Niet welkom in de hippe koffietent omdat je alleen cash geld hebt: hoe de komst van pin-only jongeren buitensluit

Pin-only is één van de vele ontwikkelingen die gentrificatie met zich meebrengt. Door de opkomst hiervan lijkt contant geld te verdwijnen en wordt betalen voor de dagelijkse boodschappen voor sommige mensen steeds ontoegankelijker.

Gentrificatie, je kent de term waarschijnlijk inmiddels wel: het opknappen van een stadsdeel op economisch vlak door bijvoorbeeld verouderde flats te verbouwen en nieuwe winkels te openen. Dit trekt zogeheten kapitaalkrachtige bewoners en verdrijft de minder kapitaalkrachtige bewoners, terwijl zij er al veel langere tijd wonen. Gentrificatie betekent niet alleen dat je ‘hallo’ moet zeggen tegen de Bagels & Beans die ineens naast je favoriete Turkse slager is genesteld, maar ook dat je ‘doei’ kan zeggen tegen je contant geld. 

Pinnen? Liever niet eigenlijk

Op de ruiten van nieuwe koffiezaakjes staat het met stickers geplakt: PIN-ONLY, veiliger, sneller en schoner. Af en toe gebeurt het nog dat een buurtbewoner deze tekst over het hoofd ziet en naar binnen loopt voor een heerlijke cappuccino. Zo zag ik dit enkele weken geleden gebeuren bij een koffietentje waar ik in de rij was gaan staan. De teleurstelling van de meneer die voor mij stond, was groot toen de barista hem vertelde dat het contant geld wat hij tevoorschijn toverde geen geldig betaalmiddel was. De meneer uitte zijn frustratie waarop de barista zijn gepiercde wenkbrauw optrok en zei: ‘Tja, ik kan er ook niks aan doen.’ 

Dat is natuurlijk zo, de barista kan er ook niks aan doen. Hij volgt gewoon het beleid van de koffieketen. Maar de nogal nonchalante houding en koude opmerking laten blijken dat voor deze barista ‘niet altijd kunnen pinnen’ een ver-van-zijn-bed-show is. 

Ergens kan ik me dat ook wel voorstellen. Bijna iedereen (van ouder dan 15 jaar) in Nederland heeft een pinpas met geldige betaalrekening: tussen de 99% en 100% van de inwoners, blijkt uit dit onderzoek van de Europese Commissie. Dit komt mede door de zogeheten ‘Convenant Basisbankrekening’: een speciale betaalrekening voor mensen die niet in aanmerking komen voor een bankrekening bij één van de ‘gewone’ banken. Toch is ook deze bankrekening niet voor iedereen mogelijk: als je bijvoorbeeld ongedocumenteerd in Nederland verblijft. 

Jongeren hebben geen idee van de waarde van geld als ze het niet letterlijk kunnen zien of vasthebben

Dat pinnen niet altijd voor iedereen mogelijk is, ligt niet per se aan dat men geen bankrekening heeft. Uit recent onderzoek van De Nederlandsche Bank blijkt dat mensen met een laag inkomen een sterke voorkeur hebben om met contant geld te betalen, omdat ze zo hun uitgaven beter kunnen bijhouden. Door je leef geld contant te beheren, heb je zelf de controle en kunnen onverwachte afschrijvingen er niet voor zorgen dat je ineens zonder saldo in de supermarkt staat.Daarnaast zijn er mensen die nog contant uitbetaald krijgen: wat dacht je van fooi voor horecamedewerkers, schoonmakers die contant geld ontvangen of technici die bijklussen om extra te verdienen? En wil je dit contant geld vervolgens op je bankrekening storten? Dan moet je daarvoor betalen. De kosten verschillen per bank, maar dat kan tussen de drie en tien euro per keer liggen. 

