Lenna werd als baby besneden: “Waarom werd mij dit aangedaan?”
De geadopteerde Lenna van den Haak (44) ontdekt op 25-jarige leeftijd dat ze was besneden in haar geboorteland Indonesië. “Opeens wist ik waarom ik altijd pijn had. Ik stortte mentaal in.”
Gillen, slaan, schoppen: Lenna ging als baby door het lint als haar Nederlandse ouders haar luiers verschoonden. ”Ik kon niet praten, maar mijn lichaam had het trauma onthouden”, vertelt ze via Zoom vanuit haar huis in Zandvoort. “Als iemand mijn benen aanraakte, dachten mijn hersenen: daar komt weer iemand met een scherp mesje.” Ze begrijpt nu waarom ze zo vroeg zindelijk werd, nog voor haar eerste verjaardag. “Ik wilde mensen daar weghouden.”
Lenna was 21 dagen oud toen een deel van haar clitoris werd weggeschaafd – een culturele traditie in haar geboortedorp Kampong Kelor. Door de extreme armoede in het gebied kon haar biologische moeder niet voor haar zorgen en werd Lenna ter adoptie afgestaan toen ze zes maanden oud was.
Na jarenlange lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak, ontdekte ze in 2005 de waarheid. Lenna, op dat moment 25 jaar, is voor de tweede keer terug in Kampong Kelor. Haar biologische moeder, met wie ze in 2001 werd herenigd in Indonesië, heeft haar uitgenodigd voor een speciale gelegenheid: de besnijdenis van Lenna’s 7-jarige halfbroertje.
Tijdens het feestmaal zit Lenna met haar moeder, ooms, tantes, opa en oma op de grond – ieder met een bordje rijst, kipsaté en komkommer op schoot. Lenna vertelt aan haar familie dat jongens in Nederland meestal worden besneden om medische redenen. En dat het in de Nederlandse cultuur niet bij meisjes gebeurt. Haar moeder moet lachen en zegt: “Maar jij bent ook besneden!” De woorden galmen na in Lenna’s hoofd, ze wordt kortademig. Hoorde ze dat goed?
“Ik raakte rock bottom”
Wat ging er door je heen toen ze dat zei?
“Ik was in shock. Hoe meer ze vertelde, hoe misselijker ik werd. Ik was een baby, ik kon niet instemmen. Waarom werd mij dit aangedaan? Ik begreep ineens waarom ik altijd pijn had: bij het fietsen of in de gymles, als ik te hard drukte tijdens het plassen. Seks was áltijd pijn, ik verstijfde bij elke aanraking.”
Hoe komt het dat je nooit doorhad dat je was besneden?
“Op de middelbare school zeiden vriendinnen dat ze soms ook pijn hadden tijdens het vrijen. Ik kon niet goed opgewonden raken en dacht dat het aan mij lag. Er was toen geen internet, ik kon niet even op Google zoeken. Mijn ouders konden het ook niet weten. In de jaren tachtig waren weinig Nederlanders bekend met meisjesbesnijdenissen. Ze waren geshockeerd toen ik dit vertelde en belden meteen de kinderarts die mij behandelde na mijn adoptie. Blijkbaar checkte hij alleen vitale functies, zoals ondervoeding en ademhaling, maar niet tussen mijn benen.”
Was je boos dat je biologische moeder dit liet gebeuren?
“Ja, maar ik voelde me ook schuldig dat ik boos was op haar. Zij werd ook als baby besneden. Net als haar moeder, en háár moeder. Ze wisten niet beter. Het waren verschillende emoties door elkaar. Ik hield me in toen ik in Indonesië was, want ik wilde de sfeer niet verpesten. Maar toen ik terugkwam in Nederland, werd het teveel en raakte ik rock bottom.”
Hoe zag dat eruit?
“Ik voelde zoveel woede en machteloosheid. Met mijn relatie ging het steeds slechter. We waren bijna acht jaar samen, maar we hadden weinig seks. Als het wél gebeurde, dan deed ik het voor hem. Ook al deed het pijn. Mijn vriend was mee naar Indonesië, dus hij was op de hoogte van de besnijdenis. Maar ik kreeg geen steun. Hij vond dat ik het zelf moest verwerken. Ik raakte burned out en verloor mijn baan. Toen mijn relatie stukliep, stortte ik echt in. We verkochten ons huis en ik ging weer bij mijn ouders wonen. Binnen een maand raakte ik mijn werk, mijn vriend en mijn woning kwijt.”
“Ik voelde me vernederd en geen vrouw”
Kon je de juiste hulp krijgen?
