Terug naar Brandpunt+
In dit voormalige concentratiekamp kun je overnachten voor €550,- per nacht
- Artikel
- 03 mei 2024
- 4 minuten leestijd
Op het eilandje waar ‘vijanden’ van de fascistische leider Mussolini ooit gevangen werden gezet en vaak niet levend van terugkeerden, opent binnenkort een luxehotel. Inclusief infinity pool, privé-strand en helipad. "Het voelt alsof we onze voorouders niet genoeg beschermd hebben. Dat is een bittere pil."
Origineel werd het fort op het piekleine eilandje Mamula aan de baai van Kotor gebouwd in de negentiende eeuw, voor militair-strategische doeleinden. In de Tweede Wereldoorlog kreeg de plek een nog grimmiger karakter, toen de fascistische Italiaanse leider Mussolini het eiland gebruikte als concentratiekamp. Duizenden mensen werden er gevangen, gemarteld en uitgehongerd. Honderden van hen bliezen er hun laatste adem uit, de meesten van hen ouderen, vrouwen en kinderen.
Doorgaans worden in Europese landen historische plekken als Mamula beschermd en onderhouden door de regering. Maar de Montenegrijnse regering besloot het eiland aan de hoogste bieder te verhuren: de Egyptische multimiljardair Samih Sawiris – een van de rijkste mensen van het Afrikaans continent.
De komende 49 jaar baat Sawiris’ onderneming het eiland voor 4,000 euro per maand uit, iets wat hij dik hoopt terug te verdienen met de verhuur van kamers van het luxe Mamula Island Hotel. De prijs voor een overnachting in een omgebouwde cel begint bij 550 euro en loopt op tot zo’n 4 duizend euro per nacht voor de meest luxueuze suite.
De transformatie van vervallen fort met grimmig verleden tot luxe hotel is bij de Montenegrijnse bevolking niet onopgemerkt gebleven. Al sinds de eerste bouwplannen in 2016 bekend werden, klinkt er scherpe kritiek en wordt er in lokale media stevig over gedebatteerd. De Montenegrijnse regering en voorstanders van de bouwplannen zien de bouw van het hotel als een goede manier om het originele gebouw te behouden en tegelijkertijd de lokale economie te spekken met een nieuwe trekpleister voor toeristen.
Maar andere Montenegrijnen zien het hotel als een schandvlek, een blijk van disrespect naar degenen die op het eiland gevangen hebben gezeten en hét bewijs dat de Montenegrijnse regering alles doet voor een beetje geld.
Uitgewist
Jovanka Uljarevic is één van de kritische locals. Haar grootmoeder en diens moeder en zus waren onder de eerste burgers die naar Mamula gestuurd werden. Niemand was tegen het opknappen van het fort, zegt ze. Maar de nakomelingen van de mensen die er gevangen zaten vinden niet dat hun geschiedenis kan worden beschermd door het bouwen van een hotel. "Ik ben tegen het vergeten, tegen het uitwissen van de pijn en de geschiedenis van ons land. Tegen het veranderen van deze plek waar onze voorouders hebben geleden, in een plek waar mensen komen voor hun plezier. Geen enkel economisch argument weegt op tegen het uitwissen van de geschiedenis. Het voelt alsof we onze voorouders niet genoeg beschermd hebben. Dat is een bittere pil.”
Voor de Montenegrijnen is Mamula door haar geschiedenis symbool komen te staan voor antifascisme. "Duizenden mensen die op hun manier streden tegen de fascistische bezetting zijn er gevangen. Hun nakomelingen zijn nog altijd verbonden door dit trauma."
Op 14 september komen de overlevenden en hun naasten nog altijd ieder jaar samen om het ontbinden van het kamp te herdenken, vertelt Uljarevic. “Maar sinds het eiland verhuurd wordt, werken de eigenaren ons tegen. Ze bepalen op welke datum we het doen, hoeveel mensen er mogen komen, waar we wel en niet mogen komen, en hoe lang we mogen blijven.”
Inmiddels mengt ook de internationale gemeenschap zich in het debat. Zo heeft de voormalig voorzitter van UNESCO zijn afkeur uitgesproken over de komst van het hotel.
Herdenkingsruimte
Desondanks ontvangt het ‘zorgvuldig herstelde negentiende-eeuwse fort', zoals het hotel op de website beschreven staat, op 16 mei haar eerste gasten. Die zullen zich laven aan drie zwembaden, een spa, een strand, en een handjevol restaurants en bars. Én kunnen, als ze besluiten zich te willen verdiepen in de geschiedenis van het eiland, een bezoek brengen aan een ‘herdenkingsruimte’, waarvan de precieze inrichting nog niet bekend is. Om vervolgens voldaan en zongebruind met de helikopter terug naar huis te vliegen.
Die herdenkingsruimte, zegt Jovanka Uljarevic, is slechts voor de bühne. “Op deze manier toon je geen eerbied naar de geschiedenis van de plek." Ze verwijst naar de weelderige hotelkamers, die vroeger als gevangeniscellen dienden. "Daar sliepen verhongerde kinderen, vrouwen die maandenlang ineengedoken op het bevroren beton zaten en gemarteld werden door de cipiers.”
Uljarevic en haar medestanders hebben de strijd verloren, betreurt ze. “We waren niet voorbereid op de beslissing om dit eiland te verhuren. Als we de fascisten met dezelfde onverschilligheid hadden verwelkomd, zouden we hier vandaag niet eens zijn. Misschien hebben we wel niks geleerd van onze geschiedenis.”
