Waarom (sommige) jonge vrouwen nog stééds geen feminist zijn

Neoconservatieve vrouwen zeggen hun roeping te vinden in traditionele genderrollen. De tag #tradwife kreeg afgelopen jaar op TikTok honderden miljoenen views. Waarom verlangen ook in Nederland sommige moderne vrouwen terug naar de jaren vijftig?

Ze kneedt deeg, plukt fruit in haar boomgaard, en schommelt hele dagen met haar schattige, mollige kinderen in een zonovergoten grasveld, gehuld in een lange jurk. Zelfbenoemde tradwives verlangen naar een simpel leven achter het aanrecht, waarin moederschap en zorgen voor hun man centraal staan, met als keurslijf het familieleven van de jaren vijftig.

Is deze keuze de ultieme vorm van vrouwenemancipatie, zoals tradwives zelf zeggen? Is het nostalgie naar een wereld die nooit bestaan heeft? Of is het juist een manier om te ontsnappen uit een wereld die voor vrouwen meestal (nog steeds) niet zo gezellig is? 

Fluwelen onderdrukking

In deze vraagstelling wordt een vals dilemma tussen het feminisme en traditionele genderpatronen geschetst, vindt Mariecke van den Berg. Zij is bijzonder hoogleraar Feminisme en christendom aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. 

“Allereerst,” vertelt Van den Berg, “zegt het feminisme juist dat je alles mag doen wat je wilt.” Dat betekent dat je óók mag kiezen om het feminisme te verwerpen om je dromen van een huisje, een boompje en een beestje te verwezenlijken. 

Volgens conservatieven woedt er een vurige strijd tussen feministen en vrouwen die zich houden aan wat zij zien als traditionele, biologische, door God gegeven genderrollen. Met antieke stereotypen maken ze het feminisme verdacht. Zo zouden alle feministen harige, tuinbroekdragende, gillende en mannenhatende radicalen zijn. Door daar traditionele rolpatronen tussen man en vrouw tegenover te zetten en die te presenteren als iets moois, hopen conservatievelingen dat andere vrouwen die misschien alsnog zullen omarmen.

“Fluwelen onderdrukking, zo noemen we dit onderdrukkingsmechanisme van het patriarchaat in de sociale wetenschap”, legt Van den Berg uit. Verschillen tussen man en vrouw – zoals uiterlijke kenmerken, maar ook verantwoordelijkheden, plichten en rechten  – worden hierin niet gepresenteerd als iets onrechtvaardigs, maar iets dat juist wenselijk is. “Dus niet: ‘Ik sla je in elkaar als je niet doet wat ik zeg’, maar: ‘Kijk hoe krachtig en complementair Gods schepping is’.”

Idyllisch (maar niet heus)

Wat is de aantrekkingskracht van #TradLife op jonge neoconservatieve vrouwen? In ieder geval geeft zo’n manier van leven ze een stuk duidelijkheid en rust, vertelt Van den Berg. “Het neemt onzekerheid rond postmoderne vragen over identiteit en gender weg.”

Maar waarom LARPen deze vrouwen dan juist als huismoeders in de jaren vijftig, en niet als bijvoorbeeld jager-verzamelaars van miljoenen jaren geleden, die er een veel egalitairdere rolverdeling op nahielden? 

“De jaren vijftig wordt geassocieerd met orde, netheid en harmonie,” zegt de hoogleraar. En inderdaad: google 'fifties', en het internet bombardeert je met foto's van jonge, swingende, aantrekkelijke mensen, grote auto's, en Amerikaanse diners. Het idyllische, naoorlogse beeld van de jaren vijftig kennen we uit de media, stelt Van den Berg. Maar dit beeld klopt niet. “We kwamen net uit de Tweede Wereldoorlog, Europa lag in puin, de Koude Oorlog was zowat al begonnen. Die tijd wordt voorgesteld als veilig en overzichtelijk, maar dat was totaal niet de realiteit.”

Daar komt nog eens bij dat in de jaren vijftig nog niet eens wetgeving bestond om vrouwen te beschermen. Want wat als je wederhelft arbeidsongeschikt raakte, of gewelddadig werd, of als ‘ie buiten de pot pieste en je van hem wilde scheiden?

