver gaan dat een pil-slikkende vrouw een andere partnerkeuze maakt dan zonder synthetische hormonen. 

Symptoombestrijding

“‘Dit moet je er gewoon bijnemen, want je wilt geen kinderen’, zei mijn gynaecoloog toen ik bij haar kwam met extreme moeheid door de pil”, vertelt hormooncoach en Instagrammer Iris Josephina Verstappen. Vanaf het moment dat ze ongesteld werd (elf jaar oud), ervaarde Iris heftige menstruatieklachten: flauwvallen, moeheid, misselijk, duizelig, buikpijn en rugpijn. Na wat wisselingen in pilsoorten, kwam ze op haar twintigste bij de pil genaamd Yasmin terecht. De moeheid werd extremer: op een heuvel fietsen ging niet meer. Het moment waarop haar gynaecoloog zei dat die bijwerking erbij hoorde, was voor Iris de druppel. 

“Ik kwam erachter dat de pil invloed heeft op je hersenen, stresslevels en metabolisme. Dat opende mijn ogen, maar ik was vooral ook heel boos: waarom heeft niemand mij dit verteld?” zegt Iris. Ze begon zich in te lezen in alle onderzoeken die ze in de universiteitsbibliotheek kon vinden, werd lid van de Society for Menstrual Cycle Research, waar ze de dinosaurussen van dit veld ontmoette, en groeide uit tot hormonal health coach. 

Je kan je afvragen hoe ethisch het is dat de medische wereld niet kijkt naar een structurele oplossing van het probleem of naar andere opties dan de pil.

Waar Iris eerst mensen moest overtuigen zich te verdiepen in hun eigen menstruatiecyclus, komen nu cliënten van over de hele wereld bij haar terecht. Zij hebben klachten tijdens hun cyclus of willen stoppen met de pil, nemen geen genoegen met een symptoombestrijding als de pil, voelen zich niet serieus genomen door hun huisarts of gynaecoloog en wijken daarom uit naar alternatieve mogelijkheden.

“Het wordt als te complex gezien om de fysiologie van het hormonale systeem te onderzoeken binnen de reguliere gezondheidszorg”, merkt Iris. “Omdat het meer tijd en geld kost, wordt een ‘one size fits all’-aanpak toegepast. Je kan je afvragen hoe ethisch het is dat de medische wereld niet kijkt naar een structurele oplossing van het probleem of naar andere opties dan de pil. Iemand betaalt voor de zorgverzekering, maar de zorg die iemand nodig heeft, wordt niet gegeven.” 

Terug naar de bron

“In plaats van te kijken naar de korte termijn moeten we kijken naar een langetermijnoplossing”, zegt Iris. Menstruatieklachten worden in veel gevallen veroorzaakt door een hormonale disbalans. Zo’n disbalans kent veel oorzaken, maar eentje springt eruit: stress. “Ons zenuwstelsel werkt nog steeds hetzelfde als honderd jaar geleden”, legt Iris uit. “Alleen hebben we nu meer stress. Waar wij vroeger stress ervaarde door het gevaar van een sabeltandtijger die wij twee keer in het jaar zagen, hebben wij nu dagelijks stress door het verkeer, conflicten en de Belastingdienst.” 

"De menstruatiecyclus is een stem waar veel meer naar geluisterd mag worden."

Hierdoor maken we meer van het stresshormoon cortisol aan, zegt ze: "Een overproductie aan cortisol heeft een negatief effect op ovulatie. Want als stress in het lichaam hoog is, kiest het altijd voor overleven boven reproduceren. Het is dan namelijk – simpel gezegd – niet veilig voor een lichaam om te reproduceren, zowel voor het kindje als voor de moeder: alle resources zijn nodig om te kunnen overleven, en het lichaam weer in veiligheid te brengen."

Bio-individuele aanpak

In plaats van een disbalans te onderdrukken door synthetische hormonen, zijn er genoeg manieren om de balans te herstellen in het lichaam. Iris: “Ik verzamel zoveel mogelijk informatie over de menstruatiecylus: bloedonderzoek van huisartsen, hormoontesten en de temperatuur en afscheiding gedurende de cyclus. Zo krijg je feedback over hoe het met de cyclus gesteld is. Op basis daarvan kan je kijken naar stressmanagement en voeding.” 

Met deze bio-individuele aanpak behandelt zij het lichaam als een holistisch geheel. Want de menstruatiecyclus is niet een los onderdeel van organen als de lever en darmen. En dat werkt: vrouwen die niet ovuleerden beginnen weer te ovuleren, vrouwen met een onregelmatige cyclus vinden weer regelmaat, en bovenal leren vrouwen leven met hun eigen cyclus, ziet Iris bij haar cliënten. 

Het taboe doorbreken

“Het is geen sexy onderwerp”, merkt orthomoleculaire therapeut Jacqueline Elferink, gespecialiseerd in het behandelen van hormonale klachten. Ze geeft lezingen over de vrouwelijke hormonale cyclus om meer aandacht te creëren voor alle hormonale stadia die een vrouw doorloopt: van menstrueren tot overgang. Jacqueline: “Er zit een negatief stigma op menstruatieklachten. Veel vrouwen kunnen het niet in hun relatie of op hun werk hebben over hun menstruatieklachten, waardoor ze hun klachten proberen te verstoppen. En wanneer ze naar de huisarts gaan, wordt het gezien als een last dat bestreden moet worden met de pil.”

De menstruatiecyclus is geen last die we moeten uitschakelen, maar eentje die aandacht nodig heeft.

“Ik zie een klacht als een uitnodiging om de balans in het lichaam te herstellen”, vertelt Jacqueline verder. De menstruatiecyclus kan worden gezien als een leidraad voor hoe het met iemand gaat. “Het is een stem waar veel meer naar geluisterd mag worden. Een klacht vraagt om naar binnen te gaan, om te voelen wat jij nodig hebt.” 

Maatschappelijke ontspanning

“Tijdens de menstruatie zijn we wat trager en dat wordt als een probleem gezien. Maar wanneer we die vertraging meer toelaten, komt er ook meer ontspanning in de maatschappij”, volgens Jacqueline. In een samenleving met hoge burn-outpercentages is die vertraging meer dan welkom. Niet alleen voor vrouwen, maar ook mannen. Want: “Mannen lopen ook vast in hun leefstijl en krijgen hormonale klachten doordat ze aan zichzelf voorbij gaan. Door een ongezonde leefstijl en een slechte leverfunctie wordt minder testosteron aangemaakt”, legt Jacqueline uit. 

“Ik heb in Bolivia gewoond en daar werd de menstruatie geëerd. Dat is het tegenovergestelde van de stille lijders in ons land: sommigen wel twee weken per maand”, zegt Jacqueline. In het Westen is nog te weinig (zelf)kennis en bewustzijn over hormonen en de menstruatiecyclus, volgens de orthomoleculaire therapeut, terwijl dit cruciaal is. “Je kan je lichaam zien als een ecosysteem. Als je te veel hout kapt, te weinig water geeft en te veel vergt van het systeem, dan zijn er niet meer genoeg grondstoffen beschikbaar.” 

De menstruatiecyclus is geen last die we moeten uitschakelen, maar eentje die aandacht nodig heeft. Net als elk ecosysteem. Kijken we op deze manier naar menstrueren, dan is het minder aantrekkelijk om de hele boel te onderdrukken met de pil. Dan willen we haar ondersteunen in plaats van platleggen.

• Deel