Nepnieuws gaat viral na boerendemo: 'Deze agent wordt betaald om oproer te veroorzaken!'

Een filmpje waarin een paar agenten in burger ervan beticht worden geweld uit te lokken tegen boeren die op het Malieveld demonstreren ging gisteren viral. De video laat zien hoe nepnieuws zich in een mum van tijd kan verspreiden.

Het filmpje duurt nog geen minuut. De filmer volgt een groepje mannen met oortjes in, ergens op de rand van het Malieveld in Den Haag. Agenten in burger, zo lijkt het. “Een stelletje flikken die de boel gaan opnaaien en de boeren de schuld geven!”, roept de man achter de camera, met een tongval die een herkomst uit het oosten van het land verraadt. “Ben je nou trots op jezelf?” vraagt hij aan een van de agenten. “Foto’s maken, delen!” schreeuwt een andere demonstrant. “Sodemieter op man”, bijt de agent terug, voordat hij zich terugtrekt in de richting van zijn collega’s.

Nepnieuwsvideo's over politie in burger: overgewaaid uit Frankrijk

Het filmpje verscheen gisteren rond 9 uur voor het eerst op Facebook. Nog geen dag later is het op diverse sociale media meer dan een kwart miljoen keer bekeken. De beelden laten niets meer zien dan een (kennelijke) agent in burger die wordt lastig gevallen door een demonstrant, maar veel social media-gebruikers zien iets anders. Voor hen is dit bewijs dat de politie provocateurs de menigte instuurt om geweld uit te lokken om vervolgens hard te kunnen terugslaan. “Dit soort undercoveragentjes wordt betaald om oproer te veroorzaken tijdens dergelijke demonstraties”, luidt het bijschrift bij een van de meest bekeken posts van het filmpje. Sommigen nemen het voor de agent op: “Deze man doet gewoon zijn werk!”, maar meesten lijken het nepnieuws kritiekloos te slikken. Een greep uit de reacties: “NSB’ers!”, “Iedereen die denkt dat de politie er is om je te beschermen is DOM”,“Tijd voor oorlog, vuile overheid!” Filmen, posten, haat: binnen luttele minuten is het vertrouwen van duizenden mensen in de politie ondermijnd. 

Natuurlijk klopt er geen hout van het verhaal. Er waren gistereen wel agenten in burger bij de demonstratie, maar die zijn er alleen om “te monitoren”,  zo laat woordvoerder Steven van Santen van de politiee Den Haag weten. “De politie zal nooit proberen geweld uit te lokken. Hun taak is juist te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt.”

Nepnieuwsvideo’s waarbij agenten provocatie wordt verweten zijn in Frankrijk langer een probleem bij demonstraties van de gele hesjes. NRC Handelsblad berichtte in 2018 al over de vergeefse pogingen van Franse media om deze verhalen naar het rijk der fabelen te verwijzen. Behalve Facebook speelde ook Russia Today, de Russische internationale nieuwszender, in Frankrijk een rol bij de verspreiding hiervan. Ondanks herhaaldelijk debunken zingt de theorie van de agent provocateurs daar nog steeds rond op Facebook.

Nieuw fenomeen voor politie Den Haag

Voor de afdeling communicatie van de politie Den Haag is het bestrijden van dergelijk snel verspreidend nepnieuws nog relatief nieuw, aldus woordvoerder Van Santen.  “Binnen de eenheid Den Haag komt het niet vaak voor dat agenten in burger ‘geout’ worden en dat verhalen vervolgens hun eigen leven gaan leiden.” (De politie wilde overigens niet bevestigen dat de mannen in de video daadwerkelijk politieagenten waren.) “Als wij berichten op social media tegenkomen die in onze ogen niet kloppen, proberen wij daar adequaat op te reageren” voegde Van Santen daaraan toe. Die reactie bestaat eruit de berichten te weerspreken in het medium waar ze gepost worden. Op Twitter heeft de politie inderdaad ook een tegengeluid laten horen bij het filmpje, maar onder de Facebook-versie, die velen malen meer bekeken werd, is een dergelijke reactie niet te vinden. 

Het filmpje was niet het enige nepnieuws dat rondom de demonstratie verspreid werd. In de aanloop ernaar waarschuwden boeren elkaar op WhatsApp al voor “provocateurs”, zo vertelt een demonstrant die anoniem wil blijven aan Brandpunt+. Een meme-achtige plaatje dat politieagenten van provocatie betichtte “ging alle app-groepen door”, zo laat de demonstrant weten. Dit wordt bevestigd door Mark van den Oever, die namens Farmers Defence Force zo’n 30 streekgebonden Whatsappgroepen opzette. 

Obscure site hitste boeren op tegen politie

Het gaat om een foto van een aantal agenten in burger die iemand arresteren tijdens een demonstratie in Amsterdam in 2016, begeleid door wat tekst. “Bij demonstraties zet de politie provocateurs in die zich voordoen als demonstrant om bewust voor ongeregeldheden te zorgen”, zo valt er te lezen. “Zo heeft de politie een reden om in te grijpen, en de media een reden om demonstranten te framen als relschoppers.” De boeren waren door de meme gisteren “alert” op agenten in burger, aldus de demonstrant waar Brandpunt+ mee sprak. De instructies onderaan de foto, “film alles zodat je bewijs hebt!” volgden ze daardoor netjes op. Het plaatje is afkomstig van een blog waarop onder meer het neerhalen van de MH17 wordt toegedicht aan de Europese Unie. De maker ervan heeft inmiddels zijn blog geupdate met een link naar de video: "BEWIJS", luidt de tekst.

• Deel