Solar designer Marjan: “De zon als energiebron biedt nog zóveel meer mogelijkheden”

Ze pleit ervoor dat we anders moeten gaan denken over zonne-energie. “Ooit was rijden in een elektrische auto niet echt cool, nu wil iedereen een Tesla. Zo’n status heeft zonne-energie nog niet.”

Groot nieuws was het niet, maar ergens in 2020 was er wel degelijk sprake van een mijlpaal: voor het eerst waren de kosten van het opwekken van zonne-energie lager dan van alle andere energiebronnen. Toch is volgens de laatste gegevens slechts 0,9 procent van alle verbruikte energie in Nederland afkomstig van de zon. Reden genoeg om ieder schaars stukje leegstaand land als de wiedeweerga vol te plempen met zonnepanelen, zou je denken. Maar dat kan ook anders. Mooier, bovendien. Want zeg eens eerlijk: kijk jij graag naar weilanden vol glimmende donkerblauwe vierkanten? 

“Als er wordt gesproken over zonne-energie, dan wordt vooral de vraag gesteld hoe het zo goedkoop en efficiënt mogelijk kan worden opgewekt,” zegt Marjan van Aubel (35). Als solar designer onderzoekt de Amsterdammer hoe we zonne-energie functioneel én met oog voor esthetiek kunnen integreren in ons dagelijks leven. Alle producten die Marjan ontwerpt zijn multifunctioneel: ze vangen zonlicht op en fungeren als directe energieleverancier. Denk bijvoorbeeld aan een tafel waarvan de zonnepanelen in het tafelblad de elektriciteit opwekken voor de telefoons en laptops die aan de tafel worden gebruikt of opgeladen.

Marjan studeerde aan de Rietveld Academie in Amsterdam en volgde een master aan het prestigieuze Royal College of Art in Londen. Vanaf het begin van haar studie had ze een bijzondere interesse in natuurkundige processen en de vele manieren waarop ze kunnen worden geïntegreerd in design. Langzaam maar zeker kwam de zon centraal te staan in haar werk. “Ik was altijd al gefascineerd door de technische kant van het verhaal: hoe laat zonlicht zich precies omzetten in energie? Vervolgens ben ik me gaan afvragen wat ik als ontwerper kan bijdragen of veranderen aan die technologie.”

Sinds haar afstuderen is het snel gegaan met de solar designer.Haar ontwerpen verschenen onder andere in het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Design Museum in Londen en het MoMA in New York. Marjan’s laatste ontwerp is Sunne, een lamp die je aan een raam hangt en zich overdag oplaadt. “Het neemt de functie van de zon over als het buiten donker wordt en toont de kleuren van de lucht bij zonsopkomst- en ondergang.” Voor de productie van Sunne werd een crowdfundactie opgezet. Binnen 40 uur was het streefbedrag binnen. 

Waarom maken we niet veel meer gebruik van zonne-energie als er kennelijk genoeg animo is? “Het was lange tijd heel duur om zonne-energie op te vangen”, verklaart Marjan. “Door alle technologische ontwikkelingen is dat in korte tijd veel goedkoper geworden, alleen wordt het nog maar weinig in praktijk gebracht.” Als alternatief voor de aanleg van zonneparken ziet Marjan juist in stedelijke gebieden veel potentie. “Er zijn eindeloos veel oppervlakken die daarvoor geschikt zijn, denk alleen al aan alle daken.” Het probleem zit hem volgens haar deels in regelgeving. “Als huurder kun je bijvoorbeeld niet zomaar panelen op je dak zetten.”

Bovendien denkt de designer dat mensen geprikkeld moeten worden door meer dan alleen kostenbesparing en duurzaamheid. “Culturele waarden zijn net zo belangrijk, zonnepanelen moeten gevoelsmatig passen in het landschap. Sommige molens staan er driehonderd jaar later nog steeds omdat ze worden gezien als waardevol onderdeel van onze cultuur.” Om zover te komen, is er allereerst een mentaliteitsverandering nodig. “Ooit was rijden in een elektrische auto niet echt cool, nu wil iedereen een Tesla. Zo’n status heeft zonne-energie nog niet.” 

Dat zonnepanelen naast functioneel ook mooi kunnen zijn, blijkt wel uit het ontwerp dat Marjan maakte voor het Nederlandse paviljoen van de aanstaande Wereldtentoonstelling in Dubai, The Dutch Biotope. Het dak van het paviljoen bestaat uit gekleurde zonnepanelen gemaakt van organisch materiaal, die eenzelfde effect hebben als glas in lood. Het wekt niet alleen energie op, maar geeft de ruimte ook een zacht, sfeervol licht. Bovendien laten de panelen precies het lichtspectrum door dat nodig is om de eetbare planten op de voedselberg in het paviljoen te doen groeien. Dat samenspel tussen architectuur en de zon is volgens de designer niet zo nieuw als vaak wordt gedacht. “De oude Grieken bouwden hun huizen al op de stand van de zon, zodat het in de winter warm bleef en in de zomer koel. Die relatie met de natuur zijn we kwijtgeraakt in onze kapitalistische wereld, maar kan weer worden hersteld.” 

De toekomst ziet Marjan dan ook zonnig tegemoet. “Het zal steeds normaler worden om al bij de ontwerpfase te bepalen hoe een gebouw zijn eigen energie gaat opwekken, en daar rekening mee te houden in de vorm, positie en het bouwmateriaal.” Ze voorspelt dat in steden niet alleen gebouwen zelfvoorzienend worden, maar bijvoorbeeld ook het openbaar vervoer en zelfs de straten. “Er bestaat al een speciaal soort verf dat zonne-energie opwekt, dat zou je op wegen kunnen gebruiken om de straatverlichting mee te voeden.” Aan creatieve ideeën geen gebrek. “De zon als energiebron biedt nog zóveel meer mogelijkheden.” 

• Deel