Terug naar Brandpunt+
Mensenrechtenactivist Nathan (24) bracht 100 duizend man op de been tegen de Chinese regering
Tijdens deze David-tegen-Goliath-strijd zit de jonge inwoner van Hongkong regelmatig in de gevangenis, of weigert hij trouw te zweren aan China. Hij en zijn kameraden zijn dit jaar genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. "Je moet ervoor vechten – vrijheid is niet gratis.
Stel je dit even voor: één voor één openen duizenden protestanten hun gekleurde paraplu’s tegen het traangas dat de ME tegen ze gebruikt, in de afgezette straten van het veel te drukke Hongkong. Een groep kleine, magere studenten met brillen en een microfoon probeert boven de drukte uit te schreeuwen: “Deze generatie moet onze missie voltooien!”, om vervolgens met geweld te worden afgevoerd. Deze lokale bewoners strijden voor een recht dat voor ons simpelweg basaal klinkt: het recht op een gekozen leider – die de Chinese regering ze niet gunt. Zie daar het begin van de Parapluprotesten in 2014.
Er schort nogal wat aan de democratische waarden daar. Even wat context: metropool Hongkong, ooit een Britse kolonie, werd in 1997 terug aan China gegeven. De stad en het land werden dus weer één natie. Bij deze zogeheten Overdracht beloofde de Chinese regering de mensen van Hongkong dat ze hun eigen democratische systeem voor een deel mochten behouden – met persvrijheid, vrijheid om te demonstreren, en het recht om in de nabije toekomst hun eigen leider te kiezen. Maar in de praktijk komt daar weinig van terecht. De schaduw van Beijing reikt steeds verder over de ooit zo liberale stad.
Bron: AFP, Annabel Symington
Zo werd in 2012 een nationaal onderwijsplan aangekondigd, waarbij de focus ligt op nationalistisch denken, iets wat de Chinese regering nodig achtte nadat ze zagen dat jonge studenten in Hongkong zich bezighielden met vaderlandsonlievende dingen. In het plan staat dat je hogere cijfers haalt wanneer je antwoorden geeft die de regering bevallen, en al helemaal als je begint te huilen wanneer de Chinese vlag wordt gehesen. Totaal ondenkbaar voor de Hongkongse jongeren, die onder Brits bewind nooit iets van nationale trots voor Beijing hebben gevoeld.
Een van die jongeren zit tegenover me. Ineengedoken, zichtbaar moe, en een klein beetje ziek ook, zegt de 24-jarige Nathan Law. Het is moeilijk voor te stellen dat deze kleine man een van de studenten is die een paar jaar geleden duizenden mensen aanvoerden. We leven in een tijd waarin activistische jongeren als Nathan gedwongen het podium bestormen, omdat ze het langzaam door beginnen te krijgen: wij moeten straks lopen op de hete kolen van de wegen die de oude rotten in de huidige politiek nu voor ons plaveien. Zie de elfjarige Naomi Walder, afgelopen weekend tijdens de March for Our Lives (de Amerikaanse vredesmars tegen wapengeweld), die de oudere generatie waarschuwt: “Over zeven jaar mogen wij stemmen.” Zie Emma Gonzalez, een overlevende van de Parkland-moorden die met krachtpatsende woorden de vloer aanveegt met de gevestigde orde.
Nathan Law in de documentaire Joshua: Teenager vs Superpower
“Mag ik aan dit rijtje ook jouw naam toevoegen?”, vraag ik Nathan. De leider van de Hongkongse jongerenpartij Demosisto lacht zowaar. Het is een van de weinige keren tijdens het gesprek dat hij zijn tanden op vriendelijke wijze laat zien. “Je hebt in ieder geval gelijk wat betreft die anderen in Amerika nu. Veel mensen denken dat de nationale en internationale politiek worden gemanipuleerd door een stel oude corrupte politici met verborgen agenda’s. De frisse onschuld van jongeren is daarom een sterk wapen dat bergen kan verzetten.” En dat wapen gebruikten hij en zijn jonge kornuiten: de afgelopen zes jaar kregen zij meerdere malen duizenden Hongkongers achter zich in hun strijd voor democratie tegen de machtigste gevestigde orde die je maar kan tegenkomen: de communistische Chinese regering.
Beeld van de menigte in het najaar van 2014.
Nathan kwam op een pro-China-school terecht, waar de leerlingen geen les meer kregen over bijvoorbeeld de Tiananmen-studentenprotesten in 1989 (die van de beroemde foto van die ene anonieme student die vier tanks tegenhoudt), waarbij duizenden doden vielen. Laat staan dat hij iets te horen kreeg over de mensenrechtensituatie in China.
Wat was dan het moment waarop je uiteindelijk politiek actief werd?
“Toen de Chinese mensenrechtenactivist Liu Xiaobo in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg voor zijn strijd voor mensenrechten in China. De directrice van mijn school viel hem vrijwel meteen publiekelijk af door te zeggen dat hij zijn eigen land niet respecteerde. Dat triggerde mijn nieuwsgierigheid. Ik dacht: je krijgt niet de Nobelprijs voor de Vrede zonder enige bijzondere bijdrage. Dus waarom noemde mijn directrice hem dan een herrieschopper? Ik merkte dat ik tot op dat punt best wel onwetend was wat politiek en activisme betreft.”
