Pas op: de schijnfeminist rukt op. Wat is dat?

Een quasi-woke kunststudent die infographics over gender deelt op Instagram, maar zich wel seksistisch uitlaat over zijn crazy ex-girlfriend: hoe herken je zo’n ‘schijnfeminist’?

In mijn profiel op dating-app Hinge staat in koeienletters ‘FEMINIST’. Zo doe ik een poging alle seksistische klootzakken op afstand te houden in mijn dateleven en kijkt niemand gek op als ik tijdens een eerste date ineens over de orgasmekloof begin. Maar werkt deze tactiek wel? 

Ik hoor namelijk weleens verhalen van feministische vrouwen over een soort man die enthousiast de hashtag #freethenipple post op social media, je aanmoedigt je beenhaar te laten staan en misschien zelfs meeloopt met de Feminist March, maar je alsnog manipuleert of zelfs mishandelt; onbewust of zelfs bewust.

Zelf ben ik zo'n man ook wel eens tegengekomen: een quasi-woke kunststudent die infographics over gender deelt op Instagram, maar zich tegen mij vervolgens wel seksistisch uitlaat over zijn crazy ex-girlfriend.

Feministisch auteur Sam Mills ziet sinds #MeToo viraal ging in 2017 steeds vaker dat mannen zéggen feminist te zijn, maar dat ze zich niet zo gedragen. Ze schreef daarover het boek Schijnfeminisme: Over seks, macht en #MeToo, dat begin dit jaar naar het Nederlands is vertaald en ontzettend aanslaat.

Kun je me uitleggen wat een schijnfeminist precies is?

Sam Mills: “Een schijnfeminist is iemand die het feminisme bewust of onbewust gebruikt als schild om zijn eigen misbruik te verhullen. Hij weet dat zijn vrouwenhaat in het huidige klimaat niet wordt getolereerd en dat het zijn reputatie en carrière zou kunnen verwoesten, dus bouwt hij een imago op, een rookgordijn. En als hij ergens van beschuldigd wordt, zorgt zijn ‘feminisme’ voor verwarring.”

“Een schijnfeminist kan een vrouw aan emotionele mishandeling onderwerpen en dezelfde dag net zo makkelijk op Twitter of Facebook verklaren hoezeer hij vrouwenemancipatie steunt en vindt dat het patriarchaat vernietigd moet worden.”

In je boek schrijf je: “In de onthullingen die volgden op de #MeToo-campagne viel me op hoeveel mannen die vrouwen mishandelden een dubbelleven leidden. Op het eerste gezicht waren het dikwijls aardige mannen die een solide huwelijk hadden, feministische mannen die voorstander van gelijkheid waren, maar dikwijls was hun duistere alter ego iemand die vrouwen sloeg en mishandelde, of ze kleineerde en ondermijnde.” Heb je hier voorbeelden van?

“De hoofdpersoon van de hele #MeToo-affaire, Harvey Weinstein, noemde zichzelf openlijk feminist en woonde een vrouwenrally bij op het Sundance Film Festival, terwijl hij tientallen vrouwen misbruikte datzelfde jaar. Je ziet ook dat hij zich nóg feministischer ging profileren toen zijn misbruik publiekelijk gemaakt dreigde te worden.”

“Schijnfeminisme is in dit geval een heel duidelijk en bewust rookgordijn, maar er zijn ook minder opzichtige voorbeelden. Zo schrijf ik in het boek over een ‘feministische’ man waar ik mee naar bed ging die zijn idee van gelijkwaardigheid zeker niet toepaste in zijn omgang met mij. Hij loog veel, probeerde mij te manipuleren en maakte me achter mijn rug om zwart. Dat is geen seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar wel schadelijk. Mensen doen niet altijd bewust kwaad: soms hebben ze echt niet de emotionele intelligentie om de kloof tussen hun ideologie en hun daden te beseffen.”

Wat brengt schijnfeministen tot deze spagaat: enerzijds het feminisme uitdragen, en anderzijds vrouwonvriendelijk gedrag vertonen?