“Ik ging naar een seksuoloog, maar voelde me een case study. Ze had nog nooit een besneden vrouw behandeld en vond het alleen maar interessant. Ik kon geen emotionele steun krijgen en stopte met de sessies. Gelukkig vond ik daarna een goede psycholoog. Die zei al bij de eerste afspraak: dit is echt heel veel. Ze raadde me aan om vier keer per week te komen. Ik vond dat eerst onzin, maar ik bleek het toch nodig te hebben. Alles kwam eruit: de relatie met mijn biologische moeder, mijn ex-vriend, mijn vragen over wie ik was. En de schaamte rond mijn besnijdenis. Ik voelde me vernederd en geen vrouw. Tijdens de therapiesessies durfde ik dat voor het eerst hardop te zeggen. Het ging steeds beter en ik kon afbouwen naar één afspraak per week. Het helingsproces duurde anderhalf jaar.”
Vrijen was altijd heel pijnlijk voor jou. Hoe kon je jouw relatie met intimiteit herpakken?
“Er zat littekenweefsel bij de clitoris, maar volgens de gynaecoloog was een orgasme mogelijk omdat niet alle zenuwen beschadigd waren. Een clitoris heeft meer dan tienduizend zenuwen, leerde ik. Na mijn ex wilde ik genieten van de single life en ging ik met nieuwe mannen naar bed. Omdat er geen emotionele binding was, vond ik het makkelijker om aan te geven wat ik wel en niet wilde. Ik vertelde niemand dat ik was besneden, omdat het af kan schrikken. Toen ik weer verliefd werd, deed ik dat wel. Hij deed meteen zijn eigen research op het internet en was steeds bang dat hij me pijn deed. Uiteindelijk hebben we een prachtige zoon gekregen. Mijn besnijdenis had gelukkig geen invloed op de bevalling. Ik ben niet meer samen met de vader van mijn zoon, maar als moeder ben ik gelukkiger dan ooit.”
Via jouw online platform Intiem Zijn word je veel benaderd door andere besneden vrouwen en hun mannelijke partners. Wat is jouw advies voor stellen die worstelen met intimiteit vanwege een besnijdenis?
“Tegen de mannen zeg ik: praat zoveel mogelijk en laat haar in haar waarde. En voor de vrouwen: geef die man een kans. Het is makkelijk om te zeggen ‘laat maar, het gaat toch pijn doen’. Als hij de ware is, kun je er samen uitkomen. Desnoods met begeleiding van een therapeut of arts. Het is sowieso belangrijk om hulp te zoeken. Ik kan mijn verhaal vertellen, omdat ik geadopteerd ben. Ik beledig mijn familie er namelijk niet mee. Maar voor vrouwen die uit families komen waar meisjesbesnijdenis gebruikelijk is, snap ik dat het heel moeilijk kan zijn. Probeer buiten je cirkel erover te praten. Dit kan bij de GGD, bij mij, of bij iemand anders. Als kind kon je niet instemmen, maar het is nu aan jou om jezelf lief te hebben en steun toe te laten.”
Meisjesbesnijdenis, ook wel vrouwelijke genitale verminking (vgv) genoemd, is in Nederland strafbaar. Toch zijn er naar schatting 41.000 vrouwen in Nederland besneden. De meesten zijn afkomstig uit Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Ongeveer 4.200 meisjes in Nederland lopen het risico om besneden te worden in de komende twintig jaar. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut gebeurt dit meestal als ze hun land van herkomst bezoeken.
In tegenstelling tot jongensbesnijdenis, heeft vgv geen medische gezondheidsredenen. Volgens het expertisecentrum Pharos kan vgv leiden tot extreme (zenuw)pijn, infecties, en menstruatie- en zwangerschapsklachten.
Vgv wordt vaak onterecht geassocieerd met de islam, maar de handeling komt niet voor in religieuze geschriften. Het wordt daarom gezien als een culturele traditie. In Marokko en Turkije, waar veel in Nederland wonende moslims afkomstig zijn, is vgv geen gebruik.
Er zijn volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vier vormen van meisjesbesnijdenis. Bij type 1 wordt de clitoris deels of helemaal verwijderd (dit gebeurde bij Lenna, red.). Type 2 is als de clitoris en de schaamlippen werden weggehaald. Type 3 is het wegsnijden en aan elkaar hechten van de schaamlippen, met of zonder verwijdering van de clitoris. Type 4 zijn overige vormen, zoals prikken, kerven of wegbranden van de vrouwelijke geslachtsorganen.
Ben je bang om besneden te worden of ken je iemand die risico loopt? Neem dan contact op met de GGD. Besneden vrouwen kunnen hier terecht voor nazorgspreekuren met gespecialiseerde verpleegkundigen en maatschappelijk werkers.
