Deze Syrische Nederlanders stemmen voor het eerst in hun leven: “Dit is hetgeen waar wij lang op hebben gewacht”

Stemrecht mislopen omdat de IND een administratieve achterstand oploopt of stemmen terwijl je eigen ouders in stilte toekijken: duizenden jonge Syriërs mogen op 17 maart voor het eerst in hun leven stemmen.

Zoals alle eerste keren: het kan spannend en verwarrend zijn – en soms gaat het helemaal mis. Maar de meeste nieuwe stemmers kijken reikhalzend uit naar de grote dag. Het gaat om duizenden Syrische niet-meer-nieuwkomers.

Tijdens mijn research naar nieuwe stemgerechtigden valt gelijk hun eigen politieke zoektocht op: ‘Waar vind ik een overzicht van alle politieke partijen? En op hoeveel partijen mag ik stemmen?’, vragen ze via digitale wegen. De roep naar informatieverschaffing is luid, vooral vanuit dertigplussers die de taal nog niet volledig beheersen.

Partijkandidaten van onder meer D66, GroenLinks en CDA maken daarom strategisch gebruik van sleutelpersonen: Syriërs met een breed netwerk in hun gemeenschap. Via online meetings gaan ze met sleutelpersonen in gesprek om nieuwe stemmers, die live meekijken, te overtuigen van hun partij. Net zoals bij andere doelgroepen nemen sociale media dit jaar de overhand om stemmers te bereiken. ‘Ik wil voor elke nieuwe Nederlander een maatje. Een vriend. Iemand die je de weg wijst’, bepleit een CDA-kandidaat.

Hypocriet, vindt de 24-jarige Sabri Nasser uit Nijmegen, die in 2014 naar Nederland kwam. “Een paar weken voor de verkiezingen verschijnen verschillende kandidaten plots in live-sessies – terwijl ze eerder geen oog hadden voor vluchtelingen.” De ‘nieuwe’ Nederlander haakte gauw af. Hij neemt liever Nederlandse vrienden in de arm om een ‘volledig en objectief beeld’ van het politieke klimaat te krijgen. “Ook heb ik de stemwijzer ingevuld. Ik kijk vooral naar thema’s als werk, zorg en openbaar vervoer. Nu ik Nederlander ben, vind ik migratie minder belangrijk.”

Hij voegt toe: “Ik wil mij niet laten overhalen door één onderwerp: ik bekijk het gehele partijprogramma, en maak daarna mijn keuze.” Sabri is de eerste en enige van zijn gezin die mag stemmen: hij kwam als zeventienjarige naar Nederland, later volgde de rest. Dus kijken de ouders in stilte toe hoe hun zoon, het jongste gezinslid, een politieke keuze maakt.

‘Nieuw en onwennig’

Meer dan 90.000 Syriërs kregen sinds 2011 asiel in Nederland. Tussen 2014 en 2016 kwam het overgrote deel, 50.000 Syriërs. Die krijgen stemrecht na minimaal vijf jaar: als zij een aanvraag indienen voor een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd en het Nederlanderschap.

Een deel van Sabri’s Syrische vrienden besluit niet te stemmen, zegt hij. “Ik heb geprobeerd het politieke klimaat van Nederland uit te leggen, maar zij vinden het onbelangrijk. Dat begrijp ik niet. Door te stemmen behoud je je vrijheid.”

Dat niet iedereen die verantwoordelijkheid voelt, komt omdat “Syriërs niet gewend zijn dat hun stem meetelt”, verklaart Ayham Mufálani (23) uit Arnhem. Juist daarom doet hij dat wel. “Die verandering moet van binnenuit komen”, zegt hij. Ayham vindt het “goed om te zien” dat er in de politiek “zoveel denkbeelden vertegenwoordigd worden”.

De recent tot Nederlander genaturaliseerde Ramlah Miari (23) uit Amsterdam overwoog haar kiesrecht niet te gebruiken. “Stemmen is nieuw en voelt onwennig.” Maar, zegt ze, “toen dacht ik: dit is hetgeen waar wij lang op hebben gewacht.”

