Het drama van Daan (28) na een vasectomie: ‘Ik kreeg geen hulp van het ziekenhuis’

Op zijn 27ste koos Daan Rademaker voor een vasectomie. Nu, acht maanden later, zit hij met pijn aan zijn ballen gevangen in een doolhof van zorginstellingen.

Al sinds jonge leeftijd heeft Daan last van mentale problemen. Hij is gediagnosticeerd met ADHD en zware OCD. Hierdoor heeft hij de keuze gemaakt om zichzelf te laten steriliseren. “De kans dat mijn verloofde en ik achttien jaar lang een kind een veilige stabiele omgeving kunnen bieden is gewoon extreem klein,” vertelde Daan eerder aan Brandpunt+.

Als eerste belde Daan zijn huisarts, die hem doorverwees naar het Diakonessenhuis in Utrecht. Daar zei de uroloog: ‘Nee, gaan we niet doen. Je bent onder de dertig, dat is de groep die statistisch gezien het vaakst spijt heeft.’

De Nederlandse Vereniging voor Urologie publiceerde in 2004 een leidraad over dit onderwerp. In deze leidraad staat dat urologen bij mannen onder de dertig extra voorzichtig moeten zijn, omdat jonge mannen vaker spijt krijgen. Hoe streng ziekenhuizen hiermee omgaan, is aan het ziekenhuis zelf. Al worden er altijd wel grondige vragen gesteld wanneer iemand jonger is dan dertig jaar oud.

Na de afwijzing bij de uroloog keerde Daan terug naar zijn eigenhuisarts. Daar kreeg hij te horen dat er een alternatief is: sommige huisartsen in Nederland doen deze ingreep zelf. Een vasectomie is in principe een vrij simpele en kleine ingreep. Blij dat hij toch de operatie kon krijgen die hij wil, nam Daan contact op met een van deze gespecialiseerde huisartsen.

Bekwaam maakt bevoegd

Dat huisartsen steeds meer taken overnemen die eerst alleen in het ziekenhuis werden gedaan, is niks nieuws. Sommige huisartsen zetten bijvoorbeeld ook spiraaltjes, of voeren kleine chirurgische ingrepen uit zoals het verwijderen van moedervlekken, en nu dus ook de vasectomie. Huisartsen zijn goedkoper, dus wordt er beleidsmatig steeds meer specialistische zorgverlening, die eerst alleen in het ziekenhuis kon plaatsvinden, naar de huisarts overgeheveld.

“In principe mag iedere huisarts chirurgische verrichtingen uitvoeren als hij of zij bekwaam is,” schrijft Stijn de Ruijter via de mail. Stijn is huisarts in een praktijk waar ook vasectomieën worden uitgevoerd. “Deze bekwaamheid zorgt er ook voor dat de huisarts bevoegd is dit soort ingrepen te doen.”

Een huisarts leert dit soort specifieke ingrepen als assistent in het ziekenhuis, of tijdens een stage bij een collega-huisarts. De huisarts moet zelf bepalen of hij of zij bekwaam genoeg is om de vasectomie uit te voeren. De enige eisen die de Nederlandse Zorgautoriteit stelt aan de bekwaamheid van huisartsen is dat ze zorgen voor een steriele omgeving, de juiste instrumenten, assistentie, en een quotum van minimaal vijf vasectomieën per jaar zodat de arts de ingreep niet verleert. Wordt er voldaan aan deze eisen? Dan mag de huisarts aan de bak.

“Na een week of twee was mijn rechterbal ongeveer zo groot als een sinaasappel”

Na checks, gesprekken en voorlichtingen bij zijn eigen huisarts kon Daan eindelijk terecht bij de gespecialiseerde huisarts. Acht maanden nadat hij voor het eerst naar de huisarts stapte, gebeurde het in juni 2022.

Geen rozengeur en maneschijn

“Het was een vrij intense ingreep, maar toen ik weer buiten de behandelkamer van de huisarts stond leek alles prima,” zegt Daan. “Maar na een week of twee was mijn rechterbal ongeveer zo groot als een sinaasappel.”

Via de huisarts waar hij zijn vasectomie liet doen, kon Daan terecht bij de radioloog in het ziekenhuis voor een echo. Hierop zagen ze een bloedzak om Daans rechterbal. “Er was waarschijnlijk tijdens de operatie iets geraakt in mijn zak waardoor het is gaan bloeden. Binnen een paar weken zou dat over zijn, werd me verteld. Inmiddels is het maart en is mijn ene bal nog steeds groter dan de andere.”

Daar bleef het echter niet bij: “Zo’n twee à drie maanden geleden kreeg ik bij elke erectie enorme stekende pijn aan de linkerkant van mijn balzak. Ik dacht: godverdomme, wat is er nu weer aan de hand? Misschien lag ik verkeerd tijdens mijn slaap? Toen het na een maand nog niet over was, belde ik toch maar weer de huisarts die mijn vasectomie had gedaan. Die vertelde mij dat er waarschijnlijk niks aan de hand was. Ik vond dit toen al een beetje shady.”