Financieel kwetsbare jongeren

De 39-jarige Aziz uit Huizen werkt samen met de gemeenten van regio Gooi en Vechtstreek om vastgelopen jongeren te begeleiden met financiële problemen. Hij ziet dat betalen met contant geld inderdaad beter werkt voor hun financiële bewustzijn: “De jongeren waar ik mee werk hebben echt geen idee wat de waarde van hun geld is als ze het niet letterlijk kunnen zien of vasthebben. Betalen met een pinpas gaat zo makkelijk en snel, zonder dat ze het geld zien verdwijnen. Het gevaar is dat ze zonder het te beseffen, ineens tientallen euro’s kunnen uitgeven. Als ik de jongeren adviseer om het geld eerst uit de automaat te halen, geven ze het ineens liever niet meer uit.”

Het bedrijf van Aziz, genaamd BuddyCoach, heeft hij in het leven geroepen nadat hij als pedagogisch medewerker in de jeugdgevangenis werkte. Hij wil met BuddyCoach kansarme jongeren, die een groter risico lopen om het criminele pad te bewandelen, tijdig hulp bieden. De gezinnen waar Aziz mee te maken krijgt, zijn vaak financieel kwetsbare gezinnen, die simpelweg de middelen niet hebben om hun kinderen te leren met geld om te gaan. Aziz: “Zodra de jongeren geld op hun rekening gestort krijgen, pinnen ze het liefst direct alles van hun rekening af zodat ze dit contant kunnen uitgeven,” legt hij uit. “Dit is een trucje om de automatische afschrijving van bijvoorbeeld hun zorgverzekering voor te zijn. Niet de beste oplossing, want die moet natuurlijk wél betaald worden.”

Niet alleen Aziz, maar ook budgetcoach Fenneke (41) heeft gezien dat mensen een sterke voorkeur kunnen hebben voor contant geld: “Ik begeleidde mensen die niet meer zelfstandig grote financiële beslissingen mochten maken, omdat ze daar niet meer toe in staat waren door bijvoorbeeld een hoogopgelopen schuld. Deze mensen hadden veel meer behoefte aan contant geld, omdat ze niet konden internetbankieren en anders niet precies wisten hoeveel geld ze nog beschikbaar hadden. Zij pinden dan liever het geld en betaalde contant.  Maar dit was over het algemeen een oudere generatie dan de jongeren die ik nu ondersteun. Zij zijn digitaal geld al veel meer gewend.” 

Betalen in de toekomst

Om zonder contant geld alsnog een goed overzicht te houden van je uitgaven, geeft Fenneke een handige tip: “Als je een extra betaalrekening opent, dan kun je één betaalrekening gebruiken waar je vaste lasten van afgeschreven worden. Je maandelijkse leefgeld voor de kapper, boodschappen en bijvoorbeeld kleding maak je naar de tweede rekening over. Deze rekening is dan de enige waar je mee op pad gaat.” Helaas zit ook hier een belangrijk nadeel aan verbonden, legt Fenneke uit: “Het houden van een extra rekening kost wel geld, dus moet je wel een paar extra euro’s per maand kunnen missen. Dit kan natuurlijk niet iedereen.” 

Gelukkig pleit De Nederlandsche Bank voor het behouden van contant geld, omdat betalen voor iedereen gemakkelijk zou moeten zijn. De organisatie geeft uiteindelijk op basis van hun onderzoek economisch advies aan de regering. Het is dan aan de regering of zij hier beleid op zullen voeren.

Laten we hopen van wel. Als contant geld namelijk helemaal verdwijnt, komen kwetsbare groepen die baat hebben bij contant geld, onder druk te staan. Betalen voor alledaagse producten, zoals een cappuccino, zal voor hen steeds lastiger worden. Als gevolg worden zij steeds meer buitengesloten – ook buiten mijn eigen koffiezaak. Contant geld en innovatieve betaaldiensten hebben voorheen altijd vredig naast elkaar geleefd: why change a winning team? 

*De financieel kwetsbare jongeren in kwestie zijn zelf niet geïnterviewd om hun privacy te waarborgen. 

• Deel