“Veel mannen hebben na #MeToo last van hun geweten en realiseren zich dat ze zich hebben misdragen tegen vrouwen. Ze hangen openbaar het feminisme aan omdat ze het gevoel hebben iets goed te moeten maken, maar in de privésfeer veranderen ze aan hun omgangsvormen in relaties niets. Ze blijven zich bijvoorbeeld jaloers, dominant of bezitterig gedragen. Mannen voelen dat hun idee van wat mannelijk is onder druk staat omdat door de #MeToo-beweging traditionele genderrollen en de seksuele dynamiek ter discussie worden gesteld. Veel van hen hebben hun hele leven lang gehoord dat ze dominant en assertief moeten zijn, en krijgen nu het idee dat het ineens niet meer gewenst is.”

Vind je dat #MeToo een aanval op het idee van mannelijkheid is?

“Ik denk dat de discussie rondom #MeToo voor mannen een manier is om te leren over gezonde en gelijkwaardige relaties, en hoe je dat doet. Wanneer jonge mannen #MeToo en/of feminisme in het algemeen verkeerd opvatten als een aanval, komt dat waarschijnlijk door een gebrek aan historisch besef. Ze zijn opgegroeid in een egalitaire samenleving en zijn zich misschien niet bewust van het seksisme waar de maatschappij op is gebouwd: de strijd die de suffragettes voerden om stemrecht voor vrouwen te krijgen, of die vrouwen in de jaren zestig en zeventig moesten voeren voor een bevredigende carrière. Ze begrijpen niet waarom feminisme nodig is.”

Je schrijft in je boek: “Het seksisme van het verleden mag dan grof en openlijk zijn geweest, het was makkelijker te signaleren en te benoemen. Het seksisme van tegenwoordig is ondergronds gegaan, is verraderlijker en moeilijker te bestrijden.” Kun je dat uitleggen?

“Daarmee bedoel ik dat seksisme tegenwoordig moeilijker te benoemen is omdat het sociaal wenselijk is om te zeggen dat je voor gendergelijkheid bent, ook al vind je eigenlijk wat anders. Onderhuids seksisme is moeilijker te benoemen, en dus moeilijker te bestrijden. Het seksisme van vroeger was opzichtiger, maar je kon het natuurlijk niet altijd veranderen.”

“Ik ging vroeger een keer naar een groot literair feest en sprak met een redacteur die echt niet geïnteresseerd was om met mij te praten en dat liet hij me ronduit onbeleefd merken. Iemand kwam naar me toe en zei troostend: maak je geen zorgen, hij heeft gewoon geen interesse in praten met vrouwen. Zo’n geval van opzichtig seksisme zou vandaag de dag niet meer zo gauw gebeuren.”

Het is grappig dat je dat zegt, ik was in maart op een literair bal en oudere mannelijke auteurs en redacteuren bleven me maar vragen hoe oud ik was. Ik denk niet dat deze gevallen expliciet seksistisch is, maar ik vraag me wel af of ze dat ook hadden gevraagd aan een man.

"O mijn god! Dat is zeker niet oké. Nu ik ouder ben, ben ik misschien minder vatbaar voor dit soort seksisme. Hoewel leeftijdsdiscriminatie ook een ding is: oudere vrouwen worden gediscrimineerd op basis van hun geslacht én hun leeftijd. We kunnen nooit winnen, haha!”

Je bent in je boek erg kritisch op seksistisch gedrag, maar je schrijft ook dat je niet graag termen als ‘toxic masculinity’ gebruikt. Waarom?

“Ik heb het gevoel dat de term te vaak wordt gebruikt. En als mannen zichzelf constant als giftig omschreven horen worden, kan dat voor niemand goed zijn. Er is dan het gevaar dat jonge mannen naar Jordan Peterson en dat soort vrouwonvriendelijke figuren worden gedreven. Het kan mannen en vrouwen meer uit elkaar drijven als mannen zich al op jonge leeftijd gedemoniseerd voelen. Maar ik zie duidelijk het probleem van sommige aspecten van traditionele mannelijkheid. Ik vind dat gewoon te veel met de term toxic masculinity wordt gegooid. Veel mannen zijn in de war door de term en het staat mannen niet echt toe zichzelf als goede mensen te zien.”

“Dit boek is geen aanklacht, maar een oproep om het beter te doen. Je vastklampen  aan agressieve en dominante mannelijkheid leidt waarschijnlijk niet tot gezonde relaties. Een gebrek aan empathie leidt tot eenzaamheid. Meeleven met vrouwen wordt bij mannen niet echt aangemoedigd: het wordt gezien als een zwakte, maar het kan juist een grote kracht zijn. Je kunt sterk zijn én ook gevoelig – dat is een krachtige combinatie die ik vaker hoop te zien.”

• Deel