Na deze afwijzing bij duurde het twee weken voordat Daan toch weer medische hulp zocht. “Ik heb mijn eigen huisarts gebeld, hem vertrouw ik. Ik wilde één op één met hem spreken.”

Post-vasectomiepijn

“Na een vasectomie krijgt ongeveer 5% van de mannen last van post-vasectomiepijn (PVP),” schrijft huisarts Stijn de Ruijter. Dat is een alomvattende term voor pijn aan je ballen of zak na een vasectomie. Hoe intens de pijnklachten zijn kunnen verschillen. “De pijn voelt als een goeie 6,5 op een schaal van een tot tien,” vertelt Daan. “Het doet zoveel pijn dat ik niet meer kan genieten van seks. Het zit mijn seksleven en mij persoonlijk in de weg.”

“De uroloog zei: ik heb je niet geaccepteerd”

De Ruijter laat weten dat “deze pijnklachten een gevolg kunnen zijn van een vasectomie, maar dat er soms ook een andere oorzaak is.” Bijvoorbeeld doordat op de plek waar de zaadleider is verwijderd, littekenweefsel is gaan groeien en tegen een zenuw duwt. Een arts moet concluderen of dit echt de oorzaak is. Als er inderdaad sprake is van littekenweefsel, kan een arts als oplossing de balzak het opensnijden en het weefsel wegschrapen.

Ook het ongedaan maken van de sterilisatie is een mogelijke oplossing, al is er geen garantie dat dit lukt. De derde oplossing klinkt ook gelijk het naarst: via een operatie in de lies kan er selectief een zenuw die naar de balzak loopt doorgesneden worden.

Al deze ingrepen kunnen alleen gedaan worden in het ziekenhuis. “Voor veel van deze operaties is een huisarts niet bekwaam of bevoegd. Het komt weinig voor, dus een huisarts kan niet voldoen aan de bekwaamheidsrichtlijnen van de Nationale Zorgautoriteit,” schrijft huisarts De Ruijter.

Afwijzing in het ziekenhuis

Na contact met zijn eigen huisarts zou Daan binnen vijf dagen gebeld worden door de uroloog van het Diakonessenhuis. Na tien dagen stilte nam hij zelf contact op. “De uroloog zei: ‘Ik heb je niet gebeld omdat ik je niet heb geaccepteerd.’ De reden: ‘Omdat je de vasectomie niet hier hebt laten doen.’”

Volgens een woordvoerder van het Diakonessenhuis is het aan de arts zelf of die een patiënt afwijst, tenzij er sprake is van spoed. Dit zijn uitzonderingen en die moeten weloverwogen zijn, aan de hand van richtlijnen van de artsenfederatie KNMG. Er staat in de wet niet expliciet wat geldige redenen kunnen zijn, maar in de richtlijn wordt wel een aantal voorbeelden genoemd. Bijvoorbeeld dat de arts de behandeling niet kan uitvoeren, er geen vertrouwen is in de patiënt door eerdere ervaringen, of dat de arts een aanzienlijk persoonlijk belang heeft.

De woordvoerder kon in gesprek met Brandpunt+ niet toelichten op welke grond Daan is afgewezen.

Niet begrepen en niet geholpen

Daan kreeg van de uroloog een privékliniek getipt. Dit soort klinieken vallen vaak buiten de zorgverzekering en de zorgkosten zouden voor Daan dus oplopen naar meerdere duizenden euro’s. “Dat heb ik niet, dat hebben mijn ouders niet, dat kan gewoon niet.”

“Ondertussen zijn we een maand of twee verder. Ik heb mijn huisarts zover gekregen dat hij me doorstuurde naar een ander ziekenhuis in de regio: het Meander Medisch Centrum in Amersfoort. Daar is de wachttijd zes weken. Ik hoor na die zes weken pas of een arts daar mij kan helpen. Een alternatief is het UMC Utrecht, maar daar is een wachttijd van negen maanden,” zegt Daan. “Als enig advies kreeg ik: ‘Slik maar pijnstillers.’”

Ook de huisartsenpraktijk waar Daan zijn vasectomie liet doen, is een dood spoor. “Mij is verteld dat ook zij niks konden doen. En ik word niet doorverwezen naar een andere hulpverlener. Ik voel me niet begrepen en niet geholpen.”

Inmiddels is het acht maanden geleden dat Daan zijn vasectomie heeft laten doen. Hij heeft al drie maanden pijn aan zijn ballen en het wordt nog niet beter. Hij hoopt over een aantal weken eindelijk geholpen te worden. “Het is geen rozengeur en maneschijn. Maar ook als ik had geweten dat dit allemaal zou gaan gebeuren, dan nog zou ik het alsnog hebben laten doen,” zegt Daan. "Het is geen goed idee als ik een kind krijg. Als ik over tien jaar denk, ik wil toch kinderen, dan kan dat niet, en dat is het beste.”

Dit is deel twee van een tweeluik over sterilisaties bij jonge mannen. Lees deel één hier.

• Deel