Dus struint ze het internet af en bespreekt ze sinds enkele dagen alle politieke partijen met haar ouders. “Op papier maak ik een overzicht van vooral linkse partijen, ik let op thema’s als minimumloon, klimaat, zorg en migratie. Mijn ouders gaan ook voor het eerst stemmen, dus het is extra spannend dat we dit moment samen mogen delen.”

Minder enthousiast is de 29-jarige Amer Alomari uit Nieuwkoop, een van de sleutelpersonen uit de gemeenschap, die vreest voor de periode ná de verkiezingen. “Politici beloven veel. Als daar niets van terechtkomt, ben ik bang dat dit het vertrouwen schaadt. Ik voel mij verantwoordelijk om te stemmen, maar ik ben zelf ook erg voorzichtig.”

Hij vervolgt: “Ik verwacht een hoge opkomst onder Syriërs, maar ik kan mij voorstellen dat sommigen denken: ik breng liever geen stem uit, zodat ik niet teleurgesteld raak, zoals in mijn thuisland.”

Politiek vertrouwen 

De afgelopen twee weken sprak Amer vrijwillig partijkandidaten live en online om Syriërs voor te bereiden op de verkiezingen, en dus ook om een brug te bouwen tussen de “ongehoorde groep” en de politiek, “die slechts óver hen praat, niet mét”.

Het is geen overbodige zet om te bouwen aan het politieke vertrouwen van duizenden mensen uit conflictgebieden. Maar het aantal initiatieven is gering. Het gaat niet om informatievoorziening in hun moedertaal, maar vooral ook om toelichting van het Nederlandse politieke systeem, in praktische zin. Hoe wordt hun veiligheid gewaarborgd? Wat staat ze straks in de stembus te wachten? Zelfs jonge Syriërs die de taal meer dan ruim voldoende machtig zijn, weten lang niet altijd dat zij straks uit een lijst van tientallen namen (per partij) mogen kiezen. Ook is het ze onduidelijk dat een stempas op naam vooraf niet ingevuld hoeft te worden.

Stemrecht mislopen

De 34-jarige Tamer Alalloush uit Utrecht grijpt dit verkiezingsjaar achter het net: in september 2020 had hij zijn verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd moeten ontvangen. Maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is door de coronacrisis en de grote hoeveelheid aanvragen een administratieve achterstand opgelopen. Duizenden anderen lopen ook hun stemrecht mis. “Jammer”, zegt hij, “want ik ben graag bezig met politieke klimaat. In 2017 volgde ik al een cursus over politiek in Nederland. Ook informeer ik anderen hier graag over.” Maar hij bekommert zich er niet om: “Ik heb nog nooit gestemd, dus het voelt niet anders dan normaal. Maar mensen vinden het prachtig om deel te nemen – op wat voor manier dan ook.”

De 32-jarige Eyad Murrah leefde als Palestijn in Syrië zijn leven lang als vluchteling. “Ik had nooit over stemmen nagedacht – en nu krijg ik toestemming om dit wel te doen”, zegt hij opgetogen. “Het voelt goed dat ik invloed kan uitoefenen en dat ik, als iets mij niet bevalt, kan meebeslissen. Ik heb direct de stemwijzer ingevuld, daaruit vloeiden D66, Denk – en de PVV. Ik denk dat ik een stelling verkeerd heb begrepen”, lacht hij.

Met andere Syriërs praat hij vanwege ‘de gevoeligheid’ niet over politiek, zegt Eyad. Hij telt de dagen in vreugde af: “Ik ga stemmen op een partij die zorg en onderwijs vooropstelt, met de gedachte dat mijn kinderen hier zullen opgroeien.”

Van links naar rechts in de headerfoto: Sabri, Ramlah, Eyad en Ayham. Eigen foto's, foto van Sabri geschoten door auteur. 

• Deel