En dus werd Nathan eerst voorzitter van de studentenbond op zijn huidige universiteit, en later de tweede man van de stadsbrede vereniging van studenten, de Hong Kong Federation of Students. Op zijn liberale universiteit kreeg hij van de leraren alle steun, en ze knijpen een oogje toe wanneer hij een les mist. “Veel van mijn leraren zijn ook deelnemers aan de beweging.”
De 'Tank Man' die tanks tegenhoudt tijdens de studentenprotesten in Beijing in 1989.
Maandenlang deed Nathan mee aan wat bekend zou staan als de eerdergenoemde Umbrella Revolutie, een stadsbreed protest tegen het plan van de Chinese regering om voortaan kandidaten voor het burgemeesterschap van Hongkong voor te selecteren (!) voordat een pro-China (!) kiescollege voor een uiteindelijke winnaar stemt. Nathan en anderen, waaronder medeactivist Joshua Wong (die uiteindelijk het gezicht van de jongerenactivisten zou worden) bezetten een plein bij de regeringsgebouwen, waarna ze werden opgepakt door de politie. Dat markeerde de start van bijna tachtig dagen aan protesten en kampen door de hele stad – met op het hoogtepunt 100 duizend protestanten en in totaal 87 traangasaanvallen.
De Parapluprostesten liepen na vier maanden met een sisser af: het momentum van de beweging van Nathan en Joshua nam af, de gemeente ontruimde de protestkampen in opdracht van Beijing – en de Chinese voorselectie voor een leider ging gewoon door, met uiteindelijk in 2017 de pro-Chinese Carrie Lam als nieuwe burgemeester.
Dat lijkt me zo frustrerend, die laatste maanden van de Umbrella Revolutie.
“Het gaf hoop in het begin. Je ziet de macht van de mensen, hoe ze elkaar helpen, hoe mooi de mensheid kan zijn. Ik was onder de indruk: je zag overal protesten. Na een tijdje gingen de geruchten dat als we nog meer plekken zou bezetten, er nog een massamoord zoals tijdens Tiananmen zou plaatsvinden. En ik moet erbij zeggen: we brachten dan wel mensen op de been, maar we hadden niet de bronnen of mankracht om betere keuzes te maken en informatie te vergaren. We wisten dat we verantwoordelijk waren voor een hele beweging, maar we hadden nog nooit zoiets groots gedaan. Het was als lopen door de mist. En aan het einde van de dag veranderde de beweging niets. Ja, dat is frustrerend.”
Joshua Wong, het gezicht van de Umbrella Revolutie, mocht niet reizen en viel daarom niet te interviewen.
Hoe voel je je nu, na die jaren?
“Ik vind het nog steeds pijnlijk voor mezelf. Ik zag ooit al die hoopvolle gezichten, ik merkte dat zoveel mensen hun hoop op mij en mijn organisatie hadden gevestigd. Als het dan zo afloopt, begin je ook aan jezelf te twijfelen. Terwijl, op het laatst werd het allemaal verpest door een communistische partij. Dát is pijnlijk.”
Wat was de grootste les die je hebt geleerd?
“Het is moeilijk om terug te kijken en te weten hoe het had moeten gaan, maar de les die ik eruit trek is dat we ons beter moeten verenigen. In Hongkong hebben we veel verschillende bonden, zoals die voor lhbtqia, voor de arbeiders, voor universiteiten, maar wanneer we elkaar nodig hebben – zoals tijdens de Parapluprotesten – ontbreekt het aan communicatie. Al die organisaties focussen op hun eigen gebieden. Ik ben nu bezig met het maken van connecties met andere bonden, maar vergeet niet: Hongkongs geschiedenis van burgerprotesten is nog niet lang. Het eerste burgerverzet vond plaats in 2003.”
Toch heeft de revolutie van de honderdduizend paraplu’s wel het vuur aangewakkerd bij Nathan en zijn medestanders. Na het einde van de Umbrella Revolutie stichtten zij hun eigen politieke prodemocratische partij, Demosisto, om de jongeren te laten zien dat ze nog steeds actief zijn. Hij is de voorzitter, Joshua Wong secretaris-generaal. Met redelijk succes: Demosisto deed in 2016 mee in de parlementsverkiezingen en Nathan won als jongste kandidaat ooit meteen een van de zeventig zetels. Maar hij (samen met andere gekozen prodemocratische leden) gebruikte zijn eedaflegging in november dat jaar als een vorm van een protest door bepaalde woorden net anders uit te spreken – waardoor zijn gewonnen kandidaatschap in juli 2017 officieel ongeldig werd verklaard.
Een maand later werd Nathan ook nog eens opgepakt voor zijn deelname aan het bezetten van het plein aan het begin van de protesten in 2014. Hij kwam afgelopen februari weer vrij, en belooft door te zetten. “We willen jongeren aanzetten om vocaal te worden en niet bang te zijn om zich in te zetten voor de maatschappij. Ze zeggen dat Beijing ons uiteindelijk democratie zal gunnen en dat ze hun beloftes waar zullen maken. We weten nu wel we dat zoiets naïef is om te geloven: je moet ervoor vechten, er dingen voor opofferen – vrijheid is niet gratis. We moeten nu beschermen wat we al hebben, onze connecties sterker maken en verenigen. En wanneer de tijd komt voor de volgende grote protest, staan we klaar.”
Credtis headerfoto: EPA, Alex Hofford