Ironisch is het, zegt Van den Berg, dat het sociale vangnet waarop vrouwen anno 2023 kunnen terugvallen bestaat vanwege het feminisme. Denk aan het alimentatierecht, of de bijstand: allemaal bevochten door feministische bewegingen. En keer op keer werd er tijdens zo'n nieuwe emancipatieslag door conservatieven snel gegrepen naar de stoffige, aloude 'doorgeslagen feministen'-kaart.

Liberaal, conservatief

Vrouwen die kiezen voor traditie zijn dus geen nieuw fenomeen. Is de tradwife-trope oude, reactionaire wijn in nieuwe vaten? Hoe verschillen moderne tradwives van hun voorgangers uit de vorige eeuw? 

In ieder geval nieuw is dat tradwives veel individualistischer zijn dan hun conservatieve voorgangers, vertelt Van den Berg. Ze maken er hun identiteit van, voornamelijk op het internet. “In het echte conservatieve gedachtegoed is het huis voor de vrouw en het publieke domein voor de man. Deze nieuwe stroom conservatieve vrouwen doorbreekt dat.” 

Verder zijn tradwives ook meer gefocust op mode en etiquette waarmee ze vrouwelijkheid willen signaleren. “Ze zijn heel zelfbewust. Dat is juist modern, en ergens ook heel liberaal. Reformatorische vrouwen probeerden voorheen vooral niet te veel op te vallen, maar deze vrouwen willen zichzelf júist onderscheiden.”

Emancipatie of stap terug?

Tradwives willen dat huishoudelijk werk net zo gewaardeerd wordt als werk buitenshuis. En daar hebben ze helemaal gelijk in, vindt Van den Berg. “Maar goed: in mijn ideale, feministische wereld doen mannen ook gewoon meer werk in het huishouden.”

Het probleem is dus dat de traditionele rolverdeling wordt gepredikt als een one-size-fits-all, iets dat niet alleen voor iedereen wérkt, maar ook iets dat nou eenmaal de bedoeling is. Terwijl de meeste vrouwen gewoon willen werken, en onderzoek laat zien: werkende moeders zijn gelukkiger dan niet-werkende moeders. Volgens de wetenschap zijn vrouwen nu gemiddeld genomen méér in hun sas op het werk dan mannen. 

Sterker nog: vrouwen zijn ambitieuzer dan ooit, maar worden nog altijd tegengehouden door systemische discriminatie. En in zo’n klimaat is het misschien helemaal niet zo gek dat ze teruggrijpen naar oude, vertrouwde ideeën over de rolverdeling in het huishouden. 

Normatief

De oplettende kijker was het misschien al opgevallen dat tradwives meestal wit, cis, en rijk genoeg zijn om de levensstijl die ze romantiseren te kunnen etaleren op de tijdlijnen van hun miljoenen volgers. Daarom kunnen ook alleen vrouwen die al veel privilege hebben zich deze levensstijl permitteren, bevestigt Van den Berg. Want wie kan er tegenwoordig nou van één inkomen een gezin onderhouden in Nederland, zoals dat toen kon? 

Misschien is deze ontwikkeling een social media-hype, zegt Mariecke van den Berg. Maar het zou wel passen binnen de verrechtsing in het Nederlandse politieke landschap. Sociologen plaatsten de tradwife-trend al eerder binnen een bredere context van de opkomst van extreemrechts. Binnen die context is het ook niet verbazingwekkend dat de link met witte suprematie snel gelegd is. 

Hoewel veel tradwives zeggen dat iedereen hierin haar eigen keuze heeft, impliceren ze ook dat het voegen naar traditionele genderrollen ‘de juiste manier van leven’ is, of ‘hoe God het bedoeld heeft’, of een antwoord op het 'doorgeslagen feminisme'. “Op die manier wordt het toch normatief,” zegt Van den Berg. En daarmee leg je je vrouwelijke medemens óók iets op. 

Wie zijn deze vrouwen, en waarom doen ze wat ze doen, in hun eigen woorden? Vanaf 29 december 2023 is elke week onze nieuwe vierdelige serie Meiden van traditie te zien op het YouTube-kanaal van NPO3. 

Daarin krijgen we een kijkje in het leven van Zeynep (27), Rinske (26), Danique (27) en Astrid (32), vier jonge Nederlandse vrouwen wiens leven haaks staat op dat van veel leeftijdsgenoten. Wie zijn deze ‘meiden van traditie’ en hoe zijn ze geworden wie ze zijn? En waarom maken ze traditionele keuzes in een moderne samenleving?

• Deel