Terug naar Brandpunt+
Deze abortusarts voert al 20 jaar het gevecht vanuit een boot
Time Magazine verkoos abortusarts Rebecca Gomperts (54) in september 2020 tot een van de invloedrijkste mensen ter wereld. Maar haar abortusboot kwam niet zonder slag of stoot: “Opeens waren we omsingeld door oorlogsschepen.”
Rebecca Gomperts vaart met haar non-profit Women on Waves naar landen waar vrouwen geen veilige abortus kunnen krijgen. Ook stuurt ze – na een online consult met een arts – abortuspillen (legaal) per post via haar service Women on Web. Om de zelfs de meest afgelegen vrouwen te bereiken, gebruikt ze drones en speedboats om pillen af te leveren. Dit jaar stond ze als enige Nederlander op de prestigieuze lijst van Time Magazine, die haar “een baken van hoop” noemde voor veilige abortus als een mensenrecht.
Hoewel Nederland wereldwijd bekend staat als een progressief paradijs, valt abortus hier nog steeds onder het strafrecht. Abortus wordt alleen uitgevoerd in klinieken met een speciale vergunning, waar slechts vijftien van zijn, en ze zitten vooral in de Randstad. “Als andere artsen het buiten deze speciale klinieken uitvoeren, is het strafbaar,” zegt Rebecca. Oftewel: ook in Nederland is abortus nog steeds een taboe.
Women on Waves
Rebecca’s abortusactivisme begon toen ze na haar medische opleiding als arts werkte op Greenpeace-schepen. Ze ontmoette vrouwen die ongewenst zwanger raakten, maar geen toegang hadden tot een veilige abortus. Sommigen waren verkracht, werden door hun familie verstoten, of hadden geen geld om hun kinderen te voeden. Ook zag ze vrouwen die leden aan de gevolgen van een onveilig en illegaal uitgevoerde abortus. Toen ze tegen andere Greenpeace-leden zei dat ze wilde helpen, leerde ze dat op een Nederlands schip waar – zolang het zich bevindt op internationale wateren – de Nederlandse wetten gelden.
In 1999 werd Women on Waves geboren. Rebecca: “Vrouwen durfden toen het woord ‘abortus’ niet in de mond te nemen. Amnesty International had zich twintig jaar geleden nooit uitgesproken voor abortusrechten.”
De zeevaart stond eeuwenlang symbool als een mannending: piraten, rovers, kolonisten. Maar Rebecca vaart met haar vrouwelijke crew – die bestaat uit een gynaecoloog, een gespecialiseerde abortusverpleegster en activisten – om zoveel mogelijke vrouwen te helpen. Dit leidt vaak tot heftige reacties uit rechts-conservatieve hoeken.
In Polen werden ze door anti-abortusgroepen bekogeld met eieren en rode verf, waarna ze extra beveiliging inschakelden. Toen de vrouwen naar Portugal, Guatemala en Marokko wilden, werd het schip elke keer tegengehouden door oorlogsschepen van de regering. Ook werd er gedreigd met arrestatiebevelen. “In Marokko was er geen rechtsgang mogelijk. Onze advocaat durfde niks meer en sloot zichzelf op in het hotel.” Een paar van deze tegenslagen zijn vastgelegd in de documentaire Vessel uit 2014.
Maar hoe meer haat Rebecca en haar crew krijgen, hoe bekender ze worden. Tijdens hun eerste zeetocht naar de Ierse hoofdstad Dublin in 2001, kregen ze veel negatieve pers.
“In Portugal leidde onze campagne tot legalisering,” zegt Rebecca. “De toenmalige regering – met name de Minister van Defensie – sprak zich uit tegen ons, maar de confrontatie maakte wel een grote impact op de bevolking.” Kort daarna werd de regering vervangen door een socialistische partij die na een referendum abortus legaliseerde.
Abortuspil
Op het schip bespreken vrouwen met een arts de mogelijke risico’s. Ze kunnen altijd besluiten om niet met een abortus door te gaan. Vrouwen die tot negen weken zwanger zijn, krijgen de abortuspil – ook wel een medische abortus genoemd. Het wekt een zware menstruatie op en wordt door de World Health Organization aangeraden als een effectieve abortusmethode.
“Het is een misconceptie dat de abortuspil gevaarlijk zou zijn,” zegt Rebecca. “Het heeft een enorm veiligheidsprofiel – veiliger dan een pijnstiller. Vroeger was de standaard dat je voor een abortus naar een kliniek of ziekenhuis moest, waar ze met een buisje de baarmoeder leegzuigen. Maar toen de abortuspil beschikbaar werd, was het een revolutie voor vrouwen. Met de juiste informatie kunnen ze dit ook thuis innemen.”
Daarom startte Rebecca in 2005 Women on Web, waar vrouwen veilig abortus- en anticonceptiepillen kunnen bestellen. Er staat een team van artsen, onderzoekers, activisten en helpdesk-medewerkers klaar om vrouwen stapje voor stapje te begeleiden. “Zo krijgen ze toch toegang tot een veilige abortus, in plaats van het zelf te doen met stokken en breinaalden.” Rebecca zegt dat ze tienduizenden e-mails per maand krijgt uit meer dan 120 landen – de website komt daarom in zestien verschillende talen.
Taboe in Nederland
In Nederland is de abortuspil alleen te krijgen in abortusklinieken en ziekenhuizen. Soms ook bij de apotheek, maar weinig huisartsen schrijven de pil voor, zegt Rebecca. “In dat opzicht lopen we achter op landen als Ierland, waar abortus pas sinds twee jaar legaal is. Daar kun je de abortuspil krijgen bij de huisarts.” Voor veel vrouwen is het lastig om naar een abortuskliniek te gaan als ze ver weg wonen, in een onveilige thuissituatie zitten en niet willen dat hun partner over de zwangerschap weet, of (in contact kwamen met iemand die) corona-verschijnselen heeft. Degenen die toch de stap wagen, worden vaak lastiggevallen door anti-abortusdemonstranten die voor klinieken hangen.
Gelukkig zijn er activistische groepen in Nederland die de drempel naar een kliniek kleiner maken. Een groep die Rebecca bewondert is De Bovengrondse, die vrijwilligers traint tot abortusbuddy’s: mensen die vrouwen veilig naar abortusklinieken begeleiden. Ook steunt ze Abortion Network Amsterdam (ANA), een organisatie die vrouwen helpt uit Europese landen waar abortus strafbaar of ontoegankelijk is, om naar Nederland te komen voor een behandeling. Ook worden er overnachtingsplekken, een tolk en eten verzorgd.
Rebecca is al meer dan twintig jaar abortusactivist en belandde in die tijd steeds in gesprekken over abortus als een morele kwestie. Ze was recent te gast bij de talkshow De Vooravond, waar het gesprek ineens veranderde in een discussie die voor/tegen abortus was. “Ik vind het niet meer interessant om op deze manier erover te praten. Als iemand dat voor zichzelf vindt is dat prima, maar je moet het niet andere opleggen. Iedereen heeft er een mening over, maar degenen die niks worden gevraagd, zijn de vrouwen zelf.”
Sommige vrouwen die ze in het verleden heeft geholpen, zeiden dat ze normaal tegen abortus zijn maar dat hun situatie ‘anders’ is. “Als je tegen abortus bent maar op een dag ongewenst zwanger raakt en kiest voor een abortus – dat kan en mag. Voor mij is het geen morele kwestie, maar een kwestie van keuzevrijheid. Mijn doel was altijd om vrouwen de mogelijkheid te geven om te mogen kiezen.”
