We vroegen een mimiekexpert wat politici in vredesnaam doen op campagneposters

Hoogleraar sociale psychologie Agneta Fischer van de UvA analyseerde voor ons elk lijsttrekkerskraaienpootje en -fronsje. "Je ziet het aan Emile Roemers lippen: zij zijn écht boos. Ze kijken de kiezer niet eens aan."

Sommige campagnefoto’s lijken even gehaast als een selfie terwijl je de deur uit moet. In het echt zitten dagen werk in een verkiezingsposter. Hoe kijk je als lijsttrekker? Wat straal je uit als partij? En hoeveel make-up heb je daarvoor nodig? De bedoeling is één ding; het resultaat wat anders.

We vroegen mimiekexpert Agneta Fischer, hoogleraar sociale psychologie aan de UvA en auteur van verschillende publicaties over gezichtsuitdrukkingen, om de gezichten op een selectie van de nieuwe campagneposters te analyseren. Posters zonder gezichten, zoals die van de VVD, slaan we daarom over.

ChristenUnie – lichte walging

"Gert-Jan Segers heeft een brede, blije lach. Hij trekt zijn neus en bovenlippen daarbij een beetje op. Normaal gesproken is dat lichte walging – het gezicht van iemand die iets vies vindt. Hier lijkt het niet intentioneel. Iedereen heeft een soort driehoek van twee spieren die van de neusvleugels naar de mond lopen. Bij hem is die driehoek vrij diep: zijn boventanden zijn helemaal zichtbaar, zijn neus opgetrokken. Walging kan moralistisch zijn, dat je laat zien dat je iets niet oké vindt. Maar bij sommige mensen zie je dit altijd als ze lachen."

D66 – eagerness

"Alexander Pechtold is een serieuze man die probeert aardig over te komen. Als je neutraal bent, is je gezicht ontspannen. Dan gaan je mondhoeken een beetje hangen. Hij wil dat voorkomen door die ze naar boven te toveren. Dan krijg je een geforceerde glimlach. Boven alles straalt Pechtold eagerness uit. Zo van: ‘Ik wil heel graag regeren!’ Dat komt ook door de compositie, met die vriendelijke mevrouw achter hem. En doordat hij een beetje naar voren buigt. ‘Ik wil! Ik kom eraan!'"

GroenLinks – lichte minachting

"Dit is geen lachende Jesse Klaver, zoals we hem op andere foto’s zien. Zijn licht opgetrokken mondhoek laat zelfs een beetje minachting zien. Maar verder ziet hij er vriendelijk uit. Zijn licht opengesperde ogen stralen uit dat hij openstaat voor de wereld. Door die combinatie interpreteer je de opgetrokken mondhoek eerder als guitigheid."

SP – kwaad

"Zij zijn écht boos. Je ziet het aan Emile Roemers lippen: stijf op elkaar. Dat hebben ze allemaal. En die priemende blik. Ogen opengesperd, wenkbrauwen naar beneden. De ogen van de mevrouw links (Lilian Marijnissen, red.) zijn juist dichter: gefocust, klaar voor de aanval. Haar armen lijken op die van een boos kind. Het hele stel oogt arrogant, met de kinnen omhoog en hun blikken naar beneden. Ze kijken de kiezer niet eens aan."

"Het is echt dom, ik snap er niets van. Hier krijgen mensen juist een hele negatieve associatie bij. De meeste partijen proberen aardigheid of vertrouwen op te roepen, of zo neutraal mogelijk over te komen. De SP probeert agressie naar boven te krijgen."

PVV – extreem neutraal

"Hier is de intentie duidelijk: zo neutraal mogelijk kijken. Aan Geert Wilders’ gezicht zie je helemaal niets, terwijl hij best 'expressief' kan zijn. Het komt niet door de make-up. Die kan geen minuscule uitdrukkingen verbergen. Nee, hier kan ik echt niets van maken."

 VNL – spottend

"Jan Roos trekt heel duidelijk een spottende blik: hij heeft zijn onderlip naar voren en bij de mondhoeken zie je een plooi ontstaan. Dan krijg je zo’n spottend lachje. Volgens de literatuur kan het ook twijfel zijn, maar dit is niet twijfelachtig. Dan moet zijn kin ook omhoog gaan. Roos straalt uit dat hij de boel niet helemaal serieus neemt."

CDA – vriendelijk

"Sybrand Buma wil zo vriendelijk mogelijk overkomen. Zijn glimlach vind ik authentieker dan die van Pechtold. Hij moet zich wel inhouden, want hij is aantrekkelijker als hij niet te uitbundig lacht; hij heeft een typisch gebit. De foto is heel close genomen. Zo wordt vertrouwen gewekt. Nee, aan deze foto kan echt niemand aanstoot nemen."

Piratenpartij – arrogantie

"Haar gezichtsuitdrukking is helemaal neutraal. Daar heeft ze controle over. Logisch, want Ancilla van de Leest komt uit de modellenwereld. Door het lage camerastandpunt kijk je tegen haar op. Zij kijkt naar beneden. Dat maakt haar arrogant. Zeker omdat ze haar kin wat omhoog heeft."

Partij voor de Dieren – nederigheid

"Marianne Thieme heeft een hele fijne, authentieke lach. Dat zie je aan de kraaienpootjes en aan haar wangen die mee omhoog gaan. Ze lacht: dat is veel overtuigender dan een glimlach, want die laatste zie je nergens in de rest van het gezicht terug. ­Het kan nog intenser: dan gaan je onderste oogleden naar boven. De foto is van boven genomen, waardoor Thieme tegen je op kijkt. Dat suggereert nederigheid."

PvdA – afstandelijk

"Een hele aparte foto. Lodewijk Asschers kleine glimlachje komt wat onnatuurlijk over, alsof hij wil lachen maar het onderdrukt. Omdat zijn wenkbrauwen omhoog komen, lijkt hij een beetje verbaasd. Dit is een poging tot vriendelijkheid. Toch krijg ik het gevoel dat hij er niet helemaal bij is, omdat hij langs je heen kijkt. Dat is niet slim. Oogcontact is juist heel belangrijk als je iemand wil pakken."

SGP – blij

"Deze Christenlach is nóg spontaner dan die van Segers. Je ziet zijn ogen helemaal samenknijpen. Waarschijnlijk beeldt Kees van der Staaij zich in dat er iets leuks gebeurt. Hij is de tegenpool van Roemer en wil blijdschap in de politiek uitstralen."

Als we de wereld redden, moeten we massaal op Buma gaan stemmen. Ja toch? Nee, natuurlijk niet, zegt Fischer. "Ondanks mediatrainingen en uren voor de spiegel heeft niemand volledige controle over zijn of haar gelaatsuitdrukking. Zelfs lijsttrekkers niet."

En mocht je van plan zijn van je stemrecht gebruik te maken op 15 maart, dan staat hopelijk de inhoud van de partijprogramma's nog steeds voorop.

• Deel

Maarten van